Παρακολουθώντας τη δημόσια συζήτηση, εκπλήσσεται κανείς από την παρουσία σε πολλά ΜΜΕ, ιδίως στα τηλεοπτικά κανάλια, ενός μεγάλου αριθμού Ρωσόφιλων αναλυτών, απόστρατων αξιωματικών ή εν γένει εχόντων δημόσια παρέμβαση, ανεξαρτήτως ειδικότητας ή και ελλείψει αυτής. Το πρώτο ερώτημα που έρχεται στο μυαλό είναι φυσικά: Πώς μας προέκυψαν σε αυτή τη χώρα τόσοι απολογητές των ενεργειών ενός αυταρχικού καθεστώτος;
Φαίνεται πως οι φιλοπουτινικοί στην Ελλάδα είναι ένα περίεργο συνονθύλευμα αντικρουόμενων αφετηριών που καλύπτουν όλο τον χώρο από την άκρα αριστερά ως την άκρα δεξιά και από την πολιτική ως τις ένοπλες δυνάμεις με έναν όμως κοινό προορισμό: την άρνηση της φιλελεύθερης, αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που απολαμβάνουμε στον «δυτικό κόσμο».
Υπάρχει όμως και ένα επιπλέον, δεοντολογικό ερώτημα που ανακύπτει, αφού χαρτογραφήσουμε το εν Ελλάδι φιλοπουτινικό στρατόπεδο: Μήπως έχουμε κάποια υποχρέωση ως κοινωνία να προβάλλουμε τους ανθρώπους αυτούς, ακόμα και αν διαφωνούμε μαζί τους; Μήπως ακόμα, επειδή ακριβώς διαφωνούμε μαζί τους, πρέπει να υπερασπίζουμε το δικαίωμά τους στην αντίθετη γνώμη;
Όλοι θεωρούμε γενικά πως μια συζήτηση εμπλουτίζεται από την ύπαρξη του αντιλόγου. Πολλοί μάλιστα υποστηρίζουν πως τα επιχειρήματα της μιας πλευράς διανθίζονται από τις παρατηρήσεις της άλλης και πως η «ισοσθένεια των λόγων» μας διδάσκει πως, στο τέλος της ημέρας, λόγος και αντίλογος έχουν την ίδια δύναμη. Οι απόψεις αυτές ενδεχομένως να είναι απολύτως σωστές για ένα κανονικό debate, που διεξάγεται υπό φυσιολογικές συνθήκες και για ένα θέμα του οποίου η προσέγγιση χαρακτηρίζεται από μεγάλο βαθμό υποκειμενικότητας. Η ρωσική εισβολή και ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι όμως μια τέτοια περίπτωση. Για την ακρίβεια: κάθε επιθετικός πόλεμος βρίσκεται στον αντίποδα μιας ελεύθερης συζήτησης. Η χρήση της βίας δεν εκκινεί από τίποτε άλλο πέρα από την άρνηση της ίδιας της αξίας του λόγου ως τρόπου διευθέτησης των μεταξύ μας διαφωνιών.
Ένας Ρωσόφιλος δεν είναι λοιπόν στην παρούσα φάση ένας λάτρης της Ρωσίας, έτσι, γενικά. Δεν είναι, ας πούμε, ένας θαυμαστής των έργων του Τολστόι ή των εικόνων του Αντρέι Ρουμπλιόφ. Το «Ρωσόφιλος» στο πλαίσιο των ημερών γίνεται ένας «τεχνικός όρος» που αποδίδει τον υποστηρικτή μιας πολεμικής επιχείρησης που αποσκοπεί σε πολιτικό επίπεδο στην άρση της κυριαρχίας μιας χώρας και σε ανθρώπινο επίπεδο στη στέρηση χιλιάδων ζωών. Κι αν ο σεβασμός της κρατικής κυριαρχίας υπήρξε και παραμένει η κορωνίδα του διεθνούς δικαίου, η αξία της ανθρώπινης ζωής αποτελεί τον πυρήνα του νομικού μας πολιτισμού.
Σκεφτείτε ένα debate μεταξύ των πολεμίων και των υποστηρικτών της μαζικής δολοφονίας χιλιάδων ανθρώπων. Σας φαντάζει αποτρόπαιο, χυδαίο; Περί αυτού όμως ακριβώς πρόκειται όταν μιλάμε για μια ανοιχτή αντιπαράθεση πολεμίων και υποστηρικτών της εισβολής στην Ουκρανία.
Το συγκεκαλυμμένο του πράγματος, πίσω από τις αναθεωρητικές δικαιολογίες του Putin τις οποίες παπαγαλίζουν οι υποστηρικτές του, δεν αναιρεί τη χυδαιότητα και επικινδυνότητα της ουσίας.
Αν αναλογιστούμε το πραγματικό περιεχόμενο των φιλοπόλεμων σχολίων και ιαχών, θα συνειδητοποιήσουμε πως όχι μόνο δεν έχουμε καμία υποχρέωση να ακούμε τις θέσεις των κάθε λογής οπαδών του Πούτιν ως την «αντίθετη άποψη» που χρήζει σεβασμού αλλά αντίθετα το ηθικά σωστό θα ήταν να μην προβάλλονται καθόλου τέτοιες απόψεις. Γιατί τα τηλεοπτικά ή μη debate, η ανταλλαγή των επιχειρημάτων, η συζήτηση εν γένει υπάρχουν ακριβώς γιατί έχουν αποτύχει ιστορικά στις χώρες μας, τον «δυτικό κόσμο», οι απόψεις τύπου Πούτιν, που προτιμούν τη βία έναντι του λόγου και επιχειρούν να εκμηδενίσουν την ίδια την αξία της ανθρώπινης ζωής.
*Παναγιώτης Δουδωνής, Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου Πανεπιστημίου Οξφόρδης