Ισλαμικό οικονομικό μοντέλο φαίνεται πως εφαρμόζει η τουρκική κυβέρνηση κι αυτό το ανακοίνωσε επίσημα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, προκαλώντας έκπληξη σε πολιτικούς και οικονομολόγους. Η αντιπολίτευση αναφέρει πως για πρώτη φορά στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας ανακοινώθηκε πως ο νόμος του Ισλάμ καθορίζει την πολιτική των επιτοκίων κι όχι οι κανόνες της ελεύθερης οικονομίας, όπως τουλάχιστον πίστευαν οι περισσότεροι.
Την ανακοίνωση έκανε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την Τετάρτη κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στην κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματός του. «Είναι ξεκάθαρη η σούρα στο Κοράνι. Τι σημασία έχει τι λες εσύ ή εγώ. Θα κοιτάξουμε το ζήτημα από αυτή την άποψη και θα κάνουμε τα απαραίτητα βήματα», δήλωσε ο κ. Ερντογάν σχετικά με το ζήτημα της οικονομίας και των επιτοκίων. Το Κοράνι απαγορεύει τον τόκο και υπάρχουν ισλαμικές τράπεζες που αντί για επιτόκια λειτουργούν με μερίσματα κερδών. Οι αντίπαλοι του προέδρου της Τουρκίας υπενθυμίζουν πως ο ίδιος ήταν αυτός που έχει εφαρμόσει πιστά τα προγράμματα του ΔΝΤ.
Ο κ. Ερντογάν επανέλαβε πως «τα επιτόκια είναι η αιτία, ο πληθωρισμός το αποτέλεσμα», υποστηρίζοντας πως καταπολεμά τον πληθωρισμό με την πολιτική της μείωσης των επιτοκίων. Μια ημέρα νωρίτερα ο υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας Λουτφί Ελβάν είχε αντιταχθεί σε αυτή τη θεωρία, σημειώνοντας πως βασική προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η καταπολέμηση του πληθωρισμού, που μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει στη μείωση των επιτοκίων.
Ο Τούρκος πρόεδρος μετά τις δηλώσεις του κ. Ελβάν τόνισε πως «στην πορεία αυτή εγώ δεν μπορώ να πορευτώ μαζί με όσους υποστηρίζουν τα επιτόκια. Το ξεκαθαρίζω» και αναλυτές θεωρούν πως αυτό είναι ένας προάγγελος της αντικατάστασης του υπουργού Οικονομικών.
Ωστόσο, η δήλωση του Τούρκου προέδρου προκάλεσε και την αντίδραση του προέδρου του κόμματος DEVA, Αλί Μπαμπατζάν, ο οποίος διετέλεσε για πολλά χρόνια υπουργός Οικονομικών των κυβερνήσεων Ερντογάν. «Αν είναι έτσι, κι αν μιλάτε για εφαρμογή της σούρα από το Κοράνι, τότε μηδενίστε τα επιτόκια. Γιατί δεν το κάνετε; Διότι δεν μπορεί να λειτουργεί έτσι η οικονομία. Σταματήστε να λέτε τέτοια πράγματα». Πάντως, πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν πως ο Τούρκος πρόεδρος προσπαθεί να πείσει τους πιστούς οπαδούς του κόμματός του πως εφαρμόζει όσα γράφει το Κοράνι, καθώς θεωρούν πως έρχονται δύσκολες ημέρες και με τη δικαιολογία του Ισλάμ προσπαθεί να δώσει μια εξήγηση για τον εκτροχιασμό της τουρκικής οικονομίας.
Πάντως, παρά τις διαβεβαιώσεις του κ. Ερντογάν για την ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, μια ημέρα μετά την ομιλία του ανακοινώθηκε η μείωση των επιτοκίων κατά 100 μονάδες βάσης στο 15%. Είχε προηγηθεί η μείωση των επιτοκίων στο 16% από το 18%, πάλι μετά τις οδηγίες του προέδρου της Τουρκίας. Ο επίσημος πληθωρισμός στην Τουρκία τρέχει με 19,85%, ο ανεπίσημος με 40% και ο πληθωρισμός παραγωγού με 45%. Μέσα σε μια εβδομάδα η τουρκική λίρα υποτιμήθηκε 6,5% έναντι του ευρώ και του δολαρίου.
Αναλυτές εκτιμούν ότι οι επικείμενες αμυντικές συμφωνίες με Ισπανία και Ιταλία αποτελούν μήνυμα πως η Τουρκία, παρά τη συνεργασία με τη Ρωσία, δεν θέλει να εγκαταλείψει το ευρωπαϊκό άρμα.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Hurriyet, η κυβέρνηση της γειτονικής χώρας θεωρεί πως με αυτή την οικονομική πολιτική θα προκαλέσει ένα σοκ στην οικονομία που θα φέρει ξένες επενδύσεις, θα αυξήσει τις εξαγωγές, όπως και τον τουρισμό και θα μειώσει την ανεργία μέχρι τις εκλογές του 2023. Πάντως όλοι συμφωνούν πως οι Τούρκοι πολίτες θα συνεχίσουν να γίνονται φτωχότεροι, καθώς ο βασικός μισθός έχει φτάσει στα 240 ευρώ, από τα 430 που ήταν το 2015. Από το προεδρικό μέγαρο, βέβαια, δίνουν παραδείγματα ανάκαμψης, όπως την αύξηση των εξαγωγών 20% τον Οκτώβριο.
