Η Δημοκρατική Παράταξη και τα κόμματα που διαχρονικά την εξέφρασαν (Φιλελεύθεροι, Ενωση Κέντρου, ΠΑΣΟΚ) είχαν στις περιόδους ακμής τους ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά. Συγκροτούσαν αφηγήματα γύρω από μεγάλες στρατηγικές του Εθνους-Κράτους και προπαγάνδιζαν με επιτυχία τη δυνατότητα μαζικής συμμετοχής, αλλά και εξατομικευμένης ωφέλειας από την επίτευξη των στόχων. Από την προσαρμοσμένη Μεγάλη Ιδέα του Ελ. Βενιζέλου, στην Ευρωζώνη του Κ. Σημίτη.
Στηρίχθηκαν από τα κοινωνικά μεσοστρώματα. Ανέδειξαν και στήριξαν νέα. Εξασφάλισαν την κοινωνική πρόοδο και εξέλιξη, κυρίως μέσω μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση. Στο μέτρο τού κάθε φορά εφικτού, προάσπισαν την κοινωνική συνοχή. Ενσωμάτωσαν μεγάλα τμήματα του πνευματικού κόσμου. Ηταν εξ ορισμού κυβερνητικά κόμματα, όχι κινήματα διαμαρτυρίας και αντίθεσης. Είχαν χαρισματικές ηγεσίες.
Είναι προφανές ότι από το σημερινό πολιτικό Κέντρο λείπουν όλα τα χαρακτηριστικά. Το 2019 η εκλογική του δύναμη έφθασε στο ναδίρ. Με μονοκομματική έκφραση το ΚΙΝΑΛ έλαβε 8%. Το μεγαλύτερο τμήμα των κεντρώων ελκύσθηκε από τον κ. Μητσοτάκη, ένα άλλο από τον κ. Τσίπρα και ένα τρίτο έμεινε διεσπαρμένο σε δεκάδες μικρές πολιτικές κινήσεις, δίκτυα και κύκλους ιδεών. Το 2015 τρεις φορείς, ΠΑΣΟΚ – Ποτάμι – ΚΙΔΗΣΟ, συγκράτησαν το 14% του εκλογικού σώματος. Το 2012 το άθροισμα ΠΑΣΟΚ – ΔΗΜΑΡ (21%) θεωρήθηκε πυρήνας της Παράταξης. Οι μέχρι τώρα προσπάθειες ανασυγκρότησης είχαν μόνον οργανωτικά χαρακτηριστικά και εξαντλήθηκαν στο εσωκομματικό περιβάλλον του ΠΑΣΟΚ / ΚΙΝΑΛ. Το θέμα δεν επιλύεται, όμως, μόνο με την επιλογή νέου αρχηγού, αλλά με γενναίες αναθεωρητικές πολιτικές αποφάσεις.
Η προσεχής περίοδος δημιουργεί ένα ακόμη παράθυρο ευκαιρίας για ανάταξη. Μπορεί να εισερχόμαστε σε έναν ευνοϊκό οικονομικό κύκλο, αλλά και πάλι δεν επιλύονται τα δομικά προβλήματα της χώρας. Εχουμε αύξηση οικονομικών μεγεθών βασισμένη στην κατανάλωση και στα δανεικά και όχι στην παραγωγική αναδιάρθρωση. Ο εφιάλτης των ελλειμμάτων επανέρχεται και μάλιστα με πληθωρισμό.
Τα προβλήματα είναι σοβαρά, οι λύσεις δύσκολες και τα προγράμματα εφαρμογής πολυσύνθετα. Καμία πολιτική δύναμη και προφανώς η διοίκηση δεν μπόρεσαν να τα αντιμετωπίσουν. Λύσεις εξαγγέλλονται και δεν υλοποιούνται. Νόμοι ψηφίζονται αλλά δεν εφαρμόζονται. Ολα αυτά δεν τα σηκώνουν οι ώμοι της Νέας Δημοκρατίας. Το μονοκομματικό, πρωθυπουργικοκεντρικό μοντέλο κορέστηκε και κουράζει. Στην Ευρώπη τα δικομματικά συστήματα της μεταπολεμικής περιόδου εξασθενούν ή καταρρέουν. Αντικαθίστανται από μια πολιτική πολυμορφία. Ολο και περισσότερο το ολλανδικό πρότυπο του Polder Model, δηλαδή «ρεαλιστική αναγνώριση της πολυμορφίας» και «συνεργασία παρά τις διαφορές», παρουσιάζεται ελκτικό. Καμία χώρα δεν μένει ακυβέρνητη.
Μήπως και σε εμάς είναι προτιμητέο, από τις κυβερνήσεις των πολυσυλλεκτικών κομμάτων –των οποίων η ενότητα διατηρείται μόνον από την άσκηση εξουσίας, ενώ η ζώσα πραγματικότητα βρίθει από παρασκηνιακές συγκρούσεις και κτυπήματα κάτω από τη μέση–, να περάσουμε σε δι- ή τρι-κομματικές κυβερνήσεις συνεργασίας με διαυγείς και δημοκρατικούς κανόνες λειτουργίας; Φυσικά, έπειτα από αναδιάταξη των πολιτικών δυνάμεων και σχηματισμό κομμάτων, περισσότερο συνεκτικών και προγραμματικά αποσαφηνισμένων.
Το πολιτικό Κέντρο οφείλει να διατυπώσει πρώτο νέο αφήγημα και να δημιουργήσει ένα φορέα από το ΚΙΝΑΛ, με το ΚΙΝΑΛ, χωρίς το ΚΙΝΑΛ, δεν έχει σημασία, αλλά βασισμένο:
• Στη στόχευση για μια ισχυρή ευρωπαϊκή χώρα με ευημερούσα συνεκτική κοινωνία. Χώρα που δεν είναι γεωπολιτικά αναθεωρητική, αλλά εκμεταλλεύεται κάθε συγκριτικό της πλεονέκτημα και επιδιώκει να καταστεί περιφερειακή δύναμη.
• Στην ενσωμάτωση του πολιτειακού πατριωτισμού. Το σημαντικό κομμάτι των μεσαίων στρωμάτων, τμημάτων του αστικού κόσμου, διανοουμένων και απλών εργαζομένων που εξαιτίας της χρεοκοπίας της χώρας αφυπνίστηκαν και αντιστάθηκαν στον λαϊκισμό. Εμφορήθηκαν από πίστη στην υπεράσπιση του πολιτεύματος, των δημοκρατικών θεσμών, της κανονικότητας ενός ευρωπαϊκού κράτους.
• Στον προσδιορισμό της προοδευτικότητας ως της διαρκούς προσπάθειας μετασχηματισμού και μεταρρυθμίσεων των κατεστημένων δομών, με γνώμονα την ανάπτυξη της παραγωγής και τη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης.
• Στην άσκηση αξιωματικής πολιτικής. Η κυβερνησιμότητα στην πολιτική ενός κεντρώου κόμματος είναι «εκ των ων ουκ άνευ».
• Να αποτρέψει εκλογικά την αυτοδυναμία, ανεξαρτήτως εκλογικού νόμου.
• Να προετοιμάσει τα στελέχη, μέλη και επιρροές να συνδράμουν ώστε να καταστεί ο απαραίτητος κυβερνητικός εταίρος της δεκαετίας, με προσαρμοσμένη στην εποχή και στις ανάγκες προγραμματική πληρότητα.
* Ο κ. Γιάννης Δατσέρης είναι γιατρός, στέλεχος Προοδευτικών Κινήσεων.