Ενας από τους λόγους που ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής επέλεξε τον Κάρολο Παπούλια για το προεδρικό αξίωμα ήταν οι γνωριμίες και οι επαφές τις οποίες είχε αποκτήσει διεθνώς ως υπουργός Εξωτερικών του Ανδρέα Παπανδρέου και οι γνώσεις του στη διπλωματία. Και τις αξιοποίησε με τον καλύτερο τρόπο, ειδικά με τους ηγέτες του αραβικού κόσμου, όπου ήταν πολύ γνωστός και έχαιρε εκτίμησης.
Με μια πρώτη ματιά, τα ταξίδια των Προέδρων της Δημοκρατίας στο εξωτερικό θα μπορούσαν να θεωρηθούν περίπου ως «δημόσιες σχέσεις» της χώρας, στα οποία επιβεβαιωνόταν η βούληση των δυο πλευρών για περαιτέρω συνεργασίες στο οικονομικό επίπεδο, στον πολιτισμό, άντε να υπογραφόταν και μια γενικόλογη διακήρυξη. Από την άποψη αυτή, για τους δημοσιογράφους που κατά καιρούς συμμετείχαμε σε αυτές τις αποστολές η κάλυψη ήταν μια εύκολη, καμιά φορά και βαρετή, υπόθεση. Με τον Παπούλια, όμως, δεν έπληττες ποτέ.
Με το πέρας των υποχρεώσεων του πρωτοκόλλου, αργά το βράδυ, καλούσε συνήθως «για ένα ποτό» ορισμένους από τους συναδέλφους που καλύπταμε το ρεπορτάζ –είχα το προνόμιο και λόγω κοινής καταγωγής– και εκεί μας ενημέρωνε «εμπιστευτικά» για τα όσα συζητιούνταν πίσω από την «κουρτίνα». Στην επίσκεψη στη Σουηδία τον Μάιο του 2008, για παράδειγμα, αργά τη νύχτα, στο κοκτέιλ για τα γενέθλια συνάδελφου στο ξενοδοχείο, μας αποκάλυψε ότι ο απώτερος σκοπός του ταξιδιού του ήταν να ζητήσει από τον πρωθυπουργό Φρέντρικ Ράινφελντ να «μαζέψει» τον επί των Εξωτερικών υπουργό του, Καρλ Μπιλντ, «που συμπεριφέρεται διεθνώς ως ΥΠΕΞ της Τουρκίας στο κυπριακό ζήτημα».
Την 1η Νοεμβρίου του 2005 τον είχα ακολουθήσει στο ταξίδι του στον αλβανικό Νότο, όπου σύμφωνα με το πρόγραμμα θα συναντιόταν με τον τότε πρόεδρο της Αλβανίας Αλφρεντ Μοϊσίου. Φτάνοντας όμως στο Αργυρόκαστρο πληροφορήθηκε ότι ομάδες Τσάμηδων σχεδίαζαν συγκέντρωση μπροστά στο ξενοδοχείο. Τηλεφώνησε στον Μοϊσίου και αξίωσε την ακύρωση της συνάντησης, λέγοντάς του πως πρόκειται για μη φιλική και προκλητική στάση προς τον ίδιο και την Ελλάδα. Ο Μοϊσίου επικαλέστηκε το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης των πολιτών και αυτό εξόργισε τον Παπούλια, που ακούστηκε να λέει ότι «μαθήματα δημοκρατίας από τον Μοϊσίου και κάθε Μοϊσίου δεν δέχομαι». Εκανε μια σκληρή δήλωση και επέστρεψε στην Αθήνα. Πρώτη φορά είδα εκτός εαυτού τον συνήθως μειλίχιο και ευγενικό αυτό άνθρωπο, πολιτικό και διπλωμάτη.
Με τον Μουαμάρ Καντάφι ήταν παλιοί γνώριμοι λόγω ΠΑΣΟΚ. Ο Παπούλιας τον είχε επισκεφθεί το 1984 ως ΥΠΕΞ, και τον Μάρτιο του 2006 ξαναπήγε, ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας πλέον, επισήμως για σύσφιγξη των σχέσεων, ανεπισήμως για να «ψήσει» τον Καντάφι, που τότε είχε επανακάμψει στη διεθνή κοινότητα και μοίραζε στους Δυτικούς τα πετρέλαια, να παραχωρήσει και σε ελληνικές εταιρείες οικόπεδα για άντληση «μαύρου χρυσού». Ηταν η εποχή που υποδόρια η Τουρκία είχε αρχίσει να κινείται προς διευθέτηση ΑΟΖ με τη Λιβύη –κάτι που έγινε τώρα–, και στην περίφημη «τέντα» ο Παπούλιας επέστησε επ’ αυτού την προσοχή στον πρώην «αδελφό».
Το 2008 ζήτησε από τον Σουηδό πρωθυπουργό Ράινφελντ να «μαζέψει» τον επί των Εξωτερικών υπουργό του, «που συμπεριφέρεται διεθνώς ως ΥΠΕΞ της Τουρκίας στο Κυπριακό».
