Kολοσσιαία επέτειο, όχι μόνο για τους Ελληνες, αλλά για την ευρωπαϊκή συνείδηση εν γένει, χαρακτηρίζει σε συνέντευξή του στην «Κ» τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση ο ειδικός εκπρόσωπος του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν για τη διεθνή πολιτιστική συνεργασία, Μιχαήλ Γεφίμοβιτς Σβιτκόι, συντονιστής των εκδηλώσεων του έτους Ιστορίας Ελλάδας – Ρωσίας, που τελεί υπό την αιγίδα του πρωθυπουργού της Ελλάδας και του προέδρου της Ρωσίας.
Ο Μ.Γ. Σβιτκόι εκπροσώπησε τη Ρωσία υπό τον συμπρόεδρο της οργανωτικής επιτροπής του ελληνορωσικού έτους Ιστορίας Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, επίσης πρώην υπουργό Πολιτισμού και σήμερα βοηθό του Βλ. Πούτιν, στην προχθεσινή επίσημη τελετή έναρξης του έτους, που διοργανώθηκε στην Παλαιά Βουλή παρουσία του Ελληνα συμπροέδρου της οργανωτικής επιτροπής, καθηγητή Ευάνθη Χατζηβασιλείου, γ.γ. του Ιδρύματος της Βουλής για τον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία.
«Η δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους ήταν το πρώτο παράδειγμα πώς πάνω στα θεμέλια της αρχαιότητας, έπειτα από ένα χάσμα σχεδόν δύο χιλιάδων ετών, γεννιέται ένα νέο ευρωπαϊκό κράτος, με τις ρίζες του να βυθίζονται στην προ Χριστού ιστορία. Πρόκειται για ένα πολύ περίπλοκο φαινόμενο και γνωρίζω μόνο δύο τέτοια αυθεντικά εγχειρήματα, την Ελλάδα και το Ισραήλ. Πώς συνενώνεται η μεγαλοσύνη του παρελθόντος με τη σημερινή κρατική υπόσταση, για μένα ήταν πάντοτε ένα εντυπωσιακό αίνιγμα», σημειώνει ο κορυφαίος Ρώσος «πολιτιστικός διπλωμάτης».
Θυμηθήκαμε στη συζήτησή μας τον πρίγκιπα και στρατηγό του τσαρικού στρατού Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος σήμανε την αρχή της Επανάστασης και τέθηκε επικεφαλής της ήδη ιδρυμένης στην Οδησσό Φιλικής Εταιρείας, τον Ιωάννη Καποδίστρια, έναν από τους υπουργούς Εξωτερικών του τσάρου Αλεξάνδρου Α΄ και το άδοξο τέλος του κυβερνήτη, τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, τον Μπάιρον και τον Ρώσο εθνικό ποιητή Πούσκιν. Ομως, κατά τον Μ.Γ. Σβιτκόι η Ελληνική Επανάσταση δεν ήταν για τη Ρωσία μόνο «η απελευθέρωση ενός αδελφού λαού, η απελευθέρωση της Ορθόδοξης και για μας πολύ κοντινής μας Εκκλησίας, η αναγέννηση της βυζαντινής μέσω της ελληνικής παράδοσης», ήταν πάνω απ’ όλα «σύμβολο του επαναστατικού κινήματος εν γένει, σύμβολο της απελευθέρωσης, της ποίησης, του ρομαντισμού, ένα φωτεινό παράδειγμα».
«Εμάς τους μαρξιστές μάς μάθαιναν κάποτε ότι η πραγματικότητα είναι πλουσιότερη από τη φαντασία. Εσείς οι Ελληνες αποδείξατε ότι η φαντασία μπορεί να είναι πλουσιότερη από την πραγματικότητα. Δημιουργήσατε έναν ιδιαίτερο κόσμο. Θυμάμαι ένα κωμικό επεισόδιο με την Ασπασία Παπαθανασίου. Είχε έρθει στην Τιφλίδα, στη Γεωργία. Κι έπαιζε μαζί με έναν μέγιστο τραγικό ηθοποιό. Νομίζω στην “Ηλέκτρα”. Κι ο μέγιστος τραγικός ηθοποιός αποφάσισε να δείξει ότι όντως είναι τόσο κορυφαίος, που έβγαλε μια τόσο στεντόρεια φωνή στον μονόλογό του, ώστε σείστηκαν οι τοίχοι.
