«Το “πάγωμα” μέχρι νεωτέρας της ψήφισης των μνημονίων συνεργασίας με τη Βόρεια Μακεδονία αποτυπώνει την πρόθεση της ελληνικής πλευράς για πλήρη και σωστή εφαρμογή της συμφωνίας των Πρεσπών». Με αυτή τη φράση σχολίαζαν εντός της εβδομάδας κυβερνητικές πηγές την απόφαση να μην εισέλθουν τελικά, όπως ήταν η αρχική σκέψη, εντός του Ιουλίου τα μνημόνια συνεργασίας Αθήνας και Σκοπίων στην Εθνική Αντιπροσωπεία, ώστε να αντιληφθούν και στη Βόρεια Μακεδονία ότι η συμφωνία των Πρεσπών δεν αποτελεί κάποιο άγραφο χαρτί που ερμηνεύεται κατά το δοκούν, αλλά είναι μια διμερής συμφωνία με συγκεκριμένες απαιτήσεις.
Το «πάγωμα», πάντως, δεν ήρθε ξαφνικά. Η αφορμή μπορεί να ήταν η εμφάνιση της γειτονικής χώρας με –σκέτο– το όνομα «Μακεδονία» στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου και το ακόλουθο tweet του Ζόραν Ζάεφ, αλλά είχαν προηγηθεί και άλλα μικρά γεγονότα που συνεχώς «γέμιζαν το ποτήρι». Αν κάποιος θέλει να αναζητήσει τις αιτίες της μετάθεσης της ψήφισης των μνημονίων για αργότερα, πρέπει να δει τι έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια, μετά τη μετονομασία της ΠΓΔΜ σε Βόρεια Μακεδονία.
Πηγή που παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στη γειτονική χώρα επισημαίνει πως όλο το τελευταίο διάστημα υπήρχε έντονη τάση στη Βόρεια Μακεδονία όχι μόνο να μην γίνονται βήματα υλοποίησης της συμφωνίας, αλλά σε πολλές περιπτώσεις να παρατηρούνται και πισωγυρίσματα, με χαρακτηριστικότερο την εμφάνιση της γείτονος με το όνομα «Μακεδονία» στο Euro. H τάση αυτή είχε γίνει βεβαίως αντιληπτή στην Αθήνα, που σε ανύποπτο χρόνο είχε προειδοποιήσει, ακόμα και κατά την πρόσφατη επίσκεψη του κ. Ζάεφ στην Αθήνα, ότι αυτό που επιθυμεί είναι η πιστή εφαρμογή της συμφωνίας των Πρεσπών.
Εμπειρος παρατηρητής επισημαίνει στην «Κ» πως παρατηρείτο το εξής οξύμωρο, που δεν μπορούσε να συνεχιστεί: η κυβέρνηση Ζάεφ, που υπέγραψε τη συμφωνία, να μην την τηρεί και η Ν.Δ., που είχε εκφράσει την αντίθεσή της, να ζητάει την εφαρμογή της. Στο διά ταύτα, είναι γεγονός ότι ο κ. Ζάεφ, υπό το βάρος και των εσωτερικών πιέσεων, είχε αφήσει στον «αυτόματο πιλότο» την εφαρμογή της συμφωνίας. Δεν είναι τυχαίο πως, μετά τη δυσαρέσκεια που εξέφρασε η Αθήνα, ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας έσπευσε να ζητήσει από την ποδοσφαιρική ομοσπονδία να αλλάξει το όνομα της χώρας, ενώ από 1ης Ιουλίου τα νέα διαβατήρια θα εκδίδονται με το νέο όνομα, μια διαδικασία που έως τώρα δεν είχε προχωρήσει. Αλλά αυτά δεν είναι τα μόνα σημεία στα οποία πρέπει να γίνουν βήματα εμπρός. Παρόμοια διαδικασία πρέπει να ακολουθηθεί με όλα τα δημόσια έγγραφα, όπως είναι οι ταυτότητες και τα διπλώματα οδήγησης, με τη Βόρεια Μακεδονία πάντως να έχει ένα χρονικό περιθώριο για συνολική αντικατάσταση που φτάνει έως τις αρχές του 2024.
Δύο κομβικά ζητήματα
Μεγάλο «αγκάθι» προς την ομαλή εφαρμογή της συμφωνίας των Πρεσπών αποτελεί η διευθέτηση των σχολικών βιβλίων και των εμπορικών σημάτων. Η πραγματικότητα είναι ότι, από την υπογραφή της συμφωνίας μέχρι σήμερα, ελάχιστα έως καθόλου έχουν προχωρήσει οι επαφές σε αυτούς τους δύο κομβικούς τομείς. Η επιτροπή για τα σχολικά βιβλία έχει «κολλήσει» από πλευράς Σκοπίων, καθώς ο κ. Ζάεφ, για λόγους εσωτερικών ισορροπιών, έχει τουλάχιστον δύο πολύ «σκληρά» στελέχη στην επιτροπή, που δεν διευκολύνουν τις συνομιλίες.
