Με μια διακήρυξη-ευχολόγιο, η Σύνοδος Κορυφής των «27» στη Λιουμπλιάνα, πρωτεύουσα της Σλοβενίας, παρέπεμψε στο αόριστο μέλλον την ένταξη των έξι χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε., εντείνοντας την απογοήτευση στις κοινωνίες τους.
Οι ηγέτες των κρατών-μελών, όχι μόνο δεν όρισαν ούτε τούτη τη φορά ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, απέρριψαν κιόλας, πρωτοστατούσης της απερχόμενης καγκελαρίου Μέρκελ, την πρόταση της σλοβενικής προεδρίας για ολοκλήρωση της ενταξιακής διαδικασίας μέχρι το 2030. Επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για στήριξη της ευρωπαϊκής προοπτικής των Δυτικών Βαλκανίων, υπογραμμίζοντας πως οι υποψήφιες χώρες θα πρέπει να επιταχύνουν τις μεταρρυθμίσεις και ανακοίνωσαν επενδυτικό πακέτο τριάντα δισ. ευρώ προς υποστήριξή τους, αλλά έως εκεί.
Οι ηγέτες των έξι ενδιαφερομένων κρατών (Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Σερβία, Κόσοβο), επέστρεψαν από τη Λιουμπλιάνα έχοντας πιει και πάλι το πικρό ποτήρι της απομάκρυνσης του ευρωπαϊκού οράματος και τώρα θα πρέπει να πείσουν τους πολίτες των χωρών τους που αισθάνονται ότι τους κοροϊδεύουν οι Ευρωπαίοι, να συνεχίσουν να κάνουν –έως πότε;– υπομονή, δίχως να βλέπουν φως στον ορίζοντα.
Οι αξιώσεις της Βουλγαρίας, υπό την απειλή veto, από τη Βόρεια Μακεδονία για ιστορικά θέματα (εθνική ταυτότητα, γλώσσα, κ.ά.) έγιναν και τούτη τη φορά –τρίτη συνεχή Σύνοδο Κορυφής– το όχημα για όσους εταίρους αντιτίθενται στη διεύρυνση. Οι παρασκηνιακές πρωτοβουλίες, από το καλοκαίρι ακόμα, Ευρωπαίων και Αμερικανών, με στόχο Σόφια και Σκόπια να συμφωνήσουν σε έναν «οδικό χάρτη» που θα οδηγούσε σε συμφωνία των δύο πλευρών, δεν ευδοκίμησαν. Ο Βούλγαρος πρόεδρος Ρούμεν Ράντεφ που εκπροσώπησε τη χώρα του στη σύνοδο, ταξίδεψε στη Λιουμπλιάνα χωρίς περιθώρια υποχωρήσεων και ελιγμών από την άτεγκτη «εθνική γραμμή», δεδομένου ότι πίσω η Βουλγαρία φλέγεται στον προεκλογικό πυρετό (Βουλή, ΠτΔ), με τον ίδιο να διεκδικεί δεύτερη θητεία στην Προεδρία.