Ενώ εκείνη άρχισε να μιλά ψιθυριστά. Κι αυτός ο ψίθυρος ήταν σημαντικά πολύ πιο θεϊκός από τον κραυγάζοντα μονόλογο. Οι Ελληνες έχουν τη γνώση, κατέχουν τι είναι ο ψίθυρος, γνωρίζουν τι σημαίνει πάθος, ήρεμο πάθος, μεγαλόπνοο πάθος. Εδώ και 39 χρόνια, που την επισκέπτομαι, η Ελλάδα με αφήνει έκθαμβο», συμπληρώνει ο Μ.Γ. Σβιτκόι, ο οποίος παρασημοφορήθηκε φέτος από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος της Τιμής, που του παρέδωσε η πρέσβειρα της Ελλάδας στη Μόσχα Αικατερίνη Νασίκα.
«Οποιοσδήποτε εγγράμματος άνθρωπος στη Ρωσία είναι υποστηρικτής της Ελλάδας, γιατί η ζωή κάθε παιδιού της γενιάς μου, αλλά και για τους νεότερους εν μέρει, ξεκινά με το βιβλίο του Νικολάι Αλμπέρτοβιτς Κουν “Θρύλοι και μύθοι της Αρχαίας Ελλάδας”. Για κάθε άνθρωπο που εντάσσεται στη συνειδητή ζωή –και δεν αναφέρομαι καν στους επαγγελματίες φιλολόγους– η γνώση της αρχαιότητας και η κατανόηση μέσω αυτής της Ελλάδας είναι σημαντικό κομμάτι της παιδείας μας.
Και βέβαια η ισχυρότατη βυζαντινή παράδοση. Βρίσκεται παντού, στη ζωγραφική, στον τρόπο της ζωής κ.λπ. Μου φαίνεται ότι είμαστε εξαρχής φιλέλληνες, από παιδιά, αν όχι από κούνια. Από τη σύγχρονη Ελλάδα μια κορυφή ίσως είναι η μετάφραση του Κωνσταντίνου Καβάφη από τον Ιωσήφ Μπρόντσκι, που όπως κάθε Ρώσος ποιητής, αγγίζει την ελληνιστική παράδοση», λέει ο Μ.Γ. Σβιτκόι, ο οποίος θυμάται τη θερμή φιλία του με τον Κουν της Ελλάδας:
«Ημουν συγκριτικά νέος τότε, κάπου 30ετής θεατρικός κριτικός, ήρθα στην Αθήνα κι ο Κάρολος Κουν είχε τότε αναγεννήσει τον κόσμο του Αριστοφάνη. Ηταν μια απόλυτη, καθαρή μεγαλοφυΐα. Χαιρόμουν να περπατάω μαζί του, τον γνώριζαν οι πάντες και του υποκλίνονταν. Καταλάβαινε τους σύγχρονους ρυθμούς της ζωής, που είναι οξείς και οδυνηροί, κάπου σατιρικοί. Κατανοούσε αυτόν τον ρυθμό της αιωνιότητας.
Εχει ο Πάστερνακ έναν στίχο για τον ζωγράφο. Οτι ο ζωγράφος είναι όμηρος της αιωνιότητας κι αιχμάλωτος του χρόνου. Ηταν τέτοιος άνθρωπος. Αισθανόταν την αιωνιότητα, τη βαριά γη στην οποία βάδιζε, αλλά και τον σφυγμό της σύγχρονης ζωής. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν το 1959 απαγόρευσαν την παράστασή του, δημιουργήθηκε ολόκληρο πολιτικό σκάνδαλο».
Το χάσμα με την Ε.Ε.
