Σε ένα μήνα από σήμερα, το ΠΑΣΟΚ θα συμπληρώνει 40 χρόνια από την ημέρα που το ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αν και η ημερομηνία της 3ης Σεπτεμβρίου σημαίνει ολοένα και λιγότερα για όσους έχουν παραμείνει στο κόμμα, αυτή σηματοδοτεί την έναρξη ενός πολιτικού φθινοπώρου που ίσως αποδειχθεί το τελευταίο για το ΠΑΣΟΚ και τη μορφή που είχε ώς σήμερα. Το κόμμα, ως το κατεξοχήν πολιτικό απότοκο των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης, μοιάζει συνδεδεμένο με την περίοδο που ξεκίνησε το 1974 και άπαντες προεξοφλούν ότι βαίνει σταδιακά προς το ιστορικό τέλος της.
Ο ίδιος ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος έχει επανειλημμένως αναφερθεί στην ιστορικότητα των στιγμών που διανύει η χώρα και -ώς ένα βαθμό- το ΠΑΣΟΚ. Παρότι ο κ. Βενιζέλος θα προτιμούσε να μην ασχοληθεί με την ενδοκομματική και παραταξιακή πραγματικότητα στον βαθμό τον οποίο αναμένουν ότι θα πράξει τα λεγόμενα «πρωτοκλασάτα» στελέχη και όσοι εκτιμούν ότι ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ιεραρχεί σαφώς υψηλότερα τις -εκ των πραγμάτων αυξημένες -κυβερνητικές δραστηριότητές του, το τραπέζι με τα πιόνια του παιχνιδιού για την Κεντροαριστερά είναι ήδη στη θέση του.
Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θα επιδιώξει, αρχής γενομένης από την εκδήλωση της 3ης Σεπτεμβρίου, να επαναλάβει την άποψή του ότι το κόμμα πρέπει να μετασχηματισθεί σε παράταξη. Η σύνθεση της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, η οποία θα έχει ανακοινωθεί λίγες ημέρες νωρίτερα (25 Αυγούστου) θα είναι όσο το δυνατόν πιο ευρεία, ώστε να περιλαμβάνει πρόσωπα από όλες τις ενδοκομματικές τάσεις. Τι ακριβώς θα τεθεί υπό συζήτηση ενόψει του συνεδρίου παραμένει άγνωστο, ωστόσο δεν είναι λίγοι όσοι εκτιμούν ότι η νέα Δημοκρατική Παράταξη θα πρέπει να μη θυμίζει σε τίποτα το παλαιό ΠΑΣΟΚ. Αν και στην τρέχουσα περίοδο οι σχέσεις του κ. Βενιζέλου με τον κ. Ι. Δατσέρη περνούν κρίση, οι προτάσεις του παλαιόθεν φίλου του προέδρου του ΠΑΣΟΚ για αλλαγή ονομασίας και κάλπες ακόμη και για τον επικεφαλής του κόμματος που θα προκύψει, έχουν αρκετούς υποστηρικτές.
Δεδομένου ότι η εποχή που στο κόμμα επικρατούσε εκείνος που επικρατούσε ως ο καταλληλότερος …«πρωθυπουργήσιμος» έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, η σύζητηση στο εσωτερικό για τον τρόπο με τον οποίο θα δρομολογηθούν οι διαδικασίες έχει οδηγήσει αναπόφευκτα και σε ιδεολογικού χαρακτήρα συγκρούσεις. Προφανώς προβεβλημένα στελέχη όπως οι Μιχ. Χρυσοχοΐδης, Φώφη Γεννηματά και Κ. Σκανδαλίδης, εξακολουθούν να επηρεάζουν τις ενδοκομματικές εξελίξεις. Ωστόσο, είναι πλέον προφανές ότι η βασική διαχωριστική γραμμή που αρχίζει να διακρίνεται, αφορά τη συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ ή όχι σε κυβερνήσεις συνεργασίας. Στελέχη όπως ο κ. Σκανδαλίδης, ο κ. Χρυσοχοΐδης και ο κ. Ν. Ανδρουλάκης, παρότι έχουν συχνά αποκλίνουσες απόψεις, συμφωνούν ότι μετά τις επόμενες εθνικές εκλογές, όποτε και αν αυτές πραγματοποιηθούν, το ΠΑΣΟΚ δεν πρέπει να συμμετάσχει σε μια κυβέρνηση, είτε με τη Ν.Δ., είτε με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Ο κ. Γ. Παπανδρέου παραμένει πάντα μια μεταβλητή η οποία μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά τις ενδοκομματικές εξελίξεις. Και άπαντες αναμένουν με ενδιαφέρον ποια θα είναι η τοποθέτησή του, εφόσον το ΠΑΣΟΚ οδηγηθεί σε συνέδριο που θα επιφέρει την αυτοδιάλυσή του και τη μετατροπή του σε Δημοκρατική Παράταξη. Εξίσου σημαντικές είναι και οι εξελίξεις εκτός και πέριξ του ΠΑΣΟΚ. Πέρα από τις συζητήσεις με τη ΔΗΜΑΡ, τις οποίες ο κ. Βενιζέλος συναρτά άμεσα με την ανάδειξη Προέδρου της Δημοκρατίας από την παρούσα Βουλή. Στη στρατηγική του κ. Βενιζέλου εντάσσεται, επίσης, σε σταθερή βάση πλέον και η σύγκρουση με το «Ποτάμι» του κ. Στ. Θεοδωράκη. Ο κ. Βενιζέλος φαίνεται να πείσθηκε από τις εισηγήσεις που δέχεται τους τελευταίους μήνες από μερίδα συνεργατών του, για κλιμάκωση των επιθέσεων προς το «Ποτάμι». Στη Χαρ. Τρικούπη εκτιμούν ότι η προσέγγιση με τη ΔΗΜΑΡ μπορεί -ενόψει και του συνεδρίου της παράταξης -να «επαναπατρίσει» ψήφους προς την Κεντροαριστερά, σημειώνοντας πως, ούτως ή άλλως, ο κ. Θεοδωράκης την αποτάσσεται «μετά βδελυγμίας».