Δύο βασικούς στόχους έχει για το επόμενο χρονικό διάστημα η ελληνική διπλωματία, με πλέον προβεβλημένο εκείνο της ολοκλήρωσης των διαπραγματεύσεων για τη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), η επέκταση της οποίας αναμένεται να αποφασιστεί την Πέμπτη 14 Οκτωβρίου, όταν ο υπουργός Νίκος Δένδιας βρεθεί στην Ουάσιγκτον για τον τρίτο γύρο του στρατηγικού διαλόγου Ελλάδας – ΗΠΑ. Ο δεύτερος στόχος είναι η περαιτέρω εμπλοκή της Ελλάδας σε όλες τις περιφερειακές συζητήσεις, από τις διαδικασίες για την επόμενη μέρα της Λιβύης μέχρι την κατάσταση που μορφοποιείται ακόμα σε αυτή τη φάση στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου. Μετά τις ΗΠΑ ο κ. Δένδιας θα συναντηθεί ξανά με την ομόλογό του της Λιβύης, Νάιλα Μανγκούς, θα παραβρεθεί στην τριμερή σύνοδο κορυφής με την Αίγυπτο, θα συμμετάσχει στη διάσκεψη για το μέλλον της Λιβύης που διοργανώνεται στην Τρίπολη από την κυβέρνηση της χώρας, ενώ στις 25 και 26 Οκτωβρίου αναμένεται και η υπογραφή αμυντικής συνεργασίας ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Συγκεκριμένα, ως προς την MDCA φαίνεται ότι οι διαπραγματεύσεις καταλήγουν στην πενταετή επέκταση, η οποία συμπαρασύρει και διετή παράταση σε περίπτωση που για κάποιον λόγο αποφασιστεί διακοπή της συνεργασίας. Αυτή τη στιγμή η τρέχουσα MDCA (λήγει στις 6 Νοεμβρίου) είναι μονοετούς διάρκειας, με 17 μήνες περίοδο αποχώρησης. Η πενταετία δίνει τη δυνατότητα επέκτασης για ακόμα μια αντίστοιχη περίοδο, κάτι που σημαίνει ότι η νέα MDCA πρακτικά δημιουργεί συνθήκες για δεκαετή απρόσκοπτη ισχύ, γεγονός που θα συμπαρασύρει ένα εντελώς διαφορετικό επενδυτικό πλάνο από πλευράς των ΗΠΑ.
Αυτό σημαίνει ότι στις τοποθεσίες όπου θα σταθμεύουν οι αμερικανικές δυνάμεις (Σούδα, Λάρισα, Αλεξανδρούπολη, Στεφανοβίκειο, Βόλος και ενδεχομένως στην Ξάνθη) θα πραγματοποιηθούν επενδύσεις βελτίωσης των υποδομών. Βέβαια, από την ελληνική πλευρά είχε κατατεθεί λίστα 23 τοποθεσιών, περιλαμβανομένης της Σκύρου, η οποία όπως όλα δείχνουν δεν προχωράει. Αντιθέτως, η Αθήνα επικεντρώνεται στην ανάγκη να υπάρξει ένα κείμενο που θα συνοδεύει ή θα ακολουθεί την υπογραφή της νέας MDCA, μια επιστολή του υπουργού Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν. Οι δύο προηγούμενες, από τον Μάικ Πομπέο τον Ιανουάριο του 2020 και τον Χένρι Κίσινγκερ το 1975, αποτελούν σημεία αναφοράς για την ελληνική εξωτερική πολιτική και η Αθήνα επιθυμεί ένα αντίστοιχο κείμενο που θα υποδηλώνει την αμερικανική δέσμευση στην ελληνική ασφάλεια.
Η Αθήνα περιμένει ένα κείμενο του υπουργού Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν, σαν τα αντίστοιχα του Μάικ Πομπέο το 2020 και του Χένρι Κίσινγκερ το 1975, που να εγγυάται την ασφάλεια της χώρας.
