Θρησκεία και Οικονομία: Αυτό που μας έμαθε η Άγκελα Μέρκελ

Θρησκεία και Οικονομία: Αυτό που μας έμαθε η Άγκελα Μέρκελ

3' 53" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η σημειολογία των οικονομικών συνταγμάτων της Γερμανίας και της Ελλάδας και το πώς αυτά οδήγησαν, κατά τη μεταπολεμική περίοδο, σε δύο οικονομίες που βασίζονται σε πολύ διαφορετικές φιλοσοφίες, είναι το αντικείμενο έρευνας που μας οδηγεί να δούμε τους δεκάδες τρόπους – οικονομικούς, κοινωνικούς, σε επίπεδο αρχών και αξιών – με τους οποίους η Ελλάδα βίωσε απώλειες ενόσω η Γερμανία προετοιμαζόταν να γίνει η δύναμη της Ευρώπης. Με αφορμή την επίσκεψη από την αποχαιρετιστήρια περιοδεία της καγκελαρίου Άγκελα Μέρκελ στην Αθήνα και την εγχώρια γλυκόπικρη ανάμνηση της περιόδου 2010-2019, είναι σημαντικό να κάνουμε μια αποτίμηση της πολιτικής της παρακαταθήκης, όχι με διάθεση αξιολόγησης της στάσης της απέναντι στην Ελλάδα ή μοιρολατρικής θεώρησης της θέσης στην οποία βρέθηκε η χώρα μας όταν αυτή αντιμετώπισε μια αναπόφευκτη οικονομική κρίση, αλλά με το βλέμμα στραμμένο στη θρησκευτική διάσταση στις αποφάσεις και τις πολιτικές επιλογές που η καγκελάριος έκανε. Αξίζει να δούμε το πώς η θρησκευτική πίστη της ίδιας, επηρέασε τις πολιτικές της αρχές σύμφωνα με το οικονομικό Σύνταγμα της Γερμανίας, βλέποντας αντίστοιχα την θρησκευτική επιρροή στην πολιτική ζωή της Ελλάδας, της χώρας που έχει, στα χαρτιά τουλάχιστον, μια πιο ολοκληρωμένη σχέση με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο εντοπισμός και η χαρτογράφηση της θρησκευτικής διάστασης στην πολιτική θα βοηθήσουν στην κατανόηση των οικονομικών και μη κριτηρίων απόκλισης μεταξύ των δύο χωρών και θα μας οδηγήσουν να αναρωτηθούμε τι έμεινε ως μάθημα από μια εποχή κατά την οποία η χώρα μας βασανίστηκε όχι με πίστη αλλά από ιδεοληψία.  

Η Γερμανία είναι μια πολύ ανεπτυγμένη οικονομία με ισχυρό κράτος πρόνοιας που επηρεάστηκε από τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) για πολλά χρόνια και από την Μέρκελ σχεδόν παράλληλα με την εποχή της προ και μετά παλινδρόμησης της Ελλάδας στην κρίση. Το θεμέλιο της πολιτικής της Γερμανίας στηρίζεται στη χριστιανική κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων και στην υπευθυνότητα τους ενώπιον του Θεού. Με τη σειρά της, η Ένωση προωθεί τις βασικές αξίες της ελευθερίας και της αλληλεγγύης και είναι ανοιχτή σε οποιονδήποτε υποστηρίζει την αξιοπρέπεια και την ελευθερία όλων των ανθρώπων. Σύμφωνα με στοιχεία, η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών στη Γερμανία ανήκει σε κάποια χριστιανική εκκλησία ή σε άλλες θρησκευτικές κοινότητες, γεγονός που δείχνει πόσο σημαντικές συνεχίζουν να είναι οι θρησκευτικές ομάδες για τα άτομα και για την κοινωνία στο σύνολό της. Η θρησκευτική πίστη και οι ηθικές της αξίες προσφέρουν προσανατολισμό και ανακούφιση από το άγχος για τους πολίτες, παρέχουν ένα ισχυρό κίνητρο για εθελοντική δράση με κοινωφελή σκοπό και οδηγούν στη συμμετοχικότητα και σε δραστηριότητες ενδυνάμωσης των τοπικών κοινοτήτων.