Εκεί στο μεσαιωνικό κάστρο του Μπρντο οι ισχυροί της Ευρώπης (Μέρκελ, Μακρόν, Φον ντερ Λάιεν, Σαρλ Μισέλ), παραμονή της συνόδου έκλεισαν σε κάποιο γραφείο Ράντεφ και Ζάεφ, σε μια ύστατη προσπάθεια να τους πείσουν να προβούν σε αμοιβαίες υποχωρήσεις, ώστε να βγει «λευκός καπνός» από τη σύνοδο. Οι δυο πλευρές όμως παρέμειναν αμετακίνητες στις θέσεις τους. Ο Ράντεφ, αφήνοντας κατά μέρος τις πάγιες αμφισβητήσεις της εθνικής ταυτότητας και της γλώσσας των πολιτών της Βόρειας Μακεδονίας, ήγειρε ζήτημα «αποβουλγαρισμού» στην επικράτεια της Βόρειας Μακεδονίας. Οπως το έθεσε, σύμφωνα με ανακοίνωση της βουλγαρικής προεδρίας: «Περιμένουμε να σταματήσει η διαδικασία αποβουλγαρισμού, να εξαλειφθεί η ρητορική μίσους, η παρερμηνεία και η διαστρεβλωμένη παρουσίαση της Βουλγαρίας σε σχολικά βιβλία, μουσεία, μνημεία, συμπεριλαμβανομένου του δημόσιου λόγου των εκπροσώπων επίσημων ιδρυμάτων, καθώς και στην πολιτική που ασκεί το κράτος και τότε ο λαός μας και η κοινωνία μας θα είναι έτοιμοι να πουν το “ναι” στην έναρξη των διαπραγματεύσεων». Ο Ζάεφ, που και αυτός έχει δημοτικές εκλογές στις 17 Οκτωβρίου, απέρριψε τις αιτιάσεις του Βούλγαρου προέδρου, τον οποίο χαρακτήρισε «προσκολλημένο στο παρελθόν», αλλά δήλωσε πως τα Σκόπια δεν αρνούνται να συζητήσουν με τη Σόφια τις όποιες μεταξύ τους ιστορικές διαφορές, που όμως δεν θα θίγουν την εθνική ταυτότητα των πολιτών.
Στο τραπέζι των ηγετών
Η συνέχεια γράφτηκε την επομένη στο τραπέζι των ηγετών, με θερμό επεισόδιο μεταξύ του πρωθυπουργού της Αλβανίας –η οποία έχει καταστεί «παράπλευρη απώλεια» της διαμάχης Σόφιας – Σκοπίων– και του Βουλγάρου προέδρου. Σε υψηλούς τόνους και με έντονη συναισθηματική φόρτιση, ο Ράμα απευθυνόμενος στον Ράντεφ κατηγόρησε τη Βουλγαρία ότι έχει θέσει σε ομηρία τη Βόρεια Μακεδονία και μαζί και τη χώρα του. «Ενας από τους λόγους του μπλόκου της Βουλγαρίας κατά της Βόρειας Μακεδονίας είναι οι μεγάλες πιέσεις σε βάρος των Βουλγάρων μειονοτικών, οι οποίοι, όπως μας είπατε, φοβούνται να αυτοπροσδιοριστούν, τη στιγμή που στη γειτονική χώρα υπάρχουν τουλάχιστον 100.000 πολίτες με βουλγαρικά διαβατήρια. Πώς λοιπόν συμβαίνει αυτό;», είπε ο Ράμα και πρόσθεσε: «Εκείνοι που έχουν πάρει βουλγαρικά διαβατήρια, στην πλειονότητά τους είναι Μακεδόνες, που θέλουν να επωφεληθούν από την ελευθερία διακίνησης στις χώρες της Ε.Ε. Αυτό που κάνετε είναι ομηρία, η οποία βλάπτει τη Βουλγαρία σε σχέση με την Ε.Ε. και όχι μόνο τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία. Η ομηρία αυτή αμαυρώνει και την εικόνα της Ε.Ε. στα μάτια των λαών της Δυτικής Βαλκανικής».
Με τη Βουλγαρία να μπαίνει μπροστά, στοιχήθηκαν πίσω της και πάλι εταίροι, που για δικούς τους λόγους δεν επιθυμούν τη διεύρυνση ή δεν θέλουν συγκατοίκηση με χώρες όπως η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, το Κόσοβο, κ.ά. Οι Γάλλοι γιατί επίκεινται προεδρικές εκλογές, η Ολλανδία φοβούμενη ότι με την ένταξη της Αλβανίας οι αλβανικές συμμορίες θα πλημμυρίσουν την Ευρώπη με ναρκωτικά, η Γερμανία γιατί κατακλύζεται από πολίτες των Δυτικών Βαλκανίων που εκμεταλλευόμενοι το καθεστώς φιλελευθεροποίησης της βίζας σπεύδουν κατά χιλιάδες και καταθέτουν αιτήσεις ασύλου, προσδοκώντας σε μακρόχρονη παραμονή και βεβαίως στα κοινωνικά επιδόματα, η Δανία γιατί θεωρεί ότι οι οικονομίες των χωρών αυτών θα λειτουργούν παρασιτικά εις βάρος των προηγμένων της Ε.Ε., κ.λπ.