Πρακτικά, με τη νέα MDCA η Αθήνα θα κλείσει έναν κύκλο ο οποίος ξεκίνησε με την ελληνογαλλική συμφωνία και αφορά, κατά κύριο λόγο, την προσπάθεια συγκρότησης ενός τεχνοκρατικού πλαισίου ανάπτυξης των αμυντικών συνεργασιών της Ελλάδας. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η συμφωνία που θα υπογραφεί στα τέλη Οκτωβρίου με το Ηνωμένο Βασίλειο που, βεβαίως, δεν θα έχει τα χαρακτηριστικά των συμφωνιών με τη Γαλλία ή τις ΗΠΑ, ωστόσο θα κλείνει μια εκκρεμότητα που δημιουργήθηκε μετά το Brexit. Νωρίτερα ο κ. Δένδιας θα παραβρεθεί στην Τρίπολη, όπου θα συμμετάσχει στην εγχώρια προσπάθεια για τη δημιουργία διεθνούς κλίματος για την επίλυση της λιβυκής κρίσης. Η, εκτός απροόπτου, αναβολή των προγραμματισμένων για τις 24 Δεκεμβρίου εκλογών στη Λιβύη, οι εσωτερικές διεργασίες αλλά και η αποτυχία των γερμανικών πρωτοβουλιών (διαδικασία Βερολίνου) πρακτικά επιβάλλει την αυξημένη ελληνική παρουσία στη χώρα.
Πριν από λίγες ημέρες, ο υφυπουργός Εξωτερικών για την οικονομική διπλωματία, Κώστας Φραγκογιάννης, ήταν παρών στην Τρίπολη, επικεφαλής της πρώτης επιχειρηματικής αποστολής στη Λιβύη, όπου διερεύνησε τις δυνατότητες επιστροφής ελληνικών κεφαλαίων στη χώρα και αποπληρωμής παλαιών χρεών. Η λογική της θετικής ατζέντας που προωθείται μέσα από τον κ. Φραγκογιάννη δεν θα περιοριστεί στη Λιβύη, αλλά τις ερχόμενες εβδομάδες και μήνες θα επεκταθεί και σε άλλες χώρες στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Ο κ. Δένδιας θα μεταβεί και στο Ομάν, όπου θα έχει σειρά επαφών, ενώ στο μενού των συζητήσεων, κυρίως με την Αίγυπτο, βρίσκεται πολύ ψηλά η ενεργειακή συνεργασία.
Επιπλέον, η Αθήνα δεν αποκλίνει και της ατζέντας της στα Δυτικά Βαλκάνια. Μετά την παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Σλοβενία και την επίσκεψη του προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πενταρόφσκι στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα, προετοιμάζεται σειρά νέων διπλωματικών επαφών.
Ξεκινώντας από τη μετάβαση αυτή την εβδομάδα του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη στα Σκόπια, όπου θα συναντηθεί με τον πρωθυπουργό Ζόραν Ζάεφ, τον αναπληρωτή πρωθυπουργό για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Νικόλα Ντιμιτρόφ και τον υπουργό Εξωτερικών Μπουγιάρ Οσμάνι.
Η Τουρκία και το Ισραήλ
Oλη η διπλωματική κινητικότητα δεν λαμβάνει χώρα στο κενό. Μόλις το βράδυ της Παρασκευής η Αγκυρα δέσμευσε περιοχή μεταξύ Τουρκίας και Κατεχομένων για έρευνες του «Ορούτς Ρέις» NAVTEX 929/21). Παρά το γεγονός ότι η περιοχή βρίσκεται κοντά στη νότια Τουρκία, η κίνηση θεωρείται από την Αθήνα ως ένα μήνυμα για το τι μπορεί να ακολουθήσει τις επόμενες εβδομάδες. Η περιοχή έχει δεσμευθεί έως και τις 16 Δεκεμβρίου, γεγονός που δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία στην Αθήνα, όπου ήδη υπήρχε και η σχετική επιφυλακή. Παράλληλα, η Αθήνα επιταχύνει τις διαδικασίες που σχετίζονται με τις ελληνοϊσραηλινές σχέσεις. Την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Εθνικής Αμυνας, Νίκος Παναγιωτόπουλος, έθεσε σε κίνηση την κοινοβουλευτική διαδικασία, προκειμένου να προχωρήσει η προμήθεια όπλων που δίνουν το ποιοτικό πλεονέκτημα στις Ενοπλες Δυνάμεις (πύραυλοι SPIKE NLOS κ.λπ). Σε πολιτικό επίπεδο υπάρχει ανησυχία στην Αθήνα, καθώς μετά τη συγκρότηση του «αντι-Νετανιάχου» συνασπισμού οκτώ κομμάτων είναι σαφής η επιβράδυνση. Γι’ αυτόν τον λόγο ο γ.γ. του υπουργείου Εξωτερικών, Θεμιστοκλής Δεμίρης, μετέβη στο Ισραήλ, όπου και συναντήθηκε με τον ομόλογό του Αλόν Ουσπίζ. Επισήμως, η ατζέντα ήταν μάλλον γενικόλογη για ζητήματα ενεργειακά, περιφερειακά, την υγεία, το περιβάλλον και το εμπόριο.
