Aκαρ-ιαία δικαιοσύνη στο Αιγαίο

Ο υπουργός Αμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, υποστήριξε σε δηλώσεις του ότι «ο πλούτος του Αιγαίου πρέπει να μοιραστεί δίκαια»

3' 29" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο υπουργός Αμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, υποστήριξε σε δηλώσεις του ότι «ο πλούτος του Αιγαίου πρέπει να μοιραστεί δίκαια». Προφανώς ο κ. Ακάρ έχει υπόψη του μια θεωρία διανεμητικής δικαιοσύνης για το πώς ακριβώς διαμοιράζεται δίκαια ο πλούτος ή οποιοδήποτε άλλο αγαθό. Μπορούμε φέρ’ ειπείν να πούμε ότι το διανεμητέο αγαθό πρέπει να μοιραστεί εξίσου σε όλους τους ενδιαφερομένους ή μπορούμε να πούμε ότι το μεγαλύτερο μέρος θα λάβει εκείνος που το έχει περισσότερο ανάγκη ή εκείνος που το αξίζει περισσότερο ή, τέλος, εκείνος που μπορεί να το αξιοποιήσει καλύτερα. Να είχε κάτι τέτοιο κατά νουν ο Τούρκος αξιωματούχος;

Οποια θεώρηση και να είχε υπόψη του, ο κ. Ακάρ παραβλέπει κάτι ουσιώδες. Οπως ακριβώς στις δι-ατομικές σχέσεις, έτσι και στις διακρατικές αυτό που καθορίζει το τι δικαιούται ο καθένας είναι τα ήδη υφιστάμενα δικαιώματά του, όπως αυτά κατοχυρώνονται από την ύπαρξη ενός δημόσιου συστήματος απονομής δικαιοσύνης. Μπορεί, βεβαίως, κάποιος να αμφισβητεί την ύπαρξη δικαιωμάτων του άλλου, αλλά τότε μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο. Η τελείως διαφορετική ιδέα ότι κάποιος μπορεί να «δικαιούται» να ιδιοποιηθεί κάτι που ανήκει σε άλλον έχει απλώς ρητορική αξία· κατά τα άλλα, είναι κούφια. Το δικό μου το χωράφι ανήκει σε μένα, ακόμη και αν φυτρώσει ξαφνικά ένα μαγικό δέντρο που παράγει περιζήτητους εξωτικούς καρπούς. Ο γείτονας δεν έχει λόγο εδώ, ακόμη και αν επιθυμεί να αποκτήσει αυτό που φύτρωσε στο χωράφι μου. Μπορεί να διαπραγματευθεί την απόκτησή του προσφέροντάς μου κάποιο τίμημα ή ανταλλάσσοντάς το με κάτι άλλο ανάλογης αξίας, αλλά σίγουρα δεν δικαιούται να το αρπάξει διά της βίας.

Το αίτημα «δίκαιης διανομής του πλούτου του Αιγαίου» δεν μπορεί συνεπώς να αφορά τα ίδια τα υφιστάμενα δικαιώματα παρά μόνο το πραγματικό εκτόπισμα και τις ενδεχόμενες παρενέργειές τους, ίσως και τις υποχρεώσεις που αντιστοιχούν σε αυτά τα δικαιώματα. Δεν μπορούμε, πάντως, να ζητήσουμε ένα μερίδιο σε πράγματα που εξ υποθέσεως δεν μας ανήκουν και αν θεωρούμε ότι κάποια κράτη (ή άτομα) κατέχουν υπερβολικό πλούτο και κάνουν κακή χρήση της δύναμής τους, αυτό αφορά μόνο τις αρχές συγκρότησης της παγκόσμιας κοινωνίας. Ας εργαστούμε όλοι μαζί για να τις βελτιώσουμε. Τίποτε, ωστόσο, δεν νομιμοποιεί ένα κράτος να διορθώσει μόνο του αυτή την κατάσταση, και μάλιστα με τη βία και για το δικό του συμφέρον. Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι η επίκληση της «δικαιοσύνης» δεν γίνεται καταχρηστικά (πράγμα σπάνιο), μπορούμε όλοι να φανταστούμε το χάος που θα προέκυπτε αν τα κράτη είχαν την ευχέρεια να επιδιώκουν κάθε φορά με τη βία την αναπροσαρμογή συνόρων ή τη μεταφορά πλούτου και πόρων. Δεν εννοούμε συνεπώς αναδιανομή πλούτου κατά κυριολεξία, αλλά αποτελεσματική ισχύ δικαιωμάτων και υποχρεώσεων για όλους μέσα από την αμερόληπτη επιβεβαίωσή τους από δημόσια δικαστήρια, και στην προκειμένη περίπτωση αυτά που αναγνωρίζει η διεθνής έννομη τάξη.

Αυτό που τα ελεύθερα και δημοκρατικά κράτη οφείλουν το ένα στο άλλο είναι ο αμοιβαίος σεβασμός της κυριαρχίας και της εδαφικής τους ακεραιότητας.

Το νόημα της ύπαρξης του διεθνούς δικαίου, όπως κατ’ αναλογία και της εσωτερικής έννομης τάξης, δεν είναι η «δίκαιη διανομή του πλούτου», έτσι όπως την αντιλαμβάνεται ο καθένας. Αν ήταν έτσι τότε το κάθε κράτος θα νομιμοποιείτο ανά πάσα στιγμή να διεκδικήσει τον πλούτο του άλλου, θέτοντας με βία και απειλή σε αμφισβήτηση την ανεξαρτησία, κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα άλλων κρατών. Στην ουσία, κανένα κράτος δεν θα μπορούσε να είναι ασφαλές ως προς τη σύσταση και επιβίωσή του (και κανένας πολίτης ως προς τα δικαιώματά του), ακόμη και αν η αμφισβήτηση γινόταν με ειρηνικά μέσα. Αυτό που τα ελεύθερα και δημοκρατικά κράτη οφείλουν το ένα στο άλλο είναι ο αμοιβαίος σεβασμός της κυριαρχίας και της εδαφικής τους ακεραιότητας και σε εύλογο μέτρο μια (μη εξαναγκαστική) αρωγή για εκείνα τα κράτη και τους πολίτες τους που αδυνατούν να ζήσουν με όρους ασφάλειας και ελευθερίας. Το Αιγαίο, όπως κάθε θάλασσα, διαθέτει μεγάλο πλούτο, αλλά η αξιοποίησή του από όλους προϋποθέτει πρώτα απ’ όλα αναγνώριση και περιγραφή από δημόσιο δικαστήριο των συναφών δικαιωμάτων που έχουν ή ενδέχεται να έχουν τα ενεχόμενα κράτη βάσει του ισχύοντος διεθνούς δικαίου. Η ελάχιστη προϋπόθεση γι’ αυτό είναι η παράλειψη της βίαιης και εχθροπαθούς συμπεριφοράς και η συνειδητοποίηση της αξίας των καρπών της ειρήνης για τις μελλοντικές γενιές.

* Ο κ. Κωνσταντίνος Α. Παπαγεωργίου έχει διατελέσει καθηγητής της Φιλοσοφίας του Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ.

comment-below Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή
MHT