Η απάντηση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών σε ερώτηση βουλευτή της αντιπολίτευσης δεν αιφνιδιάζει. Η θέση ότι η Ελλάδα με την αμυντική θωράκιση των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου έχει παραβιάσει και συνεχίζει να παραβιάζει τις Συνθήκες Λωζάννης και Παρισίων μόνο πρόσφατη δεν είναι. Ηδη από τη δεκαετία του 1970 το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών προωθεί αυτήν τη θέση για να καταδείξει ότι η Ελλάδα δεν είναι ειλικρινής όταν δηλώνει ότι είναι χώρα status quo, αλλά αντίθετα είναι μια αναθεωρητική της Λωζάννης δύναμη. Η πρόσφατη ένταση στην ελληνοτουρκική διελκυστίνδα, προϊόν της περιφερειακής φιλοδοξίας της Αγκυρας που συγκροτείται γύρω από το στρατηγικό όραμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», συνοδεύεται από την ποιοτική αναβάθμιση της τουρκικής θέσης. Και αυτή συνίσταται στην απροκάλυπτη διασύνδεση της πρόβλεψης των Συνθηκών για αποστρατιωτικοποίηση με την ελληνική κυριαρχία. Το κλειδί στην τουρκική επιχειρηματολογία είναι η φράση «υπό τον όρο». Τα νησιά παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα «υπό τον όρο της αποστρατιωτικοποίησης». Πλέον, η θέση αυτή αποτελεί ρουτίνα στις τοποθετήσεις σχεδόν των μελών της κυβέρνησης Ερντογάν. Ηδη η Αγκυρα έχει επιχειρήσει να αντλήσει νομιμοποίηση, μεταφέροντας τη σχετική συζήτηση στο πλαίσιο του ΟΗΕ με τις γνωστές επιστολές Σινιρλίογλου. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών αποδόμησε πλήρως την, έτσι κι αλλιώς, σαθρή τουρκική επιχειρηματολογία στο ίδιο πλαίσιο. Ομως, το ζήτημα δεν είναι μόνο η εγκυρότητα της τουρκικής θέσης, αλλά η στρατηγική σκοπιμότητά της.
Η επιχείρηση «απονομιμοποίησης» της ελληνικής κυριαρχίας έχει στόχο να βγάλει τα ελληνικά νησιά «εκτός παιγνιδιού».
Και αυτή δεν είναι τόσο δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί. Η Αγκυρα έχει συστηματικά προωθήσει τη θεωρία των γκρίζων ζωνών σε μια προσπάθεια να αμφισβητηθεί η ελληνική κυριαρχία σε μια σειρά μικρών νησιών, νησίδων και βραχονησίδων, ιδιαίτερα στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο. Εχοντας συνειδητοποιήσει ότι ακόμη και αν –στην απίθανη περίπτωση– η Αθήνα δεχόταν να μπει σε μια τέτοια συζήτηση, τα ενδεχόμενα κέρδη για την Τουρκία θα ήταν ισχνά πολιτικά και πάντως ανύπαρκτα σε σχέση με τις επιδιώξεις της σε μια διαδικασία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών. Το όραμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», όπως αποτυπώνεται στους τουρκικούς χάρτες, είναι εξόχως πιθανό ότι θα ηττηθεί –τουλάχιστον στο Αιγαίο– σε περίπτωση προσφυγής στη διεθνή δικαιοσύνη. Και η Αγκυρα το γνωρίζει. Η επιχείρηση «απονομιμοποίησης» της ελληνικής κυριαρχίας έχει στόχο να βγάλει τα ελληνικά νησιά «εκτός παιγνιδιού». Κάποια στιγμή θα τεθεί το δεύτερο μέρος της τουρκικής θέσης: Η Τουρκία είναι έτοιμη να δεχθεί το ενδεχόμενο προσφυγής στη διεθνή δικαιοσύνη, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι θα επιλυθεί το ζήτημα της παραβίασης των Συνθηκών από την Ελλάδα και θα αποκατασταθεί η «τάξη» με τον εκ νέου προσδιορισμό της κυριαρχίας των νησιών. Η τακτική της Αγκυρας θα είναι να αναγκαστεί η Αθήνα να αποδεχθεί ότι είτε τα νησιά οφείλουν να παραμείνουν αποστρατιωτικοποιημένα, είτε δεν έχουν δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες, είτε –το πιθανότερο– και τα δύο. Αυτό που θα προβληθεί από την Αγκυρα ως ένας «έντιμος συμβιβασμός» θα είναι στην ουσία η πάγια επιδίωξή της για οριοθέτηση στο Αιγαίο στον 25ο μεσημβρινό και για τουρκική αποκλειστικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ερευνητικός εταίρος στο ΙΔΙΣ.