ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Πιο συντονισμένη πολιτική στα εξωτερικά σύνορα, περιορισμό στο ελάχιστο των ελέγχων στο εσωτερικό της ζώνης Σένγκεν και ένα νομικό οπλοστάσιο για τη διαχείριση επεισοδίων τεχνητά ενορχηστρωμένων μεταναστευτικών κρίσεων περιλαμβάνεται στις νέες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον Κώδικα Συνόρων του Σένγκεν, που δημοσιοποιήθηκαν νωρίτερα.
Παρουσιάζοντας τις προτάσεις, ο Μαργαρίτης Σχοινάς μίλησε για «την ακλόνητη δέσμευση» της Επιτροπής «για την πλήρη αποκατάσταση» της ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της Ζώνης Σένγκεν. «Το κλείσιμο των εσωτερικών συνόρων και οι ετερογενείς πολιτικές στα εξωτερικά σύνορα δεν βοηθούν την Ε.Ε.», ανέφερε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, σταχυολογώντας τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετώπισε το κεκτημένο της ελεύθερης κυκλοφορίας τα τελευταία χρόνια, από τη μεταναστευτική κρίση του 2015-6 ως την πανδημία.
H Κομισιόν με τις νέες προτάσεις επιδιώκει να διασφαλίσει την ύπαρξη ισχυρών μηχανισμών συντονισμού για την αντιμετώπιση υγειονομικών κρίσεων. Οι νέοι κανόνες, αν υιοθετηθούν, θα επιτρέπουν στο Συμβούλιο να εγκρίνει ταχέως ταξιδιωτικούς περιορισμούς στα εξωτερικά σύνορα σε περίπτωση απειλής για τη δημόσια υγεία. Θα προβλέπονται εξαιρέσεις, μεταξύ άλλων για ταξιδιώτες με ουσιώδη καθήκοντα ή ανάγκες, καθώς και για τους πολίτες και τους κατοίκους της Ένωσης.
Η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον, από την πλευρά της, υπενθύμισε ότι έξι κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν επιβάλλει ελέγχους στα σύνορά τους με άλλα κράτη-μέλη εδώ και έξι χρόνια, ανανεώνοντάς τους κάθε έξι μήνες. Με τις νέες προτάσεις, τίθεται ένα ανώτατο όριο δύο ετών για τέτοιου είδους ελέγχους, με τη δυνατότητα παράτασης μόνο αν στοιχειοθετείται υπαρκτή απειλή.
Η Επιτροπή θα έχει πλέον την υποχρέωση να γνωμοδοτεί σχετικά με τους ελέγχους μετά από 18 μήνες (η δυνατότητα αυτή υπήρχε και στο παρελθόν αλλά δεν αξιοποιήθηκε ποτέ). Σχετικά με το ζήτημα των δευτερευουσών μετακινήσεων παράτυπων μεταναστών στο εσωτερικό της Ζώνης Σένγκεν, η κ. Γιόχανσον εξέφρασε την ελπίδα η αστυνομική συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών να θέσει το φαινόμενο υπό έλεγχο χωρίς να χρειάζεται η επιβολή γενικευμένων ελέγχων.
Η αναθεώρηση του Κώδικα Σένγκεν έχει αναδειχθεί σε προτεραιότητα μεταξύ άλλων εξαιτίας των υβριδικών επιθέσεων που έχει δεχθεί η Ε.Ε. στα εξωτερικά της σύνορα. Η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από την Τουρκία στον Έβρο το Μάρτιο του 2020 και από τη Λευκορωσία ανέδειξαν την αντίφαση που συνεπάγεται η έννοια των κοινών ευρωπαϊκών συνόρων: χαρακτηρίζονται σύνορα της Ε.Ε. αλλά τα ελέγχουν τα κράτη-μέλη, τα οποία θέλουν μεν στήριξη από τις Βρυξέλλες αλλά δεν επιθυμούν την αραίωση της εθνικής τους κυριαρχίας σε ένα τόσο ευαίσθητο πεδίο.
Στη νέα πρόταση της Κομισιόν περιλαμβάνονται διατάξεις που ορίζουν νομικά την έννοια της εργαλειοποίησης και που παρέχουν εργαλεία στα εμπλεκόμενα κράτη-μέλη για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Τα εργαλεία, που ήδη έχουν χορηγηθεί για τις τρεις χώρες που διαχειρίζονται την κρίση στα σύνορά τους με τη Λευκορωσία, περιλαμβάνουν τον περιορισμό του αριθμού των συνοριακών σημείων διέλευσης και την εντατικοποίηση της επιτήρησης των συνόρων.
Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει τη δυνατότητα παράτασης της προθεσμίας καταχώρισης των αιτήσεων ασύλου για περίοδο έως και τεσσάρων εβδομάδων και την εξέταση όλων των αιτήσεων ασύλου στα σύνορα, εκτός από τις περιπτώσεις υποθέσεων ιατρικής φύσης.
Η αποτελεσματική πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου θα πρέπει να εξακολουθήσει να διασφαλίζεται, σύμφωνα με την Κομισιόν. Τα κράτη-μέλη θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να θεσπίσουν επείγουσα διαδικασία διαχείρισης των επιστροφών, καθώς και πρόσβαση κατά προτεραιότητα στην επιχειρησιακή στήριξη των αρμόδιων οργανισμών της Ένωσης (Οργανισμός της Ε.Ε. για το Άσυλο, Frontex, Europol).