Για τη χώρα μας, που στις αρχές του 2020 μόλις έβγαινε από μια δεκαετή οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση, μια κρίση που θυμίζω ότι πριν από έξι χρόνια μάς έφτασε σχεδόν στην έξοδο από την Ε.Ε., μας δίχασε βαθιά, προκάλεσε σοβαρό πλήγμα στο δημόσιο σύστημα υγείας λόγω των μεγάλων περικοπών και απομείωσε την εμπιστοσύνη στο κράτος και τους θεσμούς συνολικά, η πανδημία αποτέλεσε και αποτελεί τεράστια πρόκληση.
Θα μπορούσε κυριολεκτικά να μας καταστρέψει. Ομως αυτό δεν συνέβη, καθώς η στρατηγική της κυβέρνησης έχει πετύχει να διατηρήσει το ζητούμενο: προστασία της δημόσιας υγείας με παράλληλη ανάκαμψη της οικονομίας. Για ένα κράτος που ήταν διαβόητο για τη γραφειοκρατία, καταφέραμε συνολικά καλύτερες επιδόσεις από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και στα δύο πεδία. Και αυτό είναι συλλογική κατάκτηση όλων μας.
Αποφύγαμε τελείως το πρώτο κύμα με πολύ γρήγορα αντανακλαστικά, ενισχύσαμε το δημόσιο σύστημα υγείας με πόρους, στελέχωση και υποδομές, εγκαταστήσαμε το πρώτο ψηφιακό σύστημα εμβολιασμού με ένα από τα πιο οργανωμένα προγράμματα του κόσμου και πραγματοποιήσαμε μια μικρή ψηφιακή επανάσταση στο κράτος, με επιταχυντή και την πανδημία. Υιοθετήσαμε πρώτοι τη δωρεάν διάθεση σελφ τεστ σε όλο τον πληθυσμό και συνδυαστικά με ένα ευρύ δίκτυο ράπιντ τεστ σε διαγνωστικά κέντρα και φαρμακεία, φτάσαμε να κάνουμε τους περισσότερους ελέγχους COVID-19 στην Ευρώπη. Σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε ένα γενναίο και στοχευμένο πακέτο στήριξης της οικονομίας, της απασχόλησης και των επιχειρήσεων, οδηγώντας την οικονομία στην τρίτη ταχύτερη ανάκαμψη στην Ευρώπη, πραγματοποιώντας δύο επιτυχημένες και ασφαλείς υγειονομικά τουριστικές σεζόν, το 2020 και το 2021, εν μέσω πανδημίας και οδηγώντας την ανεργία σε ιστορικό χαμηλό ρεκόρ 11ετίας.
Χάρη στον εμβολιασμό ενός σημαντικού μέρους του πληθυσμού μας –τρεις στους τέσσερις ενήλικες έχουν επιλέξει να κάνουν το εμβόλιο– καταφέραμε να αφήσουμε πίσω μας τους περισσότερους καθολικούς περιορισμούς στη δημόσια ζωή. Σε αυτή τη φάση έχουμε πει επανειλημμένως ότι οριζόντιοι περιορισμοί δεν θα επιστρέψουν, διότι πολύ απλά είναι ατελέσφορο υγειονομικά. Θυμίζω ότι με lockdown, αλλά χωρίς εμβόλιο, στο τρίτο κύμα είχαμε μεγαλύτερη πίεση στο σύστημα υγείας.
Με το τέταρτο κύμα της πανδημίας να είναι σε εξέλιξη και να πλήττει τους ανεμβολίαστους στη χώρα μας αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, συνεχίζουμε να έχουμε λιγότερες απώλειες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η Ελλάδα τοποθετείται στη 16η θέση στην Ε.Ε. σε απώλειες ζωών λόγω πανδημίας.
Μας θλίβει βαθιά όλους το ζήτημα των ημερήσιων θανάτων –κυρίως διότι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς αφορούν στη συντριπτική πλειονότητα ανεμβολίαστους πολίτες– και το έχουμε ερευνήσει διεξοδικά. Γιατί όμως οι νεκροί από COVID-19 στη χώρα μας προσεγγίζουν πλέον τους 80-90 την ημέρα, αναρωτιούνται πολλοί.
Αυτό συμβαίνει για τρεις λόγους:
α) Εχουμε τον δεύτερο πιο γερασμένο πληθυσμό στην Ευρώπη ως ποσοστό γενικού πληθυσμού – 28% του πληθυσμού μας είναι άνω των 60 ετών.
β) Ταυτόχρονα ένα 17% των Ελλήνων άνω των 60 ετών δεν έχει ακόμη κάνει το εμβόλιο.
