Τα άρθρα 1 και 2 του Καταστατικού Χάρτη στηρίζονται στα αντίστοιχα του Χάρτη του ΟΗΕ. Το δε άρθρο 5 στην αρχή «επίθεση εναντίον ενός σημαίνει επίθεση εναντίον όλων» Από το 1974 –με σκληρό και ασύμβατο με τις αρχές της Συμμαχίας τρόπο–αντιληφθήκαμε ότι δεν καλύπτει την Ελλάδα από την επιθετική και αναθεωρητική Τουρκία. Την πραγματική και εκ των πραγμάτων αποκλειστική κατά της Ελλάδος στρατιωτική απειλή. Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, κατά παράβαση του άρθρου 1 του Καταστατικού του Χάρτη και του άρθρου 2 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, καθημερινά απειλεί με πόλεμο την Ελλάδα (casus belli), αμφισβητώντας στην πράξη την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της. Ζητώντας μάλιστα να τη «διευκολύνουμε»με τον αυτο-αφοπλισμό μας (αποστρατιωτικοποίηση των νησιών).
Η εμπειρία από την επιτήδεια δήθεν «ουδέτερη»στάση του γενικού γραμματέα της Συμμαχίας όσο και ορισμένων συμμάχων κατά την κορύφωση των επιθετικών ενεργειών της Τουρκίας στο Αιγαίο (Ιούλιος – Αύγουστος 2020), μας υπενθύμισε ότι:
Α. Στην κρίσιμη στιγμή μιας στρατιωτικής εμπλοκής έχουμε συνείδηση ότι θα είμαστε μόνοι. Μόνος του και ο επιτιθέμενος. Πρωτίστως δικό μας καθήκον είναι να υπερασπιστούμε την εδαφική μας ακεραιότητα.
Β. Η εμπλοκή τρίτων και η στιγμή τυχόν εκδήλωσής της εξαρτάται από συνδυασμό τριών παραγόντων:
• Τα δικά τους συμφέροντα εθνικής ασφαλείας.
• Των δικών μας δυνατοτήτων, της δικής μας αποφασιστικότητας και ομοψυχίας.
• Τις συνθήκες που επικρατούν.
Η κρίσιμη, αποτελεσματική και πολυδιάστατη –εμφανής και αφανής–παρέμβαση της Γαλλίας το καλοκαίρι του 2020 ενίσχυσε καταλυτικά την αυτοπεποίθηση, τη θέση και τις δυνατότητες (capabilities) της Ελλάδος στο πεδίο.
Για δεκαετίες η επικρατέστερη εκτίμηση ήταν ότι μία στρατιωτική εμπλοκή Ελλάδος – Τουρκίας θα κρατούσε μερικές μόνον ώρες και δεν θα λάμβανε τον χαρακτήρα ολοκληρωτικού πολέμου, διότι σύμμαχοι, κ.λπ θα παρέμβαιναν. Αν λάβουμε υπόψη ορισμένα περσινά δεδομένα, πιθανολογώ ότι οι εκτιμήσεις μάλλον θα πρέπει να αναθεωρήθηκαν. Από τον Μάρτιο του 2020 η Ελλάδα μόνη της σταθερά προετοιμάζεται αμυντικά για όλα τα ενδεχόμενα. Η αθόρυβη επιχειρησιακή ετοιμότητα είναι εξίσου σημαντική. Δεν θα επεκταθώ.
Η αρχή «θα είμαστε μόνοι»αναθεωρείται. Η λεγόμενη «ρήτρα διμερούς συνδρομής» έχει αποτρεπτικό και συνάμα αμυντικό χαρακτήρα. Η Γαλλία είχε ήδη δεσμευθεί να μας στηρίξει το 1975 με απόλυτα μυστικές διμερείς διευθετήσεις. Ταυτόχρονα με την προμήθεια σημαντικών εξοπλισμών. Τώρα όμως γραπτώς με μία πολυδιάστατη συμφωνία-κλειδί για την εθνική μας ασφάλεια και ισχύ. Σε όσους μέχρι στιγμής προτάσσουν το μικρό ενώπιον του μεγάλου και τα προσχήματα απέναντι στο εθνικό συμφέρον σημειώνουμε ότι: η μη υπολογισμένη από την άλλη πλευρά παρέμβαση τρίτης χώρας –της μόνης στρατιωτικοπολιτικής «υπερδύναμης»της Ευρωπαϊκής Ενωσης και μονίμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας–αποτελεί εφεξής κατ’ εξοχήν κρίσιμο μέγεθος.
