Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών περί των ενεργειακών στην Ανατολική Μεσόγειο, με τελευταία την αναβολή των σεισμικών ερευνών στα οικόπεδα νοτίως και νοτιοδυτικώς της Κρήτης από την κοινοπραξία Total, ExxonMobil και ΕΛΠΕ, πέρα από τις πολύ σαφείς και ορατές οικονομικές και τεχνικές αιτίες που κρύβονται πίσω τους, συντείνουν σε μια σαφή αναδιαμόρφωση της ίδιας της σκακιέρας επί της οποίας η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία δραστηριοποιούνται τα τελευταία χρόνια.
Αναμένεται να φανεί αν ανάλογη πορεία θα ακολουθήσουν και οι σχεδιαζόμενες έρευνες της κοινοπραξίας ExxonMobil/Qatar Petroleum στο οικόπεδο 5, το οποίο παραχωρήθηκε στο κονσόρτσιουμ μόλις στις αρχές Δεκεμβρίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι, με βάση τις τουρκικές απόψεις, περίπου το ήμισυ του οικοπέδου 5 επικάθεται σε «τουρκική υφαλοκρηπίδα», ως εκ τούτου καλό θα ήταν –κατά την Αγκυρα– οι έρευνες να επικεντρωθούν στο έτερο μισό. Οι νέες ανακοινώσεις και η συζήτηση για το τι θα συμβεί στην κυπριακή αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) ακολουθούν τη διαρροή του αμερικανικού non paper το οποίο ουσιαστικά κοινοποιούσε ότι η Ουάσιγκτον θεωρεί τον αγωγό EastMed ασύμφορο και ως εκ τούτου μη βιώσιμο. Στο non paper καταδικαζόταν, βέβαια, η διαρκής τουρκική παρενόχληση του ερευνητικού πλοίου «Nautical Geo» (τη δραστηριότητα του οποίου πρώτη η «Κ» αποκάλυψε στις 11 Ιουλίου 2021), ωστόσο εκφραζόταν και η απορία για ποιο λόγο γίνονται έρευνες για έναν αγωγό ο οποίος δεν τυγχάνει της στήριξης των βασικών κρατών που υποτίθεται πως τον υποστήριζαν.
Κατ’ αρχάς, σύμφωνα με την εκτίμηση έμπειρων παρατηρητών, ανεξάρτητα από το ποιες ήταν οι προθέσεις τόσο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ όσο και των εταιρειών που εμπλέκονται στα νότια της Κρήτης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, η Αγκυρα εισπράττει ένα μήνυμα έμμεσης έγκρισης της πολιτικής που ακολουθεί με αξιοσημείωτη επιμονή στην Ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία 3-4 χρόνια. Φαίνεται πως στο εσωτερικό των ΗΠΑ η απαξίωση του EastMed δεν βρίσκει σύμφωνη τη νομοθετική εξουσία, ιδιαίτερα το Κογκρέσο, όπου δεν υφίσταται εκτίμηση ότι η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εκτιμά αυτές τις κινήσεις. Πάντως, η αναβολή των ερευνών στα νότια της Κρήτης θα φανεί τον Οκτώβριο του 2022 αν είναι οριστική, καθώς τότε υπάρχει η δυνατότητα για παράτασή τους για άλλα δύο χρόνια, έως τον Οκτώβριο του 2024.
Εκτιμήσεις ότι οι τελευταίες εξελίξεις μπορεί να ερμηνευθούν από την Αγκυρα ως έμμεση αποδοχή της πολιτικής που ακολουθεί τα τελευταία χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η αμερικανική πολιτική, ωστόσο, χαράσσεται με βάση ευρύτερες εξελίξεις και όχι μόνο το περιορισμένο παίγνιο στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και τη στάση της Ρωσίας, τη διείσδυση της Κίνας και άλλους παρεμφερείς παράγοντες. Αντιθέτως, η αλλαγή των σχεδιασμών ισχυροποιεί κάθετα την Αίγυπτο, η οποία μετατρέπεται αίφνης στον πλέον ισχυρό ενεργειακό παίκτη στην Ανατολική Μεσόγειο, όχι μόνο λόγω των κοιτασμάτων που διαθέτει, αλλά και της γεωγραφικής θέσης που μετατρέπει την πολυπληθή χώρα σε κόμβο εξαγωγής ενέργειας προς την Ευρώπη. Παρότι η διπλωματική αβρότητα δεν επιτρέπει τέτοιες διατυπώσεις δημοσίως, είναι απολύτως δεδομένο ότι στην Ιερουσαλήμ και στο Κάιρο υποδέχθηκαν το αμερικανικό non paper με μια σχετική ικανοποίηση, καθώς απόντος του EastMed από την ατζέντα μπορεί να γίνει μια πιο ουσιαστική συζήτηση για τα projects που άπαντες και επιθυμούν και υποστηρίζουν.
Μια υποδόρια ανησυχία που επικρατεί σε κάποιους κύκλους στην Αθήνα αφορά και τη μακροβιότητα των τριμερών σχημάτων συνεργασίας, ιδιαίτερα από τη στιγμή που απουσιάζουν οι συμβολικές συμφωνίες που αρχικά τα συνέδεσαν. Εκτιμάται ότι οι σχέσεις με το Ισραήλ, αλλά και σε δεύτερο επίπεδο με την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, θα αντέξουν, έστω και με διαφορετικές προτεραιότητες και στοχεύσεις.