Μπορεί ο πρόεδρος της Τουρκίας να αναφέρει πως εφαρμόζει ισλαμικό οικονομικό μοντέλο, όμως τουρκικά μέσα ενημέρωσης παρατηρούν πως στα εξοπλιστικά και τις συνεργασίες η Αγκυρα δείχνει την προτίμησή της στη Δύση. Εντύπωση προκάλεσαν την Τετάρτη όσα ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του πρωθυπουργού της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ στην Αγκυρα. Ο κ. Ερντογάν στην κοινή συνέντευξη Τύπου δήλωσε πως το πρώτο αεροπλανοφόρο της Τουρκίας το οποίο δεν είναι μεγάλου εκτοπίσματος ήδη ναυπηγείται. Ομως, πρόσθεσε: «Με τη βοήθεια του Θεού στοχεύουμε να ναυπηγήσουμε μεγαλύτερο αεροπλανοφόρο και στο ζήτημα αυτό είμαστε σύμφωνοι με τον αξιότιμο φίλο μου κ. Σάντσεθ. Και ενδέχεται μαζί να μπούμε και στο ζήτημα της ναυπήγησης και υποβρυχίων. Αυτά τα θέματα τα συζητήσαμε αναλυτικά. Θα τα κάνουμε αυτά τα βήματα».
Ωστόσο ο κ. Ερντογάν στις αρχές Νοεμβρίου είχε αποκαλύψει πως επιθυμεί παρόμοια συνεργασία και με την Ιταλία. Λίγες ώρες μετά τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό της Ιταλίας, Μάριο Ντράγκι, ο πρόεδρος της Τουρκίας δήλωσε ότι «με την Ιταλία σκέφτομαι θετικά πράγματα. Πρώτα θα αναπτύξουμε τη συνεργασία μας στον αμυντικό τομέα στο ζήτημα του αντιαεροπορικού συστήματος SAMPT-T. Η Τουρκία, η Ιταλία, θα κάνουμε θετικά βήματα στο ζήτημα αυτό και μαζί με αυτά θα αυξήσουμε την εμπορική μας συνεργασία στα επίπεδα των 30 δισ. δολαρίων».
Σύμφωνα με έγκυρους δημοσιογράφους με τους οποίους συνομιλήσαμε, αυτές οι προσεγγίσεις της Τουρκίας ίσως να αποτελούν και μια προσπάθεια να δοθεί απάντηση στην αμυντική συνεργασία της Ελλάδας με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, όμως τονίζουν πως είναι και ένα μήνυμα προς τη Δύση πως η Τουρκία επιθυμεί να δείξει ότι παρά τη στενή συνεργασία με τη Ρωσία, δεν θέλει να εγκαταλείψει το ευρωπαϊκό άρμα. «Για την πορεία προς την Ευρώπη δεν είναι αρκετό να υπάρχουν μόνο συνεργασίες στον αμυντικό τομέα. Θα πρέπει να ξεπεραστεί και το αρνητικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί στα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης», αναφέρει ο πολιτικός αναλυτής Σεντάτ Εργκίν σε άρθρο του στην εφημερίδα Hurriyet.
Οι S-400
Αλλοι αναλυτές εκτιμούν πως ο κ. Ερντογάν με αυτές τις συνεργασίες θέλει να δείξει στην Ουάσιγκτον πως κάνει κάποια θετικά βήματα εντός του ΝΑΤΟ. Ομως, την Τετάρτη ο πρόεδρος της Τουρκίας ανακοίνωσε πως η Αγκυρα συμφώνησε με τη Μόσχα στο ζήτημα της συμπαραγωγής των ανταλλακτικών των S-400, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες. Η μεταφορά τεχνολογίας από τη Ρωσία, ενδεχομένως να δυσκολέψει την πώληση των F-16 από τις ΗΠΑ προς την Τουρκία. Στην Αγκυρα έχουν αποδεχθεί επίσημα πως το θέμα της παραλαβής των F-35 έχει κλείσει οριστικά, καθώς η Τουρκία έχει αποκλειστεί και από το πρόγραμμα συμπαραγωγής λόγω των κυρώσεων CAATSA. Αναλυτές τονίζουν πως οι συνεργασίες με Μαδρίτη και Ρώμη ίσως να μην είναι αρκετές για να μεταπείσουν την κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν και κυρίως το Κογκρέσο.