Οι παλιότεροι θυμόμαστε ότι το 1987 κατά τη στρατιωτικοποιημένη με ευθύνη της Τουρκίας κρίση στο Αιγαίο, αντίστοιχο στόχο υπηρετούσε η αιφνίδια πρωτοβουλία της επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών Κάρολου Παπούλια στη Βουλγαρία, μέλους τότε της Συνθήκης της Βαρσοβίας. Δεν είχε χαρακτήρα αμυντικής συνδρομής. Είχε εν τούτοις σοβαρές επιπτώσεις, εντείνοντας τις αμφιβολίες της Τουρκίας.
Η Ελλάδα μετά το 1974 επεδίωξε να εξασφαλίσει τη συμβατική εμπλοκή των ΗΠΑ για την αποτροπή εκδήλωσης επιθετικών ενεργειών από την Τουρκία. Χάρις στην επιμονή του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή αποσπάστηκε η πολιτικά –όχι νομικά–δεσμευτική επιστολή του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών (10 Απριλίου 1976) που περιείχε τα εξής:
• Στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και δη του Αιγαίου «οι διενέξεις πρέπει να επιλύονται με ειρηνικές διαδικασίες. Πρέπει να αποφεύγονται οι προκλητικές ενέργειες»
• Καμία πλευρά δεν θα έπρεπε να επιδιώξει στρατιωτική επίλυση των διενέξεων.
• Οι ΗΠΑ θα «αντιτάσσονταν ενεργώς και ανεπιφυλάκτως εις την αναζήτησιν υπό εκατέρας πλευράς στρατιωτικής επίλυσης (των διενέξεων)»
• Θα καταβάλουν (ΗΠΑ) «μείζονα προσπάθεια διά να παρεμποδίσουν μίαν τοιαύτην εξέλιξιν των πραγμάτων»
Τον Ιανουάριο 2020, με αφορμή την κύρωση από τη Βουλή της διευρυμένης ελληνοαμερικανικής συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας, ο Μάικ Πομπέο τόνιζε γραπτώς ότι «οι ΗΠΑ στηρίζουν την ευημερία, την ασφάλεια (security) και τη δημοκρατία της Ελλάδος»
Με προσοχή μελετώ τις σοβαρές τοποθετήσεις εκείνων που αναλύουν το άρθρο 2 της υπό κύρωση ελληνογαλλικής συμφωνίας. Ας μου επιτραπεί εν τούτοις να υπογραμμίσω την ανάγκη να ρίξουμε το βάρος στο ρητώς αναφερόμενο (σε αυτό) άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Προβλέπει το δικαίωμα ατομικής και συλλογικής αυτοάμυνας (self-defence). Πότε; Εάν εκδηλωθεί ένοπλη επίθεση («f an armed attack occurs against a Member of the United Nations». Δεν προσδιορίζει έδαφος ή την επικράτεια. Κάνει λόγο μόνο για πολεμική ενέργεια κατά κράτους-μέλους του ΟΗΕ.
Το άρθρο 51 αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του Εθνικού Αμυντικού Δόγματος της Ελλάδος το οποίο –παρά κάποιες διαφοροποιήσεις–με συνέπεια υπηρέτησαν όλες οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις. Ελπίζω και εύχομαι να μη δοθεί τώρα η εντύπωση κατά τη συζήτηση στη Βουλή ότι πρέπει να εξειδικεύσουμε την εφαρμογή του σε ό,τι αφορά την Ελλάδα. Να το σπάσουμε δηλαδή –για πρώτη φορά μετά το 1974–στις «περιοχές σκληρής και μη κυριαρχίας» Σε τι ωφελεί;
* Ο κ. Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς είναι πρέσβης επί τιμή.