Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών ακολουθώντας ένα γνώριμο μοτίβο επαναλαμβάνει ένα επιχείρημα που φαίνεται πλέον να αποτελεί την αιχμή του δόρατος της τουρκικής προσέγγισης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο: Τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα με την Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 και την Συνθήκη των Παρισίων το 1947 αντίστοιχα, υπό τον όρο ότι θα παραμείνουν αποστρατιωτικοποιημένα. Η Ελλάδα, ισχυρίζεται η Άγκυρα, έχει παραβιάσει την αυτή την πρόβλεψη και ως εκ τούτου η ελληνική κυριαρχία δεν είναι καθόλου αυτονόητη.
Η νομική πτυχή των τουρκικών αιτιάσεων προφανώς και δεν αντέχει σε σοβαρή ανάλυση. Στοιχειώδης γνώση του διεθνούς δικαίου αρκεί για να καταρρεύσουν. Το πρόβλημα είναι ότι η Άγκυρα επικαλείται το διεθνές δίκαιο εντελώς προσχηματικά. Είναι η πολιτική διάσταση που είναι κρίσιμη. Οι τουρκικές θέσεις όπως τις διατυπώνουν – και θα συνεχίσουν να τις διατυπώνουν – τα στελέχη του καθεστώτος Ερντογάν έχουν παρελθόν. Η «εμμονή» με την αναθεώρηση των Συνθηκών διατυπώθηκε από τον ίδιο τον Πρόεδρο Ερντογάν κατά την τελευταία του επίσκεψη στην Αθήνα το 2017. Αυτό που φαίνεται να έχει αλλάξει είναι το πόσο απροκάλυπτα αμφισβητείται η ελληνική κυριαρχία. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ουσία της Τουρκικής στρατηγικής περιγράφεται χωρίς κανένα περιθώριο παρερμηνείας.
Μια διαπραγμάτευση όπου η ελληνική πλευρά θα αποδεχθεί ως αποτέλεσμα εξαναγκασμού τη δεσμευμένη κυριαρχία των νησιών.
Η Άγκυρα επιχειρεί να «εμβολιάσει» τον πάγιο αναθεωρητισμό της με μια νομιμοφανή επίφαση. Στην καρδιά αυτής της στρατηγικής είναι από την μία η διεθνοποίηση της «παραβίασης» των συνθηκών από την Ελλάδα, μία ιδιότυπη «αποδιμεροποίηση» που στόχο έχει να περιγράψει το θέμα ως ζήτημα διεθνούς ασφάλειας στο πλαίσιο του ΟΗΕ και έτσι να αναγκάσει την Αθήνα να αποδεχθεί μια ατζέντα που η Άγκυρα έχει αποτύχει να επιβάλει μέχρι τώρα διμερώς, δηλαδή ότι τα ελληνικά νησιά είτε δεν έχουν δικαιώματα είτε δεν είναι ελληνικά. Παρά την διαχρονική της προσπάθεια να γκριζάρει την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο, δεν έχει καταφέρει να σύρει την Ελλάδα σε μία διαπραγμάτευση με τέτοιους όρους.
Η επιδίωξη της Τουρκικής διπλωματίας, εδώ και περίπου ένα χρόνο που τίθεται με επιμονή το ζήτημα, είναι να προωθηθεί και μέσω της διεθνοποίησης να επιβληθεί ένα πλαίσιο διαπραγμάτευσης όπου η ελληνική πλευρά θα αποδεχθεί τελικά ως αποτέλεσμα εξαναγκασμού τα όρια υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ που διεκδικεί η Τουρκία και την δεσμευμένη κυριαρχία των νησιών. Και αυτό θα παρουσιαστεί ως μεγάλη τουρκική υποχώρηση.
Η Αθήνα πρέπει να αντιδρά συνεχώς και με συστηματικό τρόπο κονιορτοποιώντας την τουρκική επιχειρηματολογία κυρίως στο επίπεδο του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας. Καλό θα ήταν η ελληνική αντίδραση πέρα από την απαραίτητη ολοκληρωμένη απάντηση στις επιστολές που έχει αποστείλει η Άγκυρα, να περιλαμβάνει μια ηχηρή προληπτική διπλωματική παρέμβαση στο Συμβούλιο Ασφαλείας με στόχο να αναδειχθεί η επιθετική, αναθεωρητική συμπεριφορά της γείτονος. Υπάρχει και ένα ακόμη χειρότερο σενάριο σύμφωνα με το οποίο ο τουρκικός σχεδιασμός δεν στοχεύει σε μία ελληνική υποχώρηση στο ανοιχτό ζήτημα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, αλλά στην πλήρη ανατροπή του καθεστώτος στο Αιγαίο. Σε αυτό το σενάριο, η κλιμάκωση της έντασης με πρόσχημα την άρνηση της Αθήνας να συμμορφωθεί δεν αποκλείεται. Η ιστορία αρνείται πεισματικά να αποχωρήσει από το Αιγαίο.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και διευθυντής του ΙΔΙΣ.