Το σχήμα Κιλιτσντάρογλου – Γιαβάζ – Ιμάμογλου αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες μιας εκλογικής ήττας για τον Ερντογάν, η οποία θα ήταν σε θέση να αποκαταστήσει τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση. Την εκτίμηση αυτή διατυπώνει στην «Κ» ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Κοτς της Κωνσταντινούπολης, Μουράτ Σομέρ. Ο ίδιος θεωρεί ότι η τουρκική αντιπολίτευση θα πρέπει «να είναι έτοιμη να κινητοποιήσει κόσμο» στο σενάριο που ο Ερντογάν χάσει με μικρή διαφορά και αμφισβητήσει το αποτέλεσμα.
– Η αντιπολίτευση στην Τουρκία παρέμεινε τελικά ενωμένη. Πώς αξιολογείτε το σχήμα Κιλιτσντάρογλου – Γιαβάζ – Ιμάμογλου απέναντι στον Ερντογάν και τι πιθανότητες νίκης συγκεντρώνει κατά τη γνώμη σας;
– Νομίζω ότι είναι μια εξέλιξη η οποία βελτίωσε σημαντικά τις πιθανότητες της αντιπολίτευσης να κερδίσει τις εκλογές αλλά και να κυβερνήσει με επιτυχία στη συνέχεια. Οι εκλογές είναι προ των πυλών και η αντιπολίτευση ανταγωνίζεται σε έναν πολύ άνισο αγωνιστικό χώρο ενάντια σε ένα αυταρχικό καθεστώς. Πρέπει λοιπόν να συγκεντρώσει τους πόρους και τα πολιτικά ταλέντα της, αν θέλει να πετύχει. Οι Κιλιτσντάρογλου, Γιαβάς και Ιμάμογλου αλληλοσυμπληρώνονται όσον αφορά τις δεξιότητες αλλά και την περιφερειακή και δημογραφική απήχησή τους. Ωστόσο, ο συντονισμός και η λήψη αποφάσεων θα αποδειχθούν πρόκληση, καθώς οι πρόεδροι των πέντε κομμάτων της συμμαχίας θα γίνουν επίσης αντιπρόεδροι. Τρεις Δαβίδ αντί για έναν μπορούν καλύτερα να πολεμήσουν ένα Γολιάθ όπως ο Ερντογάν, όμως επτά από αυτούς μπορεί να καταλήξουν να χτυπούν ο ένας τον άλλον.
– Σε ποιο βαθμό η εκλογή Κιλιτσντάρογλου θα αλλάξει την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας αφενός στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αφετέρου στη συνεργασία της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ;
– Θα ήταν περισσότερο εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και λιγότερο εξωτερική πολιτική –ουσιαστικά– του Ερντογάν. Θα ήταν δηλαδή λιγότερο προσωπική και ιδιότροπη και περισσότερο θεσμική και προβλέψιμη. Επίσης, θα έδινε εκ νέου έμφαση στην παραδοσιακή εξωτερική πολιτική της Τουρκίας που είναι συνδεδεμένη με τις δυτικές συμμαχίες και τις αρχές της περιφερειακής σταθερότητας και της μη ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις. Σίγουρα η αντιπολίτευση θα επιδίωκε τα εθνικά συμφέροντα και στις ελληνοτουρκικές και σε άλλες σχέσεις, αλλά θα το έκανε με πιο μετριοπαθή λόγο και χειρισμό σκληρής εξουσίας. Η συμμαχία της αντιπολίτευσης περιλαμβάνει δύο πρώην υπουργούς Εξωτερικών. Τον Αλί Μπαμπατζάν, που είναι γνωστός για τις πολιτικές του υπέρ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τις κυβερνητικές πολιτικές οι οποίες βασίζονται στην ήπια εξουσία. Τον Αχμέτ Νταβούτογλου, που είναι γνωστός για την πολιτική του «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες», προτού φυσικά παραδοθεί στον επικό τυχοδιωκτισμό στη Συρία. Η εξωτερική πολιτική δεν είναι η ειδίκευση του Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος όμως έχει όραμα με επιρροές από το σύνθημα του Κεμάλ Ατατούρκ «ειρήνη στο σπίτι και ειρήνη στον κόσμο», όπως και από την πολιτική ειρήνης με τον Βενιζέλο. Με τον Κιλιτσντάρογλου η Τουρκία θα επιδιώξει να αναζωογονήσει την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση και τις δεσμεύσεις στο ΝΑΤΟ, καθώς θα επιδιώξει να επανενταχθεί στο σχέδιο F-35 με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εγκαταλείποντας το ρωσικό πρότζεκτ των S-400. Εξ ορισμού η δημοκρατία θα γινόταν και πάλι κρίκος εταιρικής σχέσης και συνεργασίας.
Η αντιπολίτευση πρέπει να πετύχει μια νίκη που θα είναι αδύνατον να την αρνηθεί κανείς και να είναι έτοιμη να κινητοποιήσει κόσμο στο σενάριο της άρνησης αναγνώρισης του εκλογικού αποτελέσματος.
