Το βράδυ της 10ης Ιουνίου 2014, όταν ο κ. Κωστής Χατζηδάκης παρέδωσε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Ανάπτυξης στον κ. Νίκο Δένδια είπε μεταξύ άλλων: «Ξέρω ότι οι μεταρρυθμίσεις ενόχλησαν ορισμένες επαγγελματικές ομάδες. Ηταν μεταρρυθμίσεις προς όφελος της πατρίδας». Η κατάληξη είναι γνωστή. Ο κ. Χατζηδάκης δεν αποτελεί πλέον μέλος της κυβέρνησης. Μέσα σε αυτές τις λιγοστές φράσεις, όμως, περικλείεται ίσως η «πονεμένη» ιστορία των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών στην Ελλάδα, είτε αυτές αφορούν την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας είτε τις… λαϊκές αγορές. Κυρίαρχη θέση σε αυτήν την ιστορία διεκδικεί το ζήτημα της λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές, ζήτημα το οποίο έχει προκαλέσει έναν ακόμη «εμφύλιο» μεταξύ μικρομεσαίων εμπόρων και λιανεμπορικών αλυσίδων, εγχωρίων και πολυεθνικών.
Η διαφορά με το παρελθόν είναι ότι οι αλλαγές που προωθούνται στη λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων εντάσσονται μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αντιμετώπισης έκτακτων συνθηκών, όπως είναι το ρεκόρ ανεργίας και η ανάγκη για προσέλκυση και υλοποίηση επενδύσεων. Η ομοιότητα, από την άλλη, με το παρελθόν είναι ότι ανεξαρτήτως των οποιωνδήποτε νομοθετικών ρυθμίσεων, το εμπόριο διαθέτει εκ φύσεως την ικανότητα να αυτορρυθμίζεται.
Η πρώτη μεγάλη τομή έγινε το 1990 από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία με τον νόμο 1892/90 θέσπισε την απελευθέρωση του ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων. Στην ουσία έθεσε ένα πλαίσιο λειτουργίας από τις 6 π.μ. έως τις 8 μ.μ. για τις καθημερινές και έως τις 3 μ.μ. τα Σάββατα μέσα στο οποίο η κάθε επιχείρηση μπορούσε να λειτουργεί. Ηταν η εποχή που στην Ελλάδα άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους οι μεγάλες αλυσίδες λιανεμπορίου, να ιδρύονται υπερμάρκετ και να κατασκευάζονται τα πρώτης γενιάς εμπορικά κέντρα. Σκέψεις υπήρξαν και τότε για διεύρυνση της λειτουργίας των καταστημάτων περισσότερες Κυριακές πέραν της μιας πριν από τα Χριστούγεννα ή πριν από την Πρωτοχρονιά, αλλά έμειναν σε επίπεδο σκέψεων. Αλλωστε, η απελευθέρωση για τις υπόλοιπες έξι ημέρες της εβδομάδας είχε προκαλέσει ήδη θυελλώδεις αντιδράσεις.
Το 1994, η κυβέρνηση Α. Παπανδρέου επιχείρησε να «κρατικοποιήσει» το ωράριο λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων. Ο νόμος 2224/1994 προέβλεπε ότι οι ώρες λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων θα καθορίζονται ανά γεωγραφική περιοχή με απόφαση των υπουργών Εργασίας και Εμπορίου.
Από «κατέβασμα ρολών» στα εμπορικά καταστήματα και κινητοποιήσεις των εμποροϋπαλλήλων συνοδεύθηκε η εκ νέου απελευθέρωση του ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων με τον νόμο 3377/2005. Επί τάπητος τέθηκε τότε και το ενδεχόμενο να επιτραπεί η λειτουργία των καταστημάτων μέχρι και πέντε Κυριακές ετησίως, αλλά απεσύρθη γρήγορα. Αλλωστε και μόνον η επέκταση του ωραρίου μέχρι τις 9 μ.μ. τις καθημερινές και μέχρι τις 8 μ.μ. τα Σάββατα είχε προκαλέσει εντονότατες αντιδράσεις, καθώς θεωρήθηκε ότι έγινε για να εξυπηρετήσεις τα συμφερόντων των δύο πρώτων μεγάλων εμπορικών κέντρων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Και φτάσαμε στο 2013. Η κυβέρνηση, επικαλούμενη την ανάγκη αύξησης της απασχόλησης και της καθιέρωσης της Ελλάδας και ειδικά της Αθήνας σε τουριστικό προορισμό για όλες τις εποχές, αλλά ακόμη και σε προορισμό για ψώνια, άνοιξε το θέμα των Κυριακών περισσότερο από κάθε άλλη φορά έως τότε.
Ενα από τα βασικά επιχειρήματα είναι ότι δύο ακόμη χώρες σε οικονομική κρίση προχώρησαν σε απελευθέρωση της λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές: η Ιταλία και η Κύπρος. Η Κύπρος χαρακτηρίστηκε ολόκληρη από πέρυσι τον Ιούλιο τουριστική περιοχή, έτσι ώστε τα καταστήματα να επιτρέπεται να λειτουργούν όλες τις Κυριακές του έτους από τις 9 π.μ. έως τις 9 μ.μ. και στις επιχειρήσεις τέθηκε όρος να προχωρήσουν σε προσλήψεις και να τηρούν απαρεγκλίτως την εργατική νομοθεσία. Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, υπολογίζεται ότι έχουν αυξηθεί κατά 5.000 οι θέσεις εργασίας, αν και αρκετές από αυτές αφορούν σε θέσεις μερικής απασχόλησης.
Τι συμβαίνει στις υπόλοιπες θεωρούμενες ανταγωνιστικές προς την Ελλάδα περιοχές; Στην Τουρκία δεν υπάρχουν περιορισμοί για τις Κυριακές και τα εμπορικά κέντρα λειτουργούν από τις 10 το πρωί έως τις 10 το βράδυ. Στη Βουλγαρία, την οποία επισκέπτονται πολλοί Ελληνες για τα ψώνια τους, επίσης δεν υπάρχουν περιορισμοί στη λειτουργία των καταστημάτων τις Κυριακές.
Σήμερα, Κυριακή 13 Ιουλίου, θεωρητικά τα καταστήματα μπορούν να λειτουργήσουν στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, στη Ραφήνα, στο Πικέρμι, στη Χαλκιδική, στη Σαντορίνη, στη Μύκονο, στη Σύρο, στη Ρόδο και στην Κω. Ωστόσο, με τη «μάχη της Κυριακής» να μεταφέρεται στα δικαστήρια, είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν και πότε θα ισχύσει το μέτρο, ειδικά σε ό,τι αφορά την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.