γ) Οπως γνωρίζουμε, ο κορωνοϊός είναι μια ασθένεια που πλήττει και νέους, αλλά πολύ περισσότερο τους ηλικιωμένους. Εννιά στους δέκα θανάτους αφορούν ανθρώπους άνω των 60 ετών με υποκείμενα νοσήματα.
Με το τέταρτο κύμα να είναι σε εξέλιξη και να πλήττει τους ανεμβολίαστους, συνεχίζουμε να έχουμε λιγότερες απώλειες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Συνεπώς, είναι αναμενόμενο σε μια χώρα με το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ηλικιωμένων στον γενικό πληθυσμό, όπου σχεδόν το 1/5 εξ αυτών δεν έχει κάνει το εμβόλιο, να παρατηρείται έξαρση της πανδημίας σε αυτή τη φάση.
Είναι ωστόσο σημαντικό να τονίσουμε ότι στον ευρωπαϊκό δείκτη γενικής θνησιμότητας που συγκρίνει σε κάθε χώρα τους θανάτους –ανεξαρτήτως αιτίας– ανά εβδομάδα με τις προηγούμενες χρονιές, η Ελλάδα εμφανίζει μηδενική ή χαμηλή υπερβάλλουσα θνησιμότητα καθόλη τη διάρκεια της πανδημίας, όπως και κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου του 2021.
Δεν συμβαίνει το ίδιο σε άλλες χώρες της Ε.Ε., όπως η Γερμανία, η Ισπανία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο που εμφανίζουν πολύ χειρότερα δεδομένα υπερβάλλουσας θνησιμότητας ακόμη και τώρα.
Πώς εξηγείται; Υπάρχει μια τεχνική αλλά καθόλου ασήμαντη λεπτομέρεια στον τρόπο που καταγράφουμε τις απώλειες από COVID-19 στη χώρα μας και πρέπει να αναδειχθεί: έχουμε επιλέξει ως χώρα να κάνουμε ίσως την πιο διασταλτική ερμηνεία στην Ε.Ε. ως προς την καταγραφή των νεκρών από ή με COVID-19, ακολουθώντας τις οδηγίες του ΠΟΥ.
Αυτό σημαίνει ότι σε άλλες χώρες, π.χ., ασθενείς που έχουν νοσήσει με COVID-19 και πέθαναν 15 ή 29 ημέρες μετά τη νόσηση δεν καταγράφονται ως θάνατοι COVID-19, αλλά ως θάνατοι από άλλες αιτίες. Στην Ελλάδα όλοι οι ασθενείς που έχουν περάσει COVID-19 και έχουν καταλήξει εντός νοσοκομείου καταγράφονται ως θάνατοι COVID-19, διότι ακολουθούμε αυστηρά τη μεθοδολογία του ΠΟΥ. Αν ακολουθούσαμε δηλαδή, π.χ., τη μεθοδολογία του Ηνωμένου Βασιλείου, σε επίπεδο εσωτερικής ταξινόμησης θα καταγράφαμε 20% λιγότερους θανάτους COVID-19, χωρίς βέβαια αυτό να επηρεάζει τη συνολική ετήσια θνησιμότητα.
Επιμένω σε αυτό το στοιχείο διότι η συνολική υπερβάλλουσα ή μη θνησιμότητα σε κάθε χώρα θα είναι ο δείκτης που θα κρίνει τη συνολική διαχείριση της πανδημίας, ανεξαρτήτως των θανάτων που δηλώνονται ως θάνατοι COVID-19, καθώς κάθε χώρα βλέπουμε ότι εφαρμόζει διαφορετική μεθοδολογία.
Υπάρχει επομένως ή δεν υπάρχει plan b για την αντιμετώπιση της έξαρσης κρουσμάτων και θανάτων;
Το plan b είναι ίδιο με το plan a. Το plan b είναι το εμβόλιο. Μισό εκατομμύριο πολίτες επέλεξαν να κάνουν την πρώτη δόση τον τελευταίο μήνα και περισσότεροι από 1,5 εκατ. των πλήρως εμβολιασμένων (65%) έχουν ήδη κάνει την τρίτη δόση. Δεν υπάρχει δηλαδή κάποια σκληρή διαχωριστική γραμμή στην κοινωνία, όπως κάποιοι θέλουν να εμφανίζουν. Καθημερινά χιλιάδες πολίτες επιλέγουν, παρά τους πιθανούς δισταγμούς τους, να κάνουν το εμβόλιο και αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο.
* Ο κ. Ακης Σκέρτσος είναι υπουργός Επικρατείας. Το κείμενο είναι απόσπασμα από την ομιλία του στο Athens Health Summit που διοργάνωσε η «Καθημερινή».