Παρά τις πυρκαγιές του καλοκαιριού, τις αστοχίες του ανασχηματισμού και το αρνητικό κλίμα στα social media, το πολιτικό σκηνικό παρέμεινε αμετάβλητo. Όπως καταγράφουν όλες οι δημοσκοπήσεις, το δυνητικό εκλογικό ποσοστό της ΝΔ κινείται κατά μέσο όρο πάνω από τα επίπεδα του Ιουλίου 2019. Επίσης το προβάδισμα έναντι της αξιωματικής αντιπολίτευσης παραμένει διψήφιο.
Το ερώτημα είναι γιατί το σκηνικό παραμένει αμετάβλητο.
Μια εξήγηση είναι πως, παρά τη συγκυρία, στην κορυφή των προτεραιοτήτων των πολιτών, βρίσκονται ζητήματα όπως η οικονομία και η πανδημία στα οποία η κυβέρνηση συγκεντρώνει υψηλές θετικές αξιολογήσεις.
Ενδεχομένως όμως υπάρχουν κι εξηγήσεις που παραπέμπουν σε βαθύτερες αιτίες. Διότι η ΝΔ προηγείται αδιάλειπτα στην πρόθεση ψήφου ήδη από τον Ιανουάριο 2016. Σχεδόν έξι χρόνια πρωτοκαθεδρίας, τα περισσότερα με διψήφια διαφορά από το δεύτερο κόμμα, είναι μάλλον ασυνήθιστο φαινόμενο στη μεταπολιτευτική ιστορία. Από τότε τουλάχιστον που δημοσιεύονται δημοσκοπήσεις.
Η πρώτη αιτία φαίνεται να συνδέεται με τη λεγόμενη αντι-ΣΥΡΙΖΑ τάση ενός σημαντικού τμήματος της κοινής γνώμης. Oι ρίζες της βρίσκονται στο δημοψήφισμα του 2015. Τότε στην πλευρά του «Ναι», βρέθηκαν πολίτες διαφορετικής πολιτικής προέλευσης. Η κινητοποίηση αυτή βρήκε αργότερα πολιτική έκφραση στην εκλογή ηγεσίας στη ΝΔ με την ανάδειξη του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ενδεικτικά, σύμφωνα με σχετική έρευνα της Pulse πριν την εκλογή ηγεσίας τον Ιανουάριο 2016, στο σύνολο της κοινής γνώμης η πλειονότητα αξιολογούσε την υποψηφιότητα Μητσοτάκη ως πιο ικανή να πετύχει την εκλογική επικράτηση της ΝΔ έναντι του ΣΥΡΙΖΑ, συγκριτικά με την υποψηφιότητα Μεϊμαράκη.
Η δεύτερη αιτία σχετίζεται με τη μεταβολή των ιδεολογικών χαρακτηριστικών της ελληνικής κοινωνίας τα τελευταία χρόνια. Η πλειονότητα των πολιτών, όπως έχει δείξει σχετική έρευνα της Διανέοσις (2020), εμφανίζεται πλέον περισσότερο φιλελεύθερη στα οικονομικά ζητήματα και περισσότερο συντηρητική στα κοινωνικά. Φαίνεται πως στον άξονα Αριστερά-Δεξιά ο μέσος ψηφοφόρος έχει μετακινηθεί δεξιότερα, χωρίς να έχει γίνει δεξιός. Για την ακρίβεια, ο μεσαίος χώρος βρίσκεται πιο κοντά σε μια κεντροδεξιά παρά σε μια κεντροαριστερή ατζέντα.Yπό αυτή την έννοια, δεν μετακινήθηκε μόνο η ΝΔ εγγύτερα στο κέντρο, αλλά κυρίως το κέντρο μετακινήθηκε εγγύτερα στη ΝΔ. Εξ ου και η προγραμματική της υπεροχή δεν είναι εύκολο να κλονιστεί.
Βεβαίως οι πολιτικοί συσχετισμοί δεν είναι γραμμένοι στην πέτρα. Ένας παλαιός κανόνας της πολιτικής άλλωστε, λέει ότι οι εκλογές πρωτίστως χάνονται από την κυβέρνηση και δευτερευόντως κερδίζονται από την αντιπολίτευση. Διότι όταν μια κυβέρνηση αποτυγχάνει, παράγεται κοινωνική δυσαρέσκεια που ευνοεί την αντιπολίτευση. Πρόκειται για ένα μοτίβο που παρατηρείται σταθερά και διαχρονικά σε όλες ανεξαιρέτως τις δημοκρατίες.
Ωστόσο τέτοια κυβερνητική αποτυχία μέχρι τώρα δεν έχει καταγραφεί δημοσκοπικά. Σε όλες τις μετρήσεις οι επιδόσεις της κυβέρνησης συγκεντρώνουν υψηλές θετικές γνώμες και συγκριτικά υψηλότερες από εκείνες της αντιπολίτευσης. Συναφώς έχει μειωθεί αισθητά μια διαχρονική πηγή πολιτικής φθοράς των κυβερνήσεων: η ταλαιπωρία του πολίτη από τη γραφειοκρατία. Η επιτάχυνση της ψηφιοποίησης του κράτους μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, έχει διευκολύνει την επαφή του πολίτη με το Δημόσιο τροφοδοτώντας προσδοκίες για περαιτέρω βελτίωση. Είναι ενδεικτικό ότι ο Πιερρακάκης, ως αρμόδιος υπουργός, βρίσκεται στην κορυφή της δημοφιλίας.
Απομένει πάντως να φανεί, αν το σκηνικό θα παραμείνει αμετάβλητο μέχρι τις κάλπες ή αν τα γεγονότα, που φοβόταν ο Mακμίλαν, θα ανατρέψουν τα δεδομένα.
*Ο Πάνος Κολιαστάσης είναι διδάκτωρ Πολιτικής Ανάλυσης & Επικοινωνίας του Queen Mary University of London (QMUL) και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.