Απογοήτευση στο Βιετνάμ
Ταξιδεύοντας τον Οκτώβριο του 2008 προς το Βιετνάμ έδειχνε ιδιαίτερα χαρούμενος γιατί, όπως μας έλεγε στο αεροπλάνο, θα βρισκόταν στη χώρα-σύμβολο των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων των λαών. Ηταν όνειρο ζωής για εκείνον να «συναντήσει» τους δύο μυθικούς ηγέτες, τον Χο Τσι Μινχ και τον Γκιάπ. Είχε ζητήσει μάλιστα να ενσωματωθεί στην αποστολή και ο μοναδικός Ελληνας Βιετμίνχ (πρόδρομοι των Βιετκόνγκ), Κώστας Σαραντίδης, που τον συνόδευε με τα παράσημά του στις μετακινήσεις. Προς μεγάλη του απογοήτευση, όμως, δεν μπόρεσε να συναντήσει κανέναν. Το σκήνωμα του Χο Τσι Μινχ είχε μεταφερθεί εκείνες τις μέρες για συντήρηση στη Μόσχα και ο Γκιάπ στα 98 του χρόνια ήταν αδύνατο να επικοινωνήσει. Η αποστολή εκείνη ήταν μια «γροθιά στο στομάχι» για τον υπέρμαχο των αγώνων των λαών Παπούλια –και όχι μόνο–, που στα νιάτα του και αν δεν είχε διαδηλώσει, όπως εκατομμύρια άλλοι, εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ. Παραμονή της επιστροφής, στη βραδινή σύναξη με τους δημοσιογράφους στο ξενοδοχείο, τον ρώτησα για το πώς αισθάνεται με αυτά που είδε και αν τα περίμενε έτσι. Χαμογέλασε και μου είπε: «Θλίψη, πατριώτη, θλίψη, άσ’ το καλύτερα…».
Το 2009 ταξίδεψε στη Συρία. Παλιός φίλος του πατέρα Ασαντ, έτυχε υψηλής υποδοχής από τον υιό Μπασάρ. Μεταξύ άλλων, η επίσκεψη περιλάμβανε και τη διεκδικούμενη κατασκευή μεγάλου εργοστασίου φυσικού αερίου από ελληνοϊταλικό όμιλο στην ανατολική Συρία. Και ενώ η υπόθεση σχεδόν είχε κλείσει σε επίπεδο ειδικών, στη συριακή πλευρά έφτασε πληροφορία, προφανώς από τους ανταγωνιστές, ότι η ελληνική εταιρεία ή κάποιο στέλεχός της διατηρούσε –στο παρελθόν– γραφείο στο Ισραήλ. Για τους Σύρους, όποιος σχετιζόταν καθ’ οιονδήποτε τρόπο με τον εχθρό τους, ήταν εχθρός. Απαγορευόταν με νόμο κάθε συναλλαγή και έτσι όλα κινδύνευσαν να τιναχτούν στον αέρα. Στη δεξίωση της Ελληνίδας πρέσβεως ειδοποιήθηκε ο Παπούλιας ότι η δουλειά χαλάει. Καθώς οι επίσημες συζητήσεις είχαν ολοκληρωθεί, πήρε παράμερα τον Ασαντ και σε λίγα λεπτά η «παρεξήγηση» είχε λυθεί επιτόπου. Το έργο προχώρησε!
Δύο εικόνες
Αναπολώντας τα άκρως ενδιαφέροντα ταξίδια, τώρα που έφυγε για το τελευταίο του, στο μυαλό μου καρφώθηκαν δύο εικόνες. Η μία στην τέντα του Καντάφι: Είχα μπροστά μου, αντί για τον «στιβαρό συνταγματάρχη», μια «κέρινη» φιγούρα που θαρρείς και είχε βγει μόλις από το μουσείο της Μαντάμ Τισό. Αμίλητος, με απλανές βλέμμα και ανέκφραστο πρόσωπο, παρακολουθούσε τη βεδουίνικη φολκλορική εκδήλωση στην κυρίως αίθουσα της τέντας, προς τιμήν των προσκεκλημένων του. Πλάι του ο Παπούλιας, ήρεμος, γαλήνιος, άνθρωπος με αισθητική, έδειχνε σαν να βαριόταν καθηλωμένος στην πνιγμένη στο τούλι εξέδρα και από κάτω «φιδίσια καμωμένα» γυναικεία κορμιά να λικνίζονται στην πίστα, δίνοντας την εντύπωση ότι δεν επρόκειτο περί τελετής υποδοχής υψηλού προσκεκλημένου αλλά για γαμήλιο γλέντι σε αραβική συνοικία.
Και η άλλη στη Στοκχόλμη: Με την άφιξή του ο Παπούλιας πήγε κατευθείαν στους βασιλικούς στάβλους, απ’ όπου σε λίγο εμφανίστηκε μαζί με τον βασιλιά Γουσταύο σε χρυσοποίκιλτη άμαξα με δώδεκα άλογα, να παρελαύνει μπροστά στους προσκεκλημένους. Στη θέα της πομπής, ο στενός συνεργάτης του, Γιάννης Ζιάγκας, που στεκόταν δίπλα μου, αναφώνησε: «Πού είσαι, Ρόζα Λούξεμπουργκ, να δεις τον Κάρολο σε χρυσές άμαξες…».