Ρωτήσαμε τον διανοούμενο πολιτικό, γιατί πιστεύει ότι μεγάλωσε το χάσμα ανάμεσα στη Ρωσία και την Ε.Ε. τα τελευταία χρόνια και μας είπε: «Είναι ένα ερώτημα που θέτω συχνά στον εαυτό μου. Ολοι θεωρούν ότι τα πάντα ξεκίνησαν το 2014 με την Ουκρανία, όχι, πιστεύω ότι ξεκίνησαν νωρίτερα. Ούτε καν με την ομιλία του Βλ. Πούτιν στο Μόναχο το 2007, που ήταν αποτέλεσμα προηγούμενων διαδικασιών.
Ασχολούμαι χρόνια με τη Γερμανία. Εκεί και στα ΜΜΕ και στην πολιτική ήρθαν οι σαραντάρηδες, οι οποίοι δεν έχουν κανένα αντανακλαστικό σχετικά με το ναζιστικό παρελθόν. Δεν θεωρούν ότι η ανατολική πολιτική του Εγκον Μπαρ και του Βίλι Μπραντ είχε σπουδαία σημασία, δεν πολυκαταλαβαίνουν γιατί η συμφιλίωση και η συγχώρεση μεταξύ Γερμανών και Ρώσων έχει κομβική αξία. Είναι αλλιώς διαμορφωμένοι. Είναι μια διαδοχή γενεών και πολιτικών παντού. Στους ανθρώπους άνω των πενήντα, για παράδειγμα, όλες οι συζητήσεις ξεκινούσαν από την ενοχή των Γερμανών για τον Πόλεμο. Ενώ τώρα αντιμετωπίζουμε πολύ επώδυνα ότι ο ρόλος της ΕΣΣΔ, της Ρωσίας στην απελευθέρωση από τον ναζισμό στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ολοφάνερα υποτιμάται.
Ενα από τα πολλά θέματα που προκαλεί ένταση είναι βέβαια η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς. Υπήρχε η αντίθετη συμφωνία, που ήταν βέβαια προφορική, δεν μπήκε σε χαρτί και η επέκταση του ΝΑΤΟ μας υποχρέωσε να αλλάξουμε την αμυντική μας πολιτική, ενώ με τη διάλυση της ΕΣΣΔ η Ρωσία έχασε εδάφη και 26 εκατομμύρια συμπατριώτες της, που έμειναν στο εξωτερικό ως πιεζόμενες μειονότητες τώρα. Επίσης δεν μας αρέσει όταν μας θεωρούν κακούς μαθητές σε κάποιο καλό σχολείο της υποδειγματικής δημοκρατίας. Και εμείς δεν είμαστε κακοί μαθητές, και το σχολείο απέχει μακράν από την τελειότητα».
Η συσπείρωση
Κατά τον κ. Σβιτκόι, η στήριξη του Πούτιν στη ρωσική κοινωνία παραμένει ευρεία – και ιδού πώς την εξηγεί: «Υπάρχει ένα ζήτημα, που στη Δύση δεν καταλαβαίνουν καν. Δεν επιτρέπεται να πιέζεις τη Ρωσία. Οταν η συλλογική Δύση αρχίζει να πιέζει τη Ρωσία, συνενώνονται άπαντες, μπορεί όχι όλοι, αλλά σημαντικό τμήμα της κοινωνίας, που έχουν ποικίλες απόψεις. Η γιαγιά μου δεν αγαπούσε τη σοβιετική εξουσία, αλλά όταν μπροστά της κάποιος την επέκρινε, αμέσως άρχιζε να την υπερασπίζεται. Θεωρούσε ότι το προνόμιο να βρίζει τη σοβιετική εξουσία ανήκε μόνο στην ίδια. Ειδικά όταν στο εξωτερικό αρχίζουν να κατακρίνουν την εξουσία μας, το αντιμετωπίζουμε πολύ αρνητικά και αντιθέτως μάλλον ενθαρρύνονται οι πιο συντηρητικές δυνάμεις. Ως άνθρωπος που έζησε στη σοβιετική εποχή για πολλά χρόνια, μπορώ να πω μόνο ένα: στη Ρωσία ολοκληρώνονται με επιτυχία οι μεταρρυθμίσεις που ξεκινούν από πάνω. Ενώ τελειώνουν ανεπιτυχώς οι μεταρρυθμίσεις που ξεκινούν στον δρόμο. Ετσι είναι δομημένη η χώρα μας».