Η επίτευξη δημοσιονομικού πλεονάσματος πέρυσι, ένα χρόνο νωρίτερα απ’ ό,τι προέβλεπε το Μνημόνιο, καθώς και η καλή πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού στο δεύτερο εξάμηνο, έχουν βγάλει από το προσκήνιο των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση τα δημοσιονομικά.
Η δημοσιονομική προσαρμογή θεωρείται το ισχυρό χαρτί της κυβέρνησης στη διαπραγμάτευση για το χρέος με την τρόικα το φθινόπωρο, σε αντίθεση με τις διαρθρωτικές αλλαγές, όπου παρατηρούνται καθυστερήσεις και στις οποίες εστιάζουν οι πιστωτές από πέρυσι τον Δεκέμβριο, όταν κατέστη σαφές, πέραν πάσης αμφισβήτησης, ότι το 2013 θα κλείσει με πρωτογενές πλεόνασμα.
Ωστόσο, η επανάληψη του περυσινού θαύματος δεν κρίνεται ακόμη εξασφαλισμένη, παρά τα ενθαρρυντικά μηνύματα που εκπέμπουν τα στοιχεία του προϋπολογισμού το α΄ 6μηνο. Οι λόγοι που κάνουν τα αρμόδια στελέχη του οικονομικού επιτελείου να κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα είναι:
1. Η αντοχή των φορολογουμένων. Mέχρι στιγμής, η εικόνα των φορολογικών εσόδων είναι θετική. Ακόμη και στο πρώτο 20ήμερο του Ιουνίου, εμφανίζονται αυξημένα κατά 14% σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα. Εάν αυτό διατηρηθεί και στο τελευταίο 10ήμερο, στο οποίο εισπράττεται ο μεγαλύτερος όγκος των φόρων κάθε μήνα, τότε τα φορολογικά έσοδα το α΄ εξάμηνο θα υπερβούν τον στόχο του προϋπολογισμού, όπως συνέβη και στο 5μηνο. Ομως, στο β΄ εξάμηνο του έτους έχουν συσσωρευθεί τεράστιες φορολογικές υποχρεώσεις. Μέχρι τον Δεκέμβριο οι φορολογούμενοι θα προβλέπεται να καταβάλουν συνολικά 11 δισ. ευρώ για φόρο εισοδήματος, τέλος επιτηδεύματος, ενιαίο φόρο ακινήτων, τέλη κυκλοφορίας. Για μία ακόμη φορά, η κατανομή εκπλήρωσης των φορολογικών υποχρεώσεων έγινε με τέτοιο τρόπο που θα δοκιμάσει τις αντοχές των πολιτών, οι οποίοι είναι ήδη εξουθενωμένοι. Αυτό αντανακλάται στο γεγονός ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία αυξάνονται κατά 1 δισ. ευρώ τον μήνα κατά μέσο όρο. Στους πέντε πρώτους μήνες του έτους έχουν ανέλθει σε 5,19 δισ. ευρώ.
2. Οι δικαστικές αποφάσεις. Το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ήδη αντισυνταγματικές τις περικοπές του 2012 στις αποδοχές των ενστόλων και το Μισθοδικείο αυτές των δικαστικών. Το κόστος μόνο από αυτές τις δύο αποφάσεις υπολογίζεται σε 500 – 600 εκατ. ευρώ εφάπαξ για την επιστροφή των αναδρομικών, δημιουργώντας μια αντίστοιχου μεγέθους ταμειακή τρύπα. Επίσης, άλλα 270 εκατ. ευρώ το ετήσιο δημοσιονομικό κενό που δημιουργείται από τις δύο αποφάσεις από το 2015 και μετά, υποχρεώνοντας το οικονομικό επιτελείο να βρει αντίστοιχα μόνιμου χαρακτήρα μέτρα για να το καλύψει. Στο ΣτΕ εκκρεμούν και άλλες προσφυγές, πανεπιστημιακών, γιατρών, υπαλλήλων, συνταξιούχων κατά των περικοπών των αποδοχών τους, οι οποίες εάν κριθούν αντισυνταγματικές, θα διευρύνουν ακόμη περισσότερο το κενό χρηματοδότησης (ίσως υπερβεί τα 1 δισ. ευρώ), θα ψαλιδίσουν το πρωτογενές πλεόνασμα και θα δημιουργήσουν δημοσιονομικές τρύπες για τα επόμενα χρόνια.
3. ΕΟΠΥΥ: Ακόμη και τα πιο αισιόδοξα στελέχη του Γενικού Λογιστηρίου, όταν τους ζητείται να κάνουν κάποια εκτίμηση για το δημοσιονομικό αποτέλεσμα, απαντούν με το ερώτημα: «Πες μου τι θα γίνει με τον ΕΟΠΥΥ και τα ασφαλιστικά». Στο 5μηνο το ΓΛΚ έχει εγκρίνει επιπλέον πιστώσεις 250 εκατ. ευρώ στον ΕΟΠΥΥ. «Το καλό είναι ότι πέρυσι στο ίδιο διάστημα είχαμε δώσει 300 εκατ.», λένε όσοι επιμένουν να βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο, αλλά ακόμη κι αυτοί δεν κρύβουν την ανησυχία τους για το τι μέλλει γενέσθαι με τις δαπάνες υγείας έως το τέλος του έτους.
4. Ασφαλιστικά ταμεία: Οι υφιστάμενες ρυθμίσεις οφειλών προς τα ασφαλιστικά ταμεία είναι ουσιαστικά νεκρές. Μόνο η αναβίωσή τους θα αποτρέψει την επιβεβαίωση εφιαλτικών εκτιμήσεων, σύμφωνα με τις οποίες, τα ασφαλιστικά ταμεία κύριων συντάξεων (ΙΚΑ, ΟΓΑ, ΟΑΕΕ) θα χρειαστούν έως το τέλος του έτους 2 δισ. ευρώ επιπλέον για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους. Το υπουργείο Εργασίας και οι διοικήσεις των Ταμείων έχουν επεξεργαστεί σχέδια ευνοϊκότερων ρυθμίσεων, με την ελπίδα ότι θα κατορθώσουν να περιορίσουν το ταμειακό έλλειμμα σε διαχειρίσιμα επίπεδα. Ωστόσο, θα πρέπει πριν να πειστεί η τρόικα, η οποία επέβαλε ουσιαστικά τους όρους της υφιστάμενης αποτυχημένων ρύθμισης.
5. Αποκρατικοποιήσεις: Μικρότερης εμβέλειας πρόβλημα είναι τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις, υπό την έννοια ότι ο στόχος των εισπράξεων συρρικνώθηκε ήδη από 3,6 δισ. αρχικά σε 2,8 δισ. αργότερα και 1,5 δισ. ευρώ, κατά την τελευταία επικαιροποίηση του Μνημονίου. Ωστόσο, ακόμη και η επίτευξη αυτού του στόχου είναι επισφαλής. Οι τιτλοποιήσεις ακινήτων δεν είναι βέβαιο ότι θα έχουν ολοκληρωθεί έως το τέλος του έτους, ώστε να αποδώσουν 350 – 500 εκατ. ευρώ, ενώ και η πώληση του ΟΛΠ και του ΟΛΘ έχει επιπλοκές που μπορούν να εκτροχιάσουν το χρονοδιάγραμμα των εσόδων.