Από την άλλη, τα επιμελητήρια των δύο χωρών έχουν ανταλλάξει κάποιες επιστολές με τις οποίες εκφράζουν την πρόθεση συνεργασίας, αλλά η αρχή δεν έχει γίνει, ενδεικτικό της απόστασης που πρέπει να διανυθεί. Η ελληνική πλευρά αντιδρά στην ονομασία «Μακεδονικό Επιμελητήριο».
Τέλος, «αγκάθι» εξακολουθούν να αποτελούν αγάλματα και δημόσια σήματα τα οποία δεν έχουν ακόμα αλλάξει επιγραφές και ονόματα και αντίκεινται στο πνεύμα της συμφωνίας των Πρεσπών. Στην ελληνική πλευρά, πάντως, επισημαίνουν ότι τα μνημόνια συνεργασίας θα έρθουν στον κατάλληλο χρόνο που θα έχει διαπιστωθεί εν τοις πράγμασι πρόοδος σε όσα προβλέπει η συμφωνία. Σε κάθε περίπτωση, επιθυμία της ελληνικής πλευράς είναι η πλήρης εφαρμογή, και κατά γράμμα και κατά πνεύμα, των όσων υπέγραψαν οι δύο πλευρές.
Εσωτερικές ισορροπίες, πάντως, δεν έχει να διαχειριστεί μόνο ο κ. Ζάεφ, αλλά και ο κ. Μητσοτάκης. Το «πάγωμα» των μνημονίων συνεργασίας ήρθε σε ένα χρονικό σημείο που απορροφά εσωτερικούς κραδασμούς που ήταν βέβαιο πως θα δημιουργηθούν από την ψήφισή τους. Αφενός ο πρωθυπουργός αποφεύγει τον ελιγμό του ΣΥΡΙΖΑ, που απειλούσε με αποχώρηση από τη Βουλή με πρόσχημα τα μέτρα που έχουν επιβληθεί λόγω της πανδημίας. Υπενθυμίζεται πως αυτή τη στιγμή η Εθνική Αντιπροσωπεία λειτουργεί με κανόνες COVID-19 και ισχύει η επιστολική ψήφος, την οποία δεν αποδέχεται η αξιωματική αντιπολίτευση. Αφετέρου ο πρωθυπουργός αποφεύγει την εσωκομματική εσωστρέφεια, καθώς είναι βέβαιο ότι τα μνημόνια θα καταψήφιζε ο Αντώνης Σαμαράς και το πιθανότερο ότι θα ήταν απών ο Κώστας Καραμανλής.
Η μετακίνηση της Σουρανή
Η αποκάλυψη πως η Ελένη Σουρανή θα αφήσει το επόμενο διάστημα τη θέση της διευθύντριας του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού και θα μετακομίσει στην πρεσβεία της Ρώμης προκάλεσε αίσθηση και συζητήσεις για τον διάδοχό της. Κατά πληροφορίες της «Κ», πρόκειται για προσωπική επιθυμία της έμπειρης διπλωμάτου, με τις ίδιες πηγές να λένε πως η μετακίνηση δεν πρόκειται να γίνει εντός του 2021. Συνεπώς η κ. Σουρανή θα εξακολουθήσει να έχει κομβικό ρόλο στα ελληνοτουρκικά, καθώς αποτελεί τον δίαυλο επικοινωνίας με τον στενό συνεργάτη του Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν. Η μετακίνηση πάντως της κ. Σουρανή στη Ρώμη έχει μία ακόμη πτυχή, αμιγώς διπλωματική: δείχνει πως ο πρωθυπουργός επιθυμεί την ενίσχυση της συγκεκριμένης πρεσβείας για δύο λόγους: Πρώτον, εξαιτίας του γεγονότος πως η Ιταλία στη μετά Μέρκελ εποχή αναμένεται να έχει αναβαθμισμένο ρόλο στην Ευρώπη. Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με την Αλβανία, την οποία παραδοσιακά η Ιταλία βλέπει ως προγεφύρωμα επιρροής της στα Βαλκάνια και η κυρία Σουρανή έχει υπηρετήσει στα Τίρανα και γνωρίζει και αυτές τις ισορροπίες, οι οποίες αφορούν την άμεση γειτονιά μας.