H Aγκυρα ζητεί από την Ουάσιγκτον να αγοράσει 40 F-16
Του ανταποκριτή μας στην ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΜΑΝΩΛΗ ΚΩΣΤΙΔΗ
Η ελληνογαλλική αμυντική συμφωνία και το περιεχόμενο των ομιλιών του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, όπως και του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια κατά τη διάρκεια της συζήτησης για την επικύρωσή της στη Βουλή, έχουν μπει στο «μικροσκόπιο»της Αγκυρας. Οι αναφορές πως η Γαλλία είναι «πυρηνική δύναμη» η οποία θα βρίσκεται δίπλα στην Ελλάδα, προκαλούν αντιδράσεις και νευρικότητα στην Τουρκία. Εγκυρες τουρκικές πηγές υποστηρίζουν πως η αναφορά σε πυρηνικά «δεν είναι σοφό, είναι μεγάλο λάθος και δεν ωφελεί κανέναν, εκτός από το να αυξάνει την ένταση στην περιοχή». Παράλληλα αναφέρουν πως η Τουρκία δεν έχει στόχο την κατάληψη ελληνικών εδαφών, ως εκ τούτου σε πρακτικό, νομικό επίπεδο αλλά και στο πνεύμα της η συμφωνία είναι ιδιαίτερη και θα πρέπει να εξεταστεί και στο πλαίσιο της ύπαρξης μιας ξεχωριστής συμμαχίας εντός του ΝΑΤΟ.
Συνεχίζεται η νευρικότητα στην Τουρκία για την ελληνογαλλική συμφωνία – Αναζητούν… προκλήσεις που δεν θα την ενεργοποιήσουν.
Αναλυτές της γειτονικής χώρας υποστηρίζουν πως στον «κάλαθο των αχρήστων»της Ιστορίας υπάρχουν δεκάδες συμφωνίες που ποτέ δεν εφαρμόστηκαν στην πράξη, θεωρώντας πως υπάρχει και το ενδεχόμενο μη εφαρμογής και της συγκεκριμένης. Σε αναλύσεις τους στη γειτονική χώρα, οι πηγές της «Κ»αναφέρουν πως η ελληνογαλλική συμφωνία δεν θα αλλάξει κάτι στο ζήτημα των διαφορών στην Ανατολική Μεσόγειο και τονίζουν πως το ενδεχόμενο της επανεμφάνισης του «Ορούτς Ρέις» για έρευνες με συνοδεία φρεγατών, δεν μπορεί να θεωρηθεί κάποια ένοπλη επίθεση σε επικράτεια, όπως προβλέπει η ελληνογαλλική συμφωνία. Οπως τονίζουν, σε περίπτωση που τουρκικά πλοία εμποδίσουν το έργο ερευνητικών σκαφών στην Ανατολική Μεσόγειο, σε περιοχές που η Τουρκία θεωρεί δικής της δικαιοδοσίας, και πάλι δεν υπάρχει κάποιος λόγος πρακτικής εφαρμογής της ελληνογαλλικής συμφωνίας. Αλλες πηγές θεωρούν πως η Αθήνα με δηλώσεις και πράξεις δείχνει να εφαρμόζει δόγματα και πολιτικές του 19ου αιώνα.
