Στις εκλογές του Ιουλίου 2019, η ΝΔ επικράτησε με διαφορά 8,3 μονάδων του ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο στους ψηφοφόρους των νεότερων ηλικιών το αποτέλεσμα ήταν αντίστροφο. Σύμφωνα με το τότε exit poll, ο ΣΥΡΙΖΑ επικράτησε στις ηλικίες 17 έως 24 ετών λαμβάνοντας 38% έναντι 30% για τη ΝΔ και στις ηλικίες 25 έως 34 ετών λαμβάνοντας 36% έναντι 30% αντίστοιχα.
Δύο χρόνια μετά, η κυβέρνηση έχει διευρύνει τη διαφορά της από την αξιωματική αντιπολίτευση στο σύνολο της κοινής γνώμης. Το δυνητικό εκλογικό της ποσοστό, σύμφωνα με όλες τις γνωστές μετρήσεις, υπερβαίνει εκείνο των προηγούμενων εκλογών.
Στις νεότερες ηλικίες όμως οι συσχετισμοί, αν κι έχουν μεταβληθεί, δεν έχουν ανατραπεί. Είναι ενδεικτικό, βάσει της τελευταίας δημοσκόπησης της Pulse για το μήνα Ιούλιο, ότι στην πρόθεση ψήφου της ηλικιακής ομάδας 17-29 ετών, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζονται σχεδόν ισόπαλοι στην περιοχή του 25%. Την ίδια στιγμή ένα σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων της ίδιας κατηγορίας κινείται στη ζώνη της αδιευκρίνιστης ψήφου.
Πρόκειται για μια εικόνα που επιδέχεται διπλής ανάγνωσης.
Από τη μία πλευρά, η ΝΔ έχει κλείσει την ψαλίδα που τη χώριζε από την αξιωματική αντιπολίτευση στις νεότερες ηλικίες.
Από την άλλη, η απήχηση στην πρόθεση ψήφου των νέων αποκλίνει από την κυριαρχία που καταγράφει στην πρόθεση ψήφου του συνόλου των πολιτών.
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι σε τι οφείλεται η απόκλιση.
Φαίνεται πως τρεις παράγοντες παίζουν ρόλο.
Πρώτον ο ιδεολογικός. Η πλειονότητα των νέων ψηφοφόρων εμφανίζεται ιδεολογικά αριστερόστροφη. Βάσει του exit poll του Ιουλίου 2019, τα κόμματα της Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, Μέρα25) έλαβαν αθροιστικά 48% στους ψηφοφόρους 17-24 ετών και 48% στους πολίτες 25-34 ετών.
Δεύτερον ο οικονομικός. Οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας που έπληξαν κυρίως τους νεότερους δεν έχουν αρθεί ακόμα. Το ξέσπασμα της πανδημίας ανέστρεψε την τάση οικονομικής ανάκαμψης. Από τη στιγμή που στα μάτια των νεότερων η ευθύνη για την πρώτη φάση της προηγούμενης κρίσης χρεώθηκε κυρίως στα παραδοσιακά κόμματα (ΠαΣοΚ και ΝΔ), είναι αναμενόμενο η παράτασή της λόγω κορωνοϊού να συντηρεί ένα κλίμα δυσαρέσκειας για το πολιτικό σύστημα συνολικά – άρα και την κυβερνητική παράταξη.
Ο τρίτος παράγοντας είναι πολιτικός. Στις συνθήκες αυτές είναι αναπόφευκτο να επιβιώνουν στοιχεία λαϊκισμού υπό την έννοια της δυσπιστίας έναντι των κρατικών θεσμών. Συνεπώς δεν αποτελεί έκπληξη η τάση απροθυμίας των νεότερων να εμβολιαστούν ή να τηρήσουν τα μέτρα προστασίας. Ενδεικτικά, σύμφωνα με έρευνα της Pew Research (30/07), το 58% των Ελλήνων μεταξύ 18 και 29 ετών, πιστεύει πως τα μέτρα αναχαίτισης της πανδημίας «έπρεπε να είναι λιγότερα».
Συμπερασματικά, η όσο το δυνατόν ταχύτερη επιστροφή σε ισχυρή οικονομική ανάπτυξη φαίνεται πως θα επηρεάσει τη διαμόρφωση των πολιτικών συσχετισμών στις νεότερες ηλικίες. Εξέλιξη που είναι συνδεδεμένη με την επίτευξη «τείχους ανοσίας» μέσω των εμβολιασμών. Πρόκειται για μια δίδυμη πρόκληση που θα προσδιορίσει, ανάμεσα σε άλλα, το δεύτερο ημίχρονο της κυβερνητικής θητείας.
*Ο Πάνος Κολιαστάσης είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης στο Queen Mary University of London (QMUL) και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.