Το τι μέλλει γενέσθαι με την τύχη των υποψήφιων προς ένταξη χωρών της Δυτικής Βαλκανικής, με πρώτες τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, ουδείς δύναται να προβλέψει. Η σλοβενική προεδρία το πάλεψε, αλλά δεν ήταν τόσο ισχυρή ώστε να σώσει τις όποιες ελπίδες με καταληκτική ενταξιακή ημερομηνία το 2030. Τώρα τα ηνία της προεδρίας παίρνει η Γαλλία, που όπως προαναφέρθηκε έχει εκλογές και ο Μακρόν σίγουρα δεν θα θελήσει να δώσει όπλα στη Λεπέν για να τον πλήξει.
Ως προς τη διαμάχη Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας, δεν θα είναι εύκολη η εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτής λύσης, καθώς οι διαφορές αγγίζουν ιστορικές διενέξεις σχετιζόμενες με την ταυτότητα των λαών. Πέραν τούτου, υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα, το ποιος δηλαδή έχει πλέον την ισχύ να επιβάλει στις δύο πλευρές τη συναίνεση, δεδομένης της αίσθησης απουσίας των Αμερικανών, αποχώρησης της Μέρκελ και αδυναμίας των άλλων Ευρωπαίων να «συνετίσουν» στο όνομα του ευρωπαϊκού οράματος τους ερίζοντες Βαλκάνιους. Δυνάμεις πάντως ικανές να τροφοδοτήσουν τέτοιες διαμάχες προς γεωπολιτικό τους όφελος υπάρχουν στην περιοχή και θα σπεύσουν να το εκμεταλλευτούν.
Το «χρύσωμα του χαπιού» με μερικά εκατομμύρια ευρώ, ίσως να μη φτάνει να κρατήσει ζωντανό το ευρωπαϊκό όραμα των κοινωνιών της Δυτικής Βαλκανικής. «Πολλοί πολίτες αλλά και κυβερνήσεις δεν πιστεύουν πλέον ότι η Ε.Ε. είναι ειλικρινής και σοβαρή όταν υπόσχεται ευρωπαϊκή προοπτική και μέλλον στις βαλκανικές χώρες», δήλωνε πρόσφατα ο υπουργός Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης της Βόρειας Μακεδονίας Νίκολα Ντιμιτρόφ και ο επί των Εξωτερικών συνάδελφός του Μπουγιάρ Οσμάνι συμπλήρωνε ότι «ανακύπτει ζήτημα αξιοπιστίας της ευρωπαϊκής ιδέας».
Η Μέρκελ
Δίχως αμφιβολία το πρόσωπο της συνόδου της Λιουμπλιάνας ήταν η καγκελάριος Μέρκελ. Επειτα από 16 χρόνια στην ηγεσία της Γερμανίας, στις συνόδους κορυφής της Ε.Ε. δεν θα κάθεται η «σιδηρά κυρία». Ηταν φυσικό τα βλέμματα όλων να ήταν στραμμένα πάνω της. Εως τώρα οι ομοτράπεζοι ηγέτες περίμεναν τι θα πει η Μέρκελ για να αποφασίσουν. Μένει να φανεί αν και ο νέος καγκελάριος βαδίσει στα χνάρια της. Η ίδια πάντως παρέμεινε στις εργασίες της συνόδου ανέκφραστη και ακλόνητη στα συμφέροντα της χώρας της πρωτίστως. Φεύγοντας δεν δίστασε να δώσει και μια «μαχαιριά» στους Δυτικοβαλκανίους, εμποδίζοντας την απόφαση για καταληκτική ημερομηνία ένταξης, το 2030.