Στην Αγκυρα παραδέχονται πως η Ελλάδα έχει αποφασίσει να αγοράσει τρεις υπερσύγχρονες φρεγάτες, όμως οι ίδιες πηγές προσθέτουν πως τα τελευταία δέκα χρόνια η Τουρκία έχει ναυπηγήσει 38 διαφορετικού τύπου πλοία σε δικά της ναυπηγεία και σχεδιάζεται ναυπήγηση άλλων δέκα έως το 2026. Mπορεί να αναφέρουν πως δεν ανησυχούν για τη συμφωνία Γαλλίας – Eλλάδας, κινητοποιήθηκαν ωστόσο άμεσα στο ζήτημα των εξοπλιστικών προγραμμάτων, καθώς ήδη εστάλη επιστολή στην Ουάσιγκτον, με την τουρκική κυβέρνηση να ζητεί την απόκτηση 40 F-16 Block-70, όπως και τον εκσυγχρονισμό 80 F-16 παλαιότερων εκδόσεων. Αυτή θεωρείται πως είναι μια προσπάθεια απάντησης στο εξοπλιστικό πρόγραμμα της Ελλάδας, ταυτόχρονα όμως και υποχώρηση απέναντι στις ΗΠΑ, καθώς αντί για τα 5ης γενιάς F-35, η Αγκυρα τώρα δείχνει να θέλει να συμβιβαστεί με τα 3ης και 4ης γενιάς μαχητικά. Πάντως υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες αν το Κογκρέσο θα δώσει την έγκρισή του σε μια τέτοια προμήθεια, καθώς ήδη εφαρμόζονται οι κυρώσεις CAATSA. Στην περίπτωση που η Αγκυρα λάβει αρνητική απάντηση και σε αυτό το αίτημα, αναλυτές εκτιμούν πως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα στραφεί σε ρωσικά οπλικά συστήματα, όπως είχε αφήσει να εννοηθεί την περασμένη εβδομάδα. Η «Κ» ζήτησε και την άποψη ακαδημαϊκών της γειτονικής χώρας για να διατυπώσουν την τουρκική άποψη για την ελληνογαλλική συμφωνία, αλλά και ποιο θεωρούν πως είναι το μέλλον των σχέσεων της Ελλάδας με την Tουρκία, υπό το φως αυτών των νέων δεδομένων.
Σημαντικά τα Rafale, αλλά…
Του Ενές Μπαϊρακλί, αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Τουρκογερμανικό Πανεπιστήμιο.
Η ελληνογαλλική συμφωνία είναι μια προσπάθεια της Γαλλίας να απαντήσει στην Τουρκία. Ηδη υπάρχουν πολλά προβλήματα μεταξύ Γαλλίας και Τουρκίας σε διάφορες περιοχές, όπως στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, στη Λιβύη, στη Συρία, όπου το Παρίσι έκανε υποχωρήσεις. Τώρα θεωρεί πως με την κίνηση αυτή δίνει απάντηση. Επίσης είναι μια ενίσχυση στη σημαντική αμυντική βιομηχανία της Γαλλίας. Ετσι, δημιουργώντας θέματα, πουλάει οπλικά συστήματα στην Ελλάδα. Αν το δούμε από οικονομικής και γεωστρατηγικής άποψης, θεωρώ πως στα πλαίσια αυτά η Ελλάδα είναι ένα εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση. Ηδη υπάρχουν πολλά ζητήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και αυτή η συμφωνία θα εμβαθύνει τα προβλήματα. Τα οπλικά συστήματα τα οποία προμηθεύει η Γαλλία προς την Ελλάδα είναι σημαντικά, έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν τις στρατιωτικές ισορροπίες, όπως τα Rafale, όμως μεσοπρόθεσμα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η Τουρκία είναι μια χώρα η οποία αναπτύσσει την αμυντική της βιομηχανία και κάνει και εξαγωγές. Παράγει μη επανδρωμένα αεροσκάφη και προσπαθεί να κατασκευάσει μαχητικά την επόμενη δεκαετία. Δηλαδή ενδέχεται η Ελλάδα να πιστεύει πως βραχυπρόθεσμα σε κάποιους τομείς μπορεί να αποκτήσει πλεονέκτημα σε στρατιωτικούς τομείς, όμως μεσοπρόθεσμα αυτό είναι ένα μειονέκτημα, καθώς δεν μπορεί να δώσει συνέχεια. Τα συστήματα αυτά είναι ιδιαίτερα ακριβά και η Ελλάδα δεν μπορεί να συνεχίσει τον ανταγωνισμό στα εξοπλιστικά. Η Τουρκία δεν μπορεί να δεχθεί τετελεσμένα στην Ανατολική Μεσόγειο, τις μαξιμαλιστικές θέσεις της Ελλάδας. Πάντως είναι περίεργες οι δηλώσεις που έρχονται από την Ελλάδα, πως η Γαλλία είναι πυρηνική δύναμη και πως αυτή η χώρα τους στηρίζει. Εδώ μιλάμε για τρεις χώρες οι οποίες είναι μέλη του ΝΑΤΟ: η Ελλάδα, η Γαλλία και η Τουρκία. Εμφανίζεται μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ να απειλεί με πυρηνικά την άλλη χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ. Μια γειτονική χώρα όπως η Ελλάδα το να απειλεί την Τουρκία με τέτοια λαϊκίστικη ρητορική είναι ιδιαίτερα περίεργο. Δεν είναι δηλώσεις οι οποίες μπορούν να γίνουν αποδεκτές από την Τουρκία.
