Οι άνθρωποι μιλάνε, όχι οι αριθμοί, έλεγε ο αείμνηστος φιλόσοφος Ρίτσαρντ Ρόρτι. Μιλάνε, εννοείται, ερμηνεύοντας τους αριθμούς. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν είναι γνωστά τα τελικά ακριβή αποτελέσματα των εκλογών. Γνωρίζουμε όμως τόσα όσα χρειάζονται για να έχουμε μια ερμηνεύσιμη γενική εικόνα. Θα σταθώ σε μερικές πτυχές της.
Ας ξεκινήσουμε με τη θετική εικόνα της προεκλογικής περιόδου: την απουσία μαζικών προεκλογικών εκδηλώσεων που θυμίζουν περισσότερο πανηγύρι και θέαμα. Αντιθέτως, είδαμε τη μεταφορά του προεκλογικού αγώνα σε μια περισσότερο διαμεσολαβημένη επικοινωνία (ΜΜΕ, μέσα κοινωνικής δικτύωσης). Από την εποχή του μπαλκονιού και την αντιμετώπιση της προεκλογικής ομιλίας ως θέαμα για την έξαψη των οπαδών, περάσαμε σε ένα φορμάτ που διαμεσολαβείται από τα μέσα ενημέρωσης και μια περισσότερο λογική (παρά συναισθηματική) επεξεργασία του πολιτικού μηνύματος.
Ο κ. Μητσοτάκης επεδίωξε έξυπνα την πρωτιά και την κέρδισε εντυπωσιακά. Δεν του αρκεί, ωστόσο. Δεν μπορούσε να είναι πιο σαφής: δεν πιστεύει σε κυβερνήσεις συνεργασίας· θέλει να κυβερνήσει μόνος του. Δείχνει να αντιλαμβάνεται τη διακυβέρνηση της χώρας σαν τη διοίκηση μιας επιχείρησης – η ικανότητα διαχείρισης είναι το μείζον, με ανθρώπους που «προσλαμβάνει» ο ίδιος. Ο δια-μοιρασμός της εξουσίας είναι inefficient, υπονοεί. Χρειάζεται αποδοτική λήψη αποφάσεων που μόνον οι Πεφωτισμένοι (και άνθρωποι επιλεγέντες από τον Illuminati-in-chief) μπορούν να παράσχουν.
Ενα μεγάλο μέρος της κοινωνίας δείχνει να συμμερίζεται την άποψη αυτή. Είναι κατανοητό, έχοντας προηγηθεί η μπαχαλώδης τετραετία Τσίπρα. Η σύγκριση μαζί της ήταν το ισχυρότερο πλεονέκτημα του πρωθυπουργού σε αυτές τις εκλογές. Ο κόσμος θέλει πρωθυπουργό-executive, όχι ερασιτέχνες ιδεοληπτικούς.
Η διαχειριστική επάρκεια είναι όντως σημαντική, και ο κ. Μητσοτάκης τη διαθέτει, αλλά αρκεί; Επάρκεια για ποιο σκοπό; Στη φιλελεύθερη δημοκρατία το πλέγμα αξιών είναι ευρύ – θέλουμε και λογοδοσία και κράτος δικαίου και ποιοτικά συλλογικά αγαθά. Το δημοκρατικό ήθος προϋποθέτει συγκλίσεις, αντίβαρα, και αυτοπεριορισμό – ενίοτε επιβάλλει και μετεκλογικές συνεργασίες με αντίπαλους συμπαίκτες. Η ελληνική δε δημοκρατία, με τις ιστορικές ατέλειές της, χρειάζεται ριζική αναθέσμιση – κυρίως, θεσμική εμπιστοσύνη, μνήμη, αντίβαρα. Με βάση την εμπειρία, μια ακόμη μονοκομματική κυβέρνηση της Ν.Δ. είναι απίθανο να τα επιδιώξει επαρκώς.
Σε ένα ορθολογικό πολιτικό σύστημα –δηλαδή σε ένα γερμανικού ή σκανδιναβικού τύπου σύστημα, στο οποίο τα σοβαρά κόμματα έχουν εσωτερικεύσει την αντίληψη ότι υπάρχουν για να υπηρετούν το κοινό καλό– το πρώτο και τρίτο κόμμα θα συνεργάζονταν και θα είχαν, μάλιστα, ισχυρή πλειοψηφία. Συγκλίνουν προγραμματικά σε αρκετά, οι διαφορές τους είναι διαχειρίσιμες. Δεν θα συμβεί – εδώ είναι Βαλκάνια. Ο Μητσοτάκης πιστεύει ότι o νικητής πρέπει να τα πάρει όλα, ο Ανδρουλάκης θα εμμείνει στο ανόητο «ούτε Μητσοτάκης, ούτε Τσίπρας». Θα οδηγηθούμε σε νέες εκλογές· η κομματική αυτοαναφορικότητα τις είχε ήδη προεξοφλήσει. Είμαστε μια χώρα που λατρεύει να φατριάζεται, γοητεύεται από την κατίσχυση, δυσκολεύεται να συν-εργασθεί.
Ισως, τελικά, υπερεκτιμάμε την εκλογική πολιτική – οι μείζονες τάσεις σπάνια ανατρέπονται με εκλογές. Οι νέοι, όταν δεν κάνουν επιλογές πολιτικής οργής, ψηφίζουν με τα πόδια (απέχουν ή ξενιτεύονται)· η χώρα συρρικνώνεται δημογραφικά· το γηράσκον εκλογικό σώμα συντηρητικοποιείται και πολώνεται. Δεν είναι τυχαίο που η «σταθερότητα» επικράτησε ως πολιτική επιλογή, όπως δεν θα είναι τυχαία η περαιτέρω ενίσχυση του υπάρχοντος αρχηγοκεντρικού μοντέλου διακυβέρνησης.
Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ερευνητής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick.