Εκεί που πραγματικά πάσχει το σύστημα απονομής δικαιοσύνης στη χώρα μας, δεν είναι ούτε οι ποινές ούτε η αργοπορία των δικαστικών υπηρεσιών στην εκκαθάριση των υποθέσεων, αλλά κυρίως το γεγονός ότι οι ποινές που επιβάλλονται σπάνια πια εκτελούνται. Με άλλα λόγια, η ποινική κύρωση έχει καταστεί για τα περισσότερα αδικήματα, ακόμη και βαριά κακουργήματα, οικονομικά και άλλα, «χάρτινη», αυξάνοντας το βαθύ –και από άλλες αιτίες– αίσθημα ατιμωρησίας των πολιτών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνική συνοχή και την εμπέδωση ενός κράτους δικαίου.
Καθημερινά, στα δικαστήρια, θύματα εγκληματικών πράξεων πάσης φύσεως –σοβαρά κακουργήματα και ιδιαίτερης απαξίας εγκλήματα– διαμαρτύρονται έντονα και φεύγουν με έντονο το αίσθημα της αδικίας και της μη απόδοσης δικαιοσύνης, γιατί ακόμη και όταν οι ποινές που επιβάλλονται είναι πέντε, οκτώ και δέκα χρόνια κάθειρξη, οι δράστες παίρνουν αναστολή, δεν μπαίνουν φυλακή και πηγαίνουν σπίτι τους.
Πρόσφατο παράδειγμα, η καταδίκη των υπευθύνων για τον τραγικό θάνατο ενός δεκάχρονου παιδιού πριν από χρόνια στη Μύκονο, που κυριολεκτικά διαμελίστηκε από τις βαρύτατες παραλείψεις επιχείρησης με θαλάσσια παιχνίδια. Καταδικάστηκαν για κακούργημα, πήραν ποινές από πέντε έως τρία χρόνια και κανένας δεν πήγε φυλακή. Για ένα έγκλημα ανθρωποκτονίας, ουσιαστικά, αφήνοντας τους χαροκαμένους γονιούς με το ερώτημα πού είναι και αν υπάρχει, ουσιαστικά, δικαιοσύνη.
Δυστυχώς, το παράδειγμα απηχεί τον κανόνα και δεν αποτελεί εξαίρεση, με τους δράστες βαρύτατων εγκλημάτων να μην εμφανίζονται καν στα δικαστήρια, διότι και αυτό το δικαίωμα έχουν, και όταν επιβάλλεται η όποια ποινή να παίρνουν αναστολή και να μένουν εκτός φυλακής. Το πρόβλημα έτσι κι αλλιώς είναι μεγάλο, πολύ σοβαρό και χρόνιο. Η μεγάλη τροποποίηση των ποινικών κωδίκων που έγινε το 2019 επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ έχει μια σωστή κεντρική ιδέα: Να μειωθούν οι ποινές, αλλά αυτές που επιβάλλονται να εκτελούνται. Ακόμη και αν είναι μικρές. Τελικά, η κατάσταση σήμερα διαμορφώθηκε ως εξής: Μικρότερες ποινές για πολλά σοβαρά αδικήματα, που όμως και πάλι δεν εκτελούνται. Δηλαδή λιγότερα χρόνια και πάλι εκτός φυλακής.
Πριν από κάποιους μήνες η κυβέρνηση, διά του υπουργείου Δικαιοσύνης, βελτίωσε σημαντικά την κατάσταση με νομοθετικές ρυθμίσεις, βελτιωτικές για τους ποινικούς κώδικες, με τις οποίες επιχειρήθηκε να υπάρξει πιο ορθολογική διαχείριση της ποινικής αντιμετώπισης της εγκληματικότητας, αλλά το πρόβλημα συνεχίζεται και προκαλεί κοινωνικές ρωγμές. Τώρα η κυβέρνηση επανέρχεται και, σύμφωνα με πληροφορίες, ο υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Τσιάρας επεξεργάζεται νέο πακέτο βελτιώσεων, μήπως και για ορισμένες, τουλάχιστον, ποινικές συμπεριφορές η ποινή, έστω και μικρή, να εκτελείται.
Ο προσανατολισμός του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι να περιοριστούν νομοθετικά οι δυνατότητες αναβολών μιας δίκης.
Ποιοι είναι, όμως, οι άξονες της νέας κυβερνητικής πρωτοβουλίας που αναμένεται να είναι έτοιμη σύντομα και για την οποία μία πρώτη γεύση έδωσε ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Κώτσηρας μιλώντας πριν από λίγες ημέρες στο κρατικό κανάλι;
H «Κ» δημοσιεύει σήμερα τις βασικές διατάξεις, με τις οποίες επιχειρείται η απονομή της δικαιοσύνης να βελτιωθεί και οι ποινές να εκτελούνται για σειρά αδικημάτων που θα προσδιοριστούν λεπτομερώς. Αναβολές στις ποινικές δίκες, λοιπόν, και αναστολές στην έκτιση των ποινών είναι ήδη στο τραπέζι νέας νομοπαρασκευαστικής εργασίας.
Ας ξεκινήσουμε με τις αναβολές στις δίκες, πρόβλημα πια τόσο συνηθισμένο, που όσοι προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη ξέρουν ότι η υπόθεσή τους μέχρι να δικαστεί, θα αναβληθεί και μία και δύο και, δυστυχώς, πολύ περισσότερες φορές. Εδώ ο προσανατολισμός του υπουργείου Δικαιοσύνης κινείται, σύμφωνα με πληροφορίες, στον νομοθετικό περιορισμό των αναβολών. Και ειδικότερα, να επιτρέπεται η αναβολή της δίκης μόνο για μία φορά σε κάθε διάδικο και μόνο για συγκεκριμένους λόγους. Το μέτρο αναμένεται να βελτιώσει τους ρυθμούς απονομής της ποινικής δικαιοσύνης, που έχουν επιδεινωθεί και λόγω πανδημίας, αλλά για την εφαρμογή του απαιτείται, όπως σημειώνουν παράγοντες του υπουργείου Δικαιοσύνης, «η συνεργασία των δικαστικών λειτουργών», συνθήκη απολύτως απαραίτητη για τη σωστή εφαρμογή ενός νόμου.
Οι δουλειές των δικηγόρων
Σε ό,τι αφορά το άλλο ελληνικό παράδοξο, οι δίκες να διακόπτονται διότι οι δικηγόροι έχουν άλλες δουλειές, το υπουργείο –και γι’ αυτό– θα προχωρήσει σε νομοθετική παρέμβαση. Σύμφωνα με πληροφορίες, θα περιοριστεί το δικαίωμα των δικηγόρων να ζητούν διακοπή για να πάνε σε άλλη δίκη, με τον προσδιορισμό και του αριθμού των διακοπών και των λόγων για τους οποίους αιτείται η διακοπή.
Σε ό,τι αφορά το μείζον θέμα της έκτισης των ποινών, για εγκλήματα ιδιαίτερης ποινικής απαξίας, η νομοθετική μεταβολή που ετοιμάζεται θα δίνει τη δυνατότητα να μπαίνουν φυλακή και καταδικασθέντες σε ποινές έως και ένα ή δύο χρόνια, εάν αυτό κρίνει το δικαστήριο. Και σε κάθε περίπτωση, όταν καταδικάζονται σε ποινές έως τρία χρόνια, ενώ έχουν προηγούμενη καταδίκη, έστω κι αν δεν είναι αμετάκλητη. Δηλαδή στις περιπτώσεις της υποτροπής. Με άλλα λόγια, με τις νέες διατάξεις, επιχειρείται να κλείσει και άλλο η ψαλίδα ανάμεσα στις ποινές και στην αναστολή στην έκτισή τους, ώστε τα θύματα των εγκληματικών πράξεων να μη μένουν με το αίσθημα της αδικίας, που εμπεδώνει τη διάχυτη ατιμωρησία που υποσκάπτει τα θεμέλια μιας κοινωνίας που θέλει –και πρέπει– να είναι ευνομούμενη!