«Συναντήθηκε με την ευθύνη απέναντι στην πατρίδα ήδη από παιδί», είναι ο χαρακτηρισμός που αποδίδει πληρέστερα τη διαδρομή του Κάρολου Παπούλια και ανήκει στον Ευάγγελο Βενιζέλο, ο οποίος πρόσθεσε: «Ολιγόλογος και ουσιώδης, εξέφρασε την πιο ευπρεπή εκδοχή της μάχιμης πολιτικής». Αυτές οι 21 λέξεις σκιαγραφούν την προσωπικότητα και την προσφορά του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας, που έφυγε από τη ζωή την Κυριακή, σε ηλικία 92 ετών.
Πολιτικός στέρεος και ευφυής, που συνδύαζε την αυτοπεποίθηση με την αυτοκυριαρχία και την πνευματική καλλιέργεια με την ευγένεια, ο Κάρολος Παπούλιας γεννήθηκε το 1929 στο χωριό Μολυβδοσκέπαστος Ιωαννίνων και ήταν γιος του υποστράτηγου Γρηγορίου Παπούλια, με καταγωγή από την Κόρινθο, που πολέμησε στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Η μητέρα του καταγόταν από τα Ιωάννινα και γνωρίστηκε με τον πατέρα του καθώς ο ίδιος ζούσε στην περιοχή, μετά την αρχική μεταφορά του σε αναρρωτήριο λόγω του τραυματισμού του από όλμο.
Ο μοναχογιός βαπτίστηκε Κάρολος από φίλο του πατέρα του, προς τιμήν όχι του Μαρξ, αλλά του Καρλ Κάουτσκι, ηγετικής μορφής της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας. Τριάντα χρόνια μετά, ο Κάρολος Παπούλιας θα ήταν μέλος του SPD και θα είχε συμβολή στον αντιδικτατορικό αγώνα. Εχασε τον πατέρα του νωρίς, ήλθε σε επαφή με τον πρώιμο ΕΛΑΣ του ’41-42 και στη συνέχεια πήγε με τη μητέρα του στην Αθήνα, στο Παγκράτι. Δεν συμμετείχε στον εμφύλιο πόλεμο, φοίτησε στη Νομική Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μποκόνι στην Ιταλία (Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο και Διεθνείς Σχέσεις) και στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας στη Γερμανία (Ιδιωτικές Διεθνείς Σχέσεις).
«Η συνάντηση με την ευθύνη απέναντι στην πατρίδα» ήταν πραγματική και κράτησε έως το τέλος.
Παντρεύτηκε στην Ελλάδα τη Μαρία (Μαίη) Πάνου και από το 1963 έζησαν στη Γερμανία. Απέκτησαν τρεις κόρες. Η πρώτη συνάντηση με τον Ανδρέα Παπανδρέου έγινε στην Κολωνία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Αναπτύχθηκε αμέσως μια σχέση φιλίας και εμπιστοσύνης που κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ. Ο Κάρολος Παπούλιας ανέλαβε επικεφαλής του Τομέα Διεθνών Σχέσεων του ΠΑΣΟΚ και εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής από το 1977 έως το 2004. Στην πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ (1981-1984) ορίστηκε υφυπουργός Εξωτερικών και στη συνέχεια υπουργός Εξωτερικών (1985-1989 και 1993-1996). Στην κυβέρνηση Ζολώτα διετέλεσε αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Αμυνας.
Ο Κάρολος Παπούλιας ήταν ένας κλασικός Ευρωπαίος σοσιαλιστής. Δεν απολάμβανε το κλίμα λαϊκισμού της δεκαετίας του ’80, αλλά επειδή συνδύαζε τη μόρφωση με μια βαθιά λαϊκότητα μπορούσε να κυκλοφορεί με την ίδια άνεση στα λαϊκά καφενεία των χωριών της Ηπείρου και στα σαλόνια της εξουσίας στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, αλλά και στη Μέση Ανατολή. Είχε άριστες σχέσεις με τον Καντάφι, τον Αραφάτ, τον Σιμόν Πέρεζ, αλλά και τους ομολόγους του στο ΝΑΤΟ. Στα ελληνοτουρκικά συνδύαζε σκληρές θέσεις με ήπιο ύφος, κερδίζοντας έτσι την αποδοχή και τον σεβασμό. Ηταν ο πολιτικός που ταξίδεψε στη Σόφια και συναντήθηκε με τον Τέοντορ Ζίβκοφ στο αποκορύφωμα της ελληνοτουρκικής κρίσης του 1987, εξασφαλίζοντας την εύγλωττη στήριξη του Βούλγαρου ηγέτη, αλλά και ο αρχιτέκτονας του μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ το 1988, που μέχρι σήμερα εξασφαλίζει ένα μίνιμουμ ελληνοτουρκικής συνεννόησης στο Αιγαίο.
Ο Κώστας Καραμανλής τον επέλεξε για την Προεδρία της Δημοκρατίας το 2005, αναγνωρίζοντας ότι ο Κάρολος Παπούλιας, που ήταν αταλάντευτα ΠΑΣΟΚ, μπορούσε ταυτόχρονα να εκφράσει με αυθεντικότητα την ενότητα του ελληνικού λαού. Η αρετή αυτή αποδείχθηκε πολύτιμη μετά το 2010 όταν ο Κάρολος Παπούλιας όχι μόνο στάθηκε ακλόνητος απέναντι στο πρωτοφανές ρεύμα λαϊκισμού, αλλά και φρόντισε, «ολιγόλογος και ουσιώδης», να συμβάλλει στον κατευνασμό των παθών και στην υποστήριξη κυβερνήσεων συνεργασίας, όπως η κυβέρνηση Παπαδήμου και η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου, που επωμίστηκαν το βάρος των κρίσιμων πρώτων ετών της κρίσης. «Η συνάντηση με την ευθύνη απέναντι στην πατρίδα» ήταν πραγματική και κράτησε έως το τέλος.
Μηνύματα
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου υπογράμμισε την προσήλωση του Κάρολου Παπούλια «στα ιδανικά της ελευθερίας και της δικαιοσύνης», επισημαίνοντας παράλληλα τη βαθιά γνώση του για τη διεθνή πολιτική. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης τον χαρακτήρισε «Πρόεδρο της πραότητας, της ενότητας και της αποφασιστικότητας». Ο πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας επισήμανε ότι αποτέλεσε παράδειγμα «πατριωτικής προσφοράς για την ενότητα και για την πρόοδο του ελληνικού λαού». Ο Αλέξης Τσίπρας τόνισε την «αφοσίωση στην πατρίδα, τον λαό, την ελευθερία και τη δημοκρατία», ενώ ο πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ Νίκος Ανδρουλάκης χαρακτήρισε τον Κάρολο Παπούλια «οραματιστή της ειρήνης και του ανθρωπισμού». «Ευπατρίδης με σωφροσύνη και μετριοπάθεια» είναι ο χαρακτηρισμός του Κώστα Καραμανλή. «Συνεπής δημοκράτης και φίλος», δήλωσε ο Γιώργος Παπανδρέου. «Λαμπρός και καλλιεργημένος άνθρωπος», τόνισε ο Αντώνης Σαμαράς. «Φίλος και αφοσιωμένος αγωνιστής», δήλωσε ο Κώστας Σημίτης, ενώ ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, εξήρε «την ανιδιοτέλεια, το πατριωτικό ήθος και την αίσθηση καθήκοντος» του Κάρολου Παπούλια.