– Ορισμένοι θεωρούν ότι η σκληρή στάση του Ερντογάν απέναντι στη Δύση οφείλεται στις εσωτερικές ανάγκες της επικείμενης εκλογικής αναμέτρησης και πως αν ο ίδιος επανεκλεγεί θα γίνει πιο διαλλακτικός και συνεργάσιμος. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Νομίζω ότι είναι πιο βαθύ από την απλή εσωτερική πολιτική. Εξαρτάται από το αν εννοεί κανείς την προσωρινή και συναλλακτική συνεργασία ή τη βιώσιμη και βασισμένη σε αρχές συνεργασία. Με τον Ερντογάν η Τουρκία απομακρύνεται συνεχώς από τις αξίες της δημοκρατικής Δύσης ακόμη και σε πιο συνεργάσιμες περιόδους. Με τον Ερντογάν οι δυτικοί δεσμοί της Τουρκίας δεν μπορούν να είναι βιώσιμοι μακροπρόθεσμα, καθώς υπονομεύονται από μια σύγκρουση αξιών, αρχών και γλώσσας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Ερντογάν είναι απλώς εναντίον της Δύσης. Υπάρχει επίσης μια αυταρχική Δύση, την οποία έχουμε παρατηρήσει σε ακροδεξιά κόμματα και κυβερνήσεις όπως του Ορμπαν στην Ουγγαρία, του Βούτσιτς στη Σερβία, με τον οποίο ο Ερντογάν δεν έχει κανένα απολύτως πρόβλημα και τον κοιτάζει κατάματα. Είχε επίσης πολύ φιλικές σχέσεις με τις ΗΠΑ του προέδρου Τραμπ.
– Ο πρόσφατος σεισμός στην Τουρκία και η ελληνική υποστήριξη στις επιχειρήσεις διάσωσης δημιούργησαν προσδοκίες για ανάπτυξη των διμερών σχέσεων σε μια πιο εποικοδομητική βάση στη συνέχεια. Θεωρείτε ότι ήταν αυτή μια στιγμή πάνω στην οποία θα μπορούσαν να επενδύσουν οι δύο χώρες; Ή δεν μπορεί παρά να είναι ένα απλό διάλειμμα στην ένταση μεταξύ των δύο πλευρών;
– Ναι, οι δύο χώρες θα πρέπει να αδράξουν αυτή τη στιγμή, αλλά μάλλον θα περιμένουν μετά τις εκλογές. Οι εκλογές αυτές δεν είναι μόνο για την αντιπολίτευση αλλά και για τον Ερντογάν. Καταλαμβάνουν όλα τα μυαλά και την προσοχή μας. Στην περίπτωση του καταστροφικού σεισμού, πολύ λίγοι άλλοι άνθρωποι μπορούν να κατανοήσουν και να συμπονέσουν τον τουρκικό λαό τόσο βαθιά όσο οι Ελληνες. Η γεωγραφία, ο πολιτισμός, η πολιτική, υπάρχει τόση συνέχεια πέρα από τα σύνορά μας. Και οι Τούρκοι θα θυμούνται πόσο γρήγορα ήρθαν για βοήθεια Ελληνες φίλοι και πόσο εξαρτιόμαστε ο ένας από τον άλλον σε αυτό το μέρος του κόσμου.
– Ενόψει των εκλογών στην Τουρκία εκδηλώνονται ανησυχίες επί της διαδικασίας, καθώς υπάρχει η άποψη ότι ο Ερντογάν δεν θα δεχθεί μια ενδεχόμενη ήττα. Σας ανησυχεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο;
– Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ερντογάν δεν αποδέχεται και δεν πρόκειται να δεχθεί κανένα εκλογικό αποτέλεσμα που θα τον ανατρέψει και θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να αρνηθεί το αποτέλεσμα. Το είδαμε το 2015, το 2017 καθώς και το 2019. Το ερώτημα είναι αν έχει επαρκή δύναμη για να φιμώσει την αλήθεια. Και είναι γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι απλώς προτιμούν να απομακρυνθούν από την αλήθεια όσο ένας διεφθαρμένος αυταρχικός εμφανίζεται να «κάνει τη δουλειά». Αυτό ακριβώς συμβαίνει εδώ και χρόνια με περίπου το μισό τουρκικό εκλογικό σώμα. Θα εξακολουθούσαν όμως να αρνούνται ένα εκλογικό αποτέλεσμα που είναι αδύνατον να αρνηθεί κανείς; Αυτό πρέπει να κάνει η αντιπολίτευση. Να πετύχει μια νίκη που θα είναι αδύνατον να την αρνηθεί κανείς και να είναι έτοιμη να κινητοποιήσει κόσμο στο σενάριο της άρνησης αναγνώρισης του εκλογικού αποτελέσματος. Εξακολουθεί να υπάρχει ένα πολύ ισχυρό δημοκρατικό αντανακλαστικό και μια ισχυρή πλην στρεβλή αίσθηση δημοκρατικής δικαιοσύνης στην Τουρκία. Ακόμη και οι εκλεγμένοι αυταρχικοί όπως ο Ερντογάν πρέπει να κυριαρχήσουν στις εκλογές και να διασφαλίσουν τη βούληση της πλειοψηφίας για να παραμείνουν στην εξουσία. Οι ίδιοι άνθρωποι που είναι πρόθυμοι να φτιάξουν έναν ήρωα από κάποιον νικητή που παίζει βρώμικα και «κλέβει», μπορούν κάλλιστα να «μπουκάρουν» όταν ο ίδιος παίκτης δεν δέχεται μια απλή, ωμή ήττα.