Η «Γαλάζια Πατρίδα» και ο χάρτης της Σεβίλλης
Του Ενίς Τούλτσα, καθηγητή Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Γαλατασαράι.
Δεν είναι λογικό και σωστό για δύο συμμαχικές χώρες του ΝΑΤΟ να υπογράφουν ένα αμυντικό σύμφωνο που είναι σαφώς εναντίον άλλου συμμάχου του ΝΑΤΟ. Εδώ είναι ήδη τεκμηριωμένο ότι η Ελλάδα εξοπλίζεται εναντίον της Τουρκίας. Η Τουρκία, από την άλλη πλευρά, δεν έχει εξοπλιστεί με σκοπό εναντίον της Ελλάδας. Επίσης, δεν πρέπει να μπαίνουμε σε αγώνα εξοπλισμού. Επειτα από αυτό το σύμφωνο η Τουρκία θα πρέπει επίσης να αυξήσει τα στρατιωτικά της μέτρα. Η στάση της Γαλλίας απέναντι στην Τουρκία είναι σαφής από το 2007. Για εμάς τους Τούρκους, αυτή η στάση της Γαλλίας δεν ήταν έκπληξη. Μια διαφορετική στάση δεν θα αναμενόταν. Αυτό που είναι σημαντικό εδώ είναι πώς μπορούμε να καθορίσουμε το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων με ειρηνικό τρόπο μεταξύ των δύο χωρών και να εργαστούμε για αυτό. Η Γαλλία μπορεί να συμβάλει στην επιδείνωσή τους, αλλά εμείς, οι Τούρκοι και οι Ελληνες, πρέπει να είμαστε σε θέση να την επιδιορθώσουμε.
Στο θέμα της θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Ανατολικής Μεσογείου, η Τουρκία δεν μπορεί να θυσιάσει την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ των ακτών 1.400 χιλιομέτρων της Μεσογείου στη θάλασσα. Φυσικά, το μικροσκοπικό νησί του Καστελλόριζου θα πρέπει να δώσει μια περιοχή για την Ελλάδα, αλλά μια «ελληνική λίμνη» όπως αυτή στον χάρτη της Σεβίλλης δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή στην Ανατολική Μεσόγειο. Από αυτή την άποψη, η «Γαλάζια Πατρίδα» είναι μια αντίδραση ενάντια στον χάρτη της Σεβίλλης. Η Τουρκία και η Ελλάδα θα πρέπει να διευθετήσουν πολλές από τις διαφορές μεταξύ τους, ξεκινώντας από τη συμφωνία Παπούλια – Γιλμάζ του 1988. Τα άλυτα πρέπει να οδηγηθούν στο Δικαστήριο της Χάγης. Η Ελλάδα δεν πρέπει να προσεγγίσει τα προβλήματα του Αιγαίου επιλεκτικά. Εάν προκύψει σύγκρουση, θα ανοίξει την απόσταση μεταξύ των δύο χωρών, θα χάσουμε τον επόμενο μισό αιώνα. Ακόμα και τα τελευταία δύο χρόνια, οι Τούρκοι άρχισαν να απομακρύνονται από την παραδοσιακή τους άποψη προς τους γείτονές τους. Ερωτηματικά και ερωτήσεις για την Ελλάδα που δεν υπήρχαν ποτέ στο παρελθόν, άρχισαν να αναδύονται. Εάν το αντιτουρκικό συναίσθημα στην Ελλάδα, που ανέφερα στην αρχή, κερδίσει έδαφος και από την πλευρά της Τουρκίας, θα απομακρυνθούμε και θα αποκοπούμε. Νομίζω ότι οι άνθρωποι και των δύο χωρών δεν το αξίζουν αυτό.