Απομένουν λίγες ώρες για την ανακοίνωση των αναλυτικών αποτελεσμάτων του πρώτου πανελλαδικού διαγωνισμού για την απόκτηση του Πιστοποιητικού Επάρκειας Γνώσεων για Πολιτογράφηση (ΠΕΓΠ). Εγκαινιάστηκε μια νέα διαδικασία που ακολουθεί τις καλύτερες διεθνείς πρακτικές και αποτελεί την κορωνίδα μιας σημαντικής μεταρρύθμισης στη διαδικασία πολιτογράφησης αλλογενών αλλοδαπών.
Και από μόνο του ως γεγονός έχει την αξία του, καθώς σύμφωνα με παρατήρηση έμπειρου ανώτατου στελέχους του υπουργείου Παιδείας: «Πλέον το υπουργείο Εσωτερικών εκτός από εκλογές κάνει και εξετάσεις».
Βέβαια, το υπουργείο Εσωτερικών οργανώνει και άλλες εξετάσεις όλα αυτά τα χρόνια, όπως είναι αυτές για το ΑΣΕΠ ή για την εισαγωγή στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης. Ομως είναι η πρώτη φορά που το υπουργείο Εσωτερικών και η Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας διεξήγαγαν εξετάσεις πανελλαδικού τύπου σε επτά πόλεις της χώρας. Και αυτό επετεύχθη χάρη στην εντατική προσπάθεια των στελεχών του και στην αμέριστη και πολύτιμη βοήθεια που πρόσφερε το υπουργείο Παιδείας και συγκεκριμένα η Γενική Διεύθυνση Εξετάσεων και οι Περιφερειακές του Διευθύνσεις. Μια καλή συνεργασία των δύο υπουργείων τέθηκε σε στέρεα και σταθερή βάση.
Η απόδοση ιθαγένειας διέπεται από την αρχή της αποκλειστικής αρμοδιότητας του κάθε κράτους να ορίζει ποιοι είναι οι πολίτες του. Είναι σημαντικό για τη χώρα μας να θέτει σαφείς κανόνες και να βάζει τάξη στο τοπίο της πολιτογράφησης. Και αυτό, ακριβώς, έγινε. Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις που προβλέπονται από τον Κώδικα Ιθαγένειας διαπιστώνονται πλέον με τρόπο αντικειμενικό, καθολικό και αδιάβλητο. Ακολουθήσαμε το πρότυπο των Πανελλαδικών Εξετάσεων με καλυμμένα τα ονόματα των υποψηφίων και με την ταυτόχρονη μετάδοση των θεμάτων από το Σύστημα Ασφαλούς Μετάδοσης του υπουργείου Πιαδείας.
Καθώς ο πολιτογραφούμενος αποκτά ουσιαστικά συμμετοχικά δικαιώματα, είναι απαραίτητο να παρέχει τα εχέγγυα ότι είναι σε θέση να συνδιαμορφώνει την κυρίαρχη βούληση στην επιλογή κυβέρνησης, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Σύνταγμά μας. Στην περίπτωσή μας τα εχέγγυα αυτά είναι η καλή γλωσσική επάρκεια και η ουσιαστική γνώση των απαραίτητων στοιχείων της ιστορίας, του πολιτισμού και της λειτουργίας των πολιτικών θεσμών της χώρας μας. Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να επισημάνουμε πως δεν μπορεί να υπάρξει κατά περίπτωση προσέγγιση των παραπάνω, αλλά η ανάγκη ικανοποίησης ενός συγκεκριμένου επιπέδου, προκειμένου να επιτυγχάνεται ο σκοπός της πολιτογράφησης.