Ταυτόχρονα, οι εκκλησίες και οι θρησκευτικές ομάδες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική πολιτική της Γερμανίας. Η Γερμανία έχει οικοδομήσει μια άκρως ανταγωνιστική, εξωστρεφή οικονομία βασισμένη στις αρχές της λεγόμενης «Κοινωνικής Οικονομίας της Αγοράς». Για να συμβεί αυτό αλλά και ως αποτέλεσμα της διάχυτης ανάγκης να μη παραγκωνιστεί το θρησκευτικό στοιχείο αλλά να λειτουργήσει προς όφελος των πολιτών συνυπάρχοντας στην καθημερινότητα τους, η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση διατηρεί μια καλή, συμβουλευτική σχέση εργασίας με τις εκκλησίες και τις θρησκευτικές κοινότητες.
Με άλλα λόγια, στη Γερμανία οι πολιτικοί παίρνουν την θρησκευτική δέσμευση και τους θεσμούς στα σοβαρά επειδή κάτι τέτοιο είναι κομμάτι της κουλτούρας τους. Είναι οι αξίες που καθοδηγούν το μέτρο της σύνεσης που δείχνουν στις υποχρεώσεις τους ως πολίτες και ως κυβερνήτες.

Η παραπάνω περιγραφή της Γερμανίας συμπλέει με την Ελλάδα μόνο ως προς το Σύνταγμα μας που χαρακτηρίζει ως βασική αποστολή του κράτους την παιδεία, σκοπός της οποίας είναι, μεταξύ άλλων, η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων υπό την εποπτεία του αντίστοιχου Υπουργείου. Κατά τα άλλα, η πολιτική της χώρας μας, αν και παρουσιάζεται σφιχταγκαλιασμένη με την ηγεσία της Εκκλησίας, ουσιαστικά αποτυγχάνει στο να δώσει απαντήσεις καθησυχασμού στους πολίτες, από αυτές τις απαντήσεις που εμπεριέχουν τον σεβασμό στις μεγάλες κατηγορίες του μυαλού που φέρουν το μήνυμα της διάρκειας και των αξιών στον καθημερινό τρόπο ζωής, Δεν συν-σχεδιάζει, έχει δημιουργήσει μια «κρατικά διαχειριζόμενη οικονομία» βασιζόμενη στις αρχές του κεντρικού σχεδιασμού και των διοικητικών ελέγχων αλλά απουσιάζει το αξιακό υπόβαθρο, η ηθική διάσταση των αποφάσεων που η κυβέρνηση λαμβάνει. Ίσως αυτό εξηγεί τη χαρακτηρισμένη ως «σκληρή» στάση της Άγκελα Μέρκελ απέναντι στην Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια, την οποία η ίδια κάποτε χαρακτήρισε ως μια χώρα που πορεύεται χωρίς πολιτική σύνεση.

Καθώς η Μέρκελ ετοιμάζεται να αφήσει πίσω της την πολιτική, οφείλουμε ως σκεπτόμενοι πολίτες να δούμε πίσω από την κουτσομπολίστικη διάθεση των κοινωνικών δικτύων, τα μαθήματα ηγεσίας που αφήνει ως παρακαταθήκη μια γυναίκα που μιλούσε για εξυγίανση μέσω του ηθικού αναστήματος και της πίστης: της πίστης όχι σε έναν από μηχανής θεό που σώζει, αλλά σε εκείνες τις αρχές με τις οποίες μια χώρα μπορεί να οικοδομήσει την ακεραιότητα της.

* Ο Στιβ Μπακάλης είναι πρώην καθηγητής του Πανεπιστημίου Victoria της Μελβούρνης

** Η Δέσποινα Λιμνιωτάκη είναι Κοινωνική Ψυχολόγος

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή