Οι επιπλοκές μετά το πρόσφατο διπλωματικό επεισόδιο στο αεροδρόμιο της Τρίπολης με τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Δένδια και την ομόλογό του στην κυβέρνηση της Τρίπολης καθώς και η αναβίωση του τουρκολιβυκού μνημονίου τον περασμένο μήνα, φέρνουν ξανά στην επιφάνεια τη συνεχιζόμενη πολιτική κρίση στη Λιβύη. Αν και τίποτε δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο υπό τις παρούσες συνθήκες η κατάσταση στο έδαφος και, κυρίως, οι αλληλοσυγκρουόμενες ζώνες επιρροής στη Λιβύη δεν μπορεί να παραγνωρίζονται από την Αθήνα, η οποία και ακολουθεί ενεργά τις εξελίξεις.
Η χώρα με τα σημαντικότερα εθνικά συμφέροντα στη Λιβύη είναι η Αίγυπτος, η οποία υποστηρίζει το Κοινοβούλιο και τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ στα ανατολικά της χώρας. Η Αίγυπτος υποστήριζε τον Χαφτάρ το 2020 και συνεχίζει να τον στηρίζει μέχρι σήμερα παρά τα «ανοίγματα» που έχει κάνει σε άλλες πολιτικές δυνάμεις. Οι στρατιωτικές δυνάμεις του Χαφτάρ προσφέρουν στην Αίγυπτο σταθερότητα και ασφάλεια στα δυτικά σύνορά της, καταπραΰνοντας τους φόβους για την εξάπλωση εξτρεμιστικών ισλαμικών ομάδων. Η Αίγυπτος υποστηρίζει και τον Φατί Μπασάγκα, πρωθυπουργό εκλεγμένο από το Κοινοβούλιο της χώρας και υποστηριζόμενο από τον Χαφτάρ.
Η Τουρκία αποτελεί τον πλέον δυναμικό δρώντα τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα από το 2019 και έπειτα. Τον Αύγουστο, σε μια προσπάθεια του Μπασάγκα να καταλάβει την Τρίπολη, η φημολογούμενη χρήση τουρκικών drones τύπου Barayktar από τους αμυνόμενους οδήγησε σε κατηγορίες ότι η Τουρκία επενέβη εκ νέου, κάτι που αρνείται. Η κυβέρνηση της Τρίπολης θεωρείται πως είναι ξεκάθαρα σε μια τουρκική «σφαίρα επιρροής», κάτι που επιβεβαιώνει και η αναβίωση του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Η επιρροή της Δύσης μειώνεται. Η παραδοσιακή ευρωπαϊκή δύναμη στη Λιβύη, η Ιταλία, έχει βρεθεί παραγκωνισμένη, τόσο από τη Γαλλία όσο και από την Τουρκία, στις τελευταίες εξελίξεις. Η συμφωνία παραχώρησης ενεργειακών δικαιωμάτων στην Τουρκία από την κυβέρνηση της Τρίπολης ανησύχησε τη Ρώμη, καθώς η ιταλική ΕΝΙ είχε σημαντικά συμφέροντα στα κοιτάσματα της δυτικής Λιβύης. Ομως, η Ιταλία παραμένει ο κύριος εμπορικός εταίρος της Λιβύης. Η Γαλλία ήταν από τους σημαντικούς υποστηρικτές του στρατάρχη Χαφτάρ, καθώς υποστηρίζεται ότι βοήθησε στον εξοπλισμό και στην εκπαίδευση των δυνάμεών του. Οι δράσεις της γαλλικής προεδρίας στη χώρα εν πολλοίς παραγκώνισαν την πρώην αποικιοκρατική δύναμη, την Ιταλία, ακόμα και όσον αφορά τον σημαντικό ενεργειακό πλούτο της χώρας, με την Total να έχει αποκτήσει σημαντικά πλεονέκτημα εις βάρος της ENI. Οι ΗΠΑ δεν έχουν σημαντική παρουσία στην τωρινή κρίση. Η έντονη ρωσική παρουσία στη Λιβύη δημιουργεί ερωτήματα αν στο μέλλον οι ΗΠΑ θα επιλέξουν έναν πιο ενεργό ρολό στη χώρα, ειδικά καθώς αμβλύνεται η ενεργειακή κρίση και η ρωσική Wagner Group συνεχίζει να ελέγχει τις πλούσιες λιβυκές πετρελαϊκές πηγές. Από τις αραβικές –πλην Αιγύπτου– χώρες τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και η Σαουδική Αραβία είχαν εμπλακεί ενεργά. Τα ΗΑΕ υποστήριζαν τον Χαφτάρ το 2020 με επιθέσεις drones και με σημαντική οικονομική βοήθεια. Εκτοτε, τα ΗΑΕ κρατούν μια ουδέτερη στάση στη Λιβύη, έχοντας αναπτύξει σχέσεις με την κυβέρνηση του Ντμπέιμπα.
Σημαντική ίσως είναι και η αναθέρμανση στις σχέσεις μεταξύ των ΗΑΕ και της Τουρκίας, που σημαίνει ότι στις τελευταίες εντάσεις τα ΗΑΕ έχουν αρκεστεί στον ρόλο του διαμεσολαβητή. Τα ΗΑΕ δεν έχουν αναγνωρίσει τον Μπασάγκα ως τη νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης. Οι Σαουδάραβες υποστηρίζουν ανοιχτά πρωτίστως τον στρατάρχη Χαφτάρ ως αντίβαρο στην επεκτεινόμενη τουρκική επιρροή στη χώρα. Η Σαουδική Αραβία εξέδωσε μάλιστα, μαζί με την Αίγυπτο, μια δήλωση που επεσήμανε την υποστήριξή της προς τη νομιμότητα του Κοινοβουλίου και την κυβέρνηση του Μπασάγκα, καλώντας για την αποχώρηση όλων των ξένων δυνάμεων.
Ανοιγμα Μένφι
Σε προσπάθεια άμβλυνσης των εντυπώσεων που δημιουργήθηκαν μετά το επεισόδιο που εκτυλίχθηκε την Πέμπτη στο αεροδρόμιο της Τρίπολης προχωράει ο πρόεδρος του προεδρικού συμβουλίου της Λιβύης Μοχάμεντ ελ Μένφι. Σημειώνεται ότι ο κ. Μένφι επρόκειτο να συναντηθεί την Πέμπτη με τον ΥΠΕΞ Νίκο Δένδια, ο οποίος ακύρωσε την αποβίβασή του στην Τρίπολη, καθώς η ομόλογός του της τοπικής κυβέρνησης Νάτζλα ελ Μανγκούς τον ανέμενε δίχως να έχει γίνει τέτοια συμφωνία. «To προεδρικό συμβούλιο επιθυμεί να συνεχίσει τις φιλικές σχέσεις με όλες τις χώρες με τις οποίες το κράτος της Λιβύης έχει διπλωματικές σχέσεις», σημείωσε χθες ο κ. Μένφι ο οποίος μέσω των κοινωνικών δικτύων υπογράμμισε πως «η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτών των χωρών, επομένως επιθυμούμε να εξαλείψουμε όλες τις αιτίες παρεξηγήσεων και να αποφύγουμε τυχόν διπλωματικό επεισόδιο απορρίπτοντας κάθε κλιμάκωση». Ο κ. Μένφι πρόσθεσε ότι θα ακολουθήσει επικοινωνία με το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, «για να διευκρινιστούν οι λόγοι της ματαίωσης της επίσκεψης του ΥΠΕΞ στην πρωτεύουσα το πρωί της Πέμπτης».