Στις πρώτες εξετάσεις για το Πιστοποιητικό Επάρκειας Γνώσεων Πολιτογράφησης δήλωσαν συμμετοχή περίπου 2.500 αλλοδαποί και από αυτούς δεν προσήλθε το 10% αυτών, κυρίως λόγω της πανδημίας. Σε εκείνους που θεωρούν τον αριθμό μικρό, πρέπει να θυμίσουμε ότι δεν υπήρχε καμία υποχρεωτικότητα, καθώς οι εξετάσεις θα γίνονται σταθερά δύο φορές τον χρόνο. Επίσης πρέπει να υπολογίσουμε ότι πολλοί αλλοδαποί με εκκρεμή αίτηση απαλλάσσονται από την υποχρέωση των εξετάσεων του ΠΕΓΠ, αφού διαθέτουν τίτλους σπουδών από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Ως προς το ζήτημα της υψηλής δυσκολίας των θεμάτων της σχετικής Τράπεζας να σκεφτούμε ότι για πρώτη φορά έχουμε συγκεκριμένες ερωτήσεις και θέματα με τις απαντήσεις τους.
Εκφράστηκε, επίσης, ακόμα και σε δραματικό τόνο η κριτική ότι η «υπέρμετρη» δυσκολία της ύλης των εξετάσεων στην ουσία λειτουργεί ως άρνηση απόδοσης της ιθαγένειας, ενώ ταυτόχρονα είναι υψηλό το ποσοστό που απαιτείται για την επιτυχία στις εξετάσεις. Σε αυτές τις πρώτες εξετάσεις, όπου η Τράπεζα Θεμάτων είχε δημοσιευτεί τρεις μήνες πριν και οι απαντήσεις έναν μήνα πριν από τη διενέργειά τους, πάνω από επτά στους δέκα διαγωνισθέντες απέκτησαν το ΠΕΓΠ (ακριβές ποσοστό επιτυχίας 72,6%). Χαρακτηριστικό είναι, μάλιστα, ότι 20 υποψήφιοι πέτυχαν το απόλυτο 100% στη βαθμολογία.
Είναι γεγονός ότι στην πρώτη αυτή διαγωνιστική διαδικασία παρατηρήθηκαν ορισμένες αρρυθμίες και προβλήματα. Αναμενόμενο έως έναν βαθμό, αφού πρόκειται για εγχείρημα που εκτελέστηκε για πρώτη φορά. Οι σχετικές παρατηρήσεις του Συνηγόρου του Πολίτη και της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας που παρακολούθησαν σε διάφορα εξεταστικά κέντρα τη διαδικασία θα βοηθήσουν σε μεγάλο βαθμό τη Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας να τη βελτιώσει. Ηδη οι παρατηρήσεις αυτές αλλά και εκείνες των εκπαιδευτικών και των συμμετεχόντων έχουν τεθεί υπόψη της Επιστημονικής και της Οργανωτικής Επιτροπής των εξετάσεων, για να ληφθούν αποφάσεις για διορθωτικές κινήσεις.
Οι επόμενες εξετάσεις για το ΠΕΓΠ θα διεξαχθούν στις 7 Νοεμβρίου. Η εφαρμογή για την υποβολή αιτήσεων στο gov.gr αναμένεται να εκκινήσει την 1η Ιουλίου και να μείνει ανοιχτή έως τις 5 Σεπτεμβρίου. Η Τράπεζα Θεμάτων θα τύχει μιας περιορισμένης έκτασης επεξεργασίας με σκοπό να γίνει πιο χρηστική αλλά και για να αντικατασταθούν τα ζητήματα που χρησιμοποιήθηκαν στις εξετάσεις στις 16 Μαΐου.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επέρχεται εξορθολογισμός στις διαδικασίες πολιτογράφησης και να μπαίνει τάξη με αντικειμενικά και καθολικά κριτήρια, που δεν αφήνουν χώρο για αδιαφανείς πρακτικές ή για εκκόλαψη φαινομένων διαφθοράς. Πρόκειται για μια αδιαμφισβήτητη αναγκαιότητα που προάγει τις ουσιαστικές διοικητικές πρακτικές της ελληνικής πολιτείας.
* Ο κ. Αθανάσιος Κ. Μπαλέρμπας είναι γενικός γραμματέας Ιθαγένειας.