Μια εσπευσμένη έξοδος από τα προγράμματα διάσωσης μπορεί να οδηγήσει την ελληνική οικονομία σε ένα επικίνδυνο πισωγύρισμα, προειδοποιεί σε συνέντευξή του στην "Κ" ο διευθυντής του Ινστιτούτου Επιχειρηματικών και Οικονομικών Μελετών του Πανεπιστημίου του Ντούισμπουργκ και εμπειρογνώμονας του Ευρωκοινοβουλίου για νομισματικά θέματα, Ανσγκαρ Μπέλκε, ο οποίος τη Δευτέρα θα συμμετάσχει σε εκδήλωση για το χρέος και τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας που διοργανώνουν στην Αθήνα από κοινού το ίδρυμα Αντενάουερ, το ΙΟΒΕ και το CIGI.
-Πως θα αξιολογούσατε την εικόνα της ελληνικής οικονομίας μετά από έξι χρόνια πρωτοφανούς ύφεσης;
-Η οικονομία φαίνεται πια να ανακάμπτει χάρη στις αυξανόμενες εξαγωγές. Για πρώτη φορά σε έξι χρόνια οι έλληνες εξαγωγείς κερδίζουν μερίδιό στην αγορά και μπορούν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Αλλά η ελληνική οικονομία δεν έχει καταφέρει ακόμη να βγει από τη δίνη: στο τέλος του έτους, το ευρωπαϊκό πακέτο στήριξης θα ολοκληρωθεί. Τη στιγμή που ο Σαμαράς έβαλε στο τραπέζι την έξοδο του ΔΝΤ από το πρόγραμμα, και συνεπώς τον δανεισμό περίπου 12 δις ευρώ από τις κεφαλαιαγορές, οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων αμέσως εκτοξεύθηκαν κατά σχεδόν 9 ποσοστιαίες μονάδες. Αυτό αποδεικνύει σαφώς ότι μια εσπευσμένη έξοδος από τα προγράμματα διάσωσης θα μπορούσε να οδηγήσει την ελληνική οικονομία σε ένα επικίνδυνο πισωγύρισμα.
-Σε μια περίοδο όπου όλοι οι δείκτες δείχνουν πως η οικονομία αναπτύσσεται (με τους ταχύτερους ρυθμούς στην ΕΕ), δεν είναι λάθος να επιμένουν κάποιοι σε σκληρά μέτρα λιτότητας;
-Οι γρήγοροι ρυθμοί ανάπτυξης αποτελούν το καλύτερο πλαίσιο ώστε να κρατηθούν οι προϋπολογισμοί υπό έλεγχο. Το να κρατάει κανείς τα έξοδα υπό έλεγχο δεν αποτελεί «σκληρή λιτότητα», αλλά κοινή λογική. Δεν μπορεί κανείς να επιχειρηματολογεί κατά της λιτότητας όταν η οικονομία βυθίζεται σε ύφεση και μετά να επιχειρηματολογεί ξανά κατά της λιτότητας όταν η οικονομία αναπτύσσεται.
– Είναι το ελληνικό χρέος βιώσιμο;
– Το ελληνικό χρέος είναι κυρίως το «εξωτερικό» χρέος. Εάν οι εξαγωγές συνεχίσουν να αυξάνονται μπορεί να γίνει βιώσιμο, ειδικά με τα ιδιαίτερα χαμηλά επιτόκια που πληρώνει η Ελλάδα για το επίσημο χρέος της. Η επίλυση τουπρωταρχικού προβλήματος της Ελλάδας, το υπερβολικά υψηλό δημόσιο χρέος, έχει μεταφερθεί στο απώτερο μέλλον από τους υπουργούς οικονομικών της Ευρωζώνης εδώ και πολύ καιρό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η περίοδος ωρίμανσης των μέχρι τώρα χορηγηθέντων δανείων είναι πολύ μεγάλη – κατά μέσο όρο 32 χρόνια (!) και τα επιτόκια είναι πολύ χαμηλά.
– Οι εταίροι δεν έχουν τηρήσει τη συμφωνία του Νοεμβρίου του ’12 για ελάφρυνση του χρέους.
– Mερικοί λένε ότι δεν υπάρχει απλά καμία εμπιστοσύνη ότι οποιοδήποτε κούρεμα του επίσημου χρέους δεν θα ήταν μόνο μια δικαιολογία να γίνουν περισσότερα έξοδα και λιγότερες μεταρρυθμίσεις. Αλλά οι Ευρωπαίοι εταίροι συμβάλλουν με το να προσπαθούν να μαλακώσουν την στάση της Τρόικας και της Ελλάδας με τον ένα τρόπο ή τον άλλο.
– Σε ποιες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να δώσει έμφαση η Ελλάδα;
– Οι προτεραιότητες τώρα θα πρέπει να είναι η εφαρμογή των νόμων που έχουν ψηφιστεί μέχρι σήμερα και η εξάρθρωση της διαφθοράς. Η Ελλάδα, μαζί με την Ιταλία, Ρουμανία και Βουλγαρία θωρείται ακόμη μία από τις πιο διεφθαρμένες χώρες στην ΕΕ. Η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος παραμένει ίσως το πιο φλέγον ζήτημα. Εχουν πραγματοποιηθεί πολλές συγχωνεύσεις συνταξιοδοτικών ταμείων από το 2011, αλλά και μια ουσιαστική αλλαγή των παραμέτρων του συστήματος, όπως η ηλικία συνταξιοδότησης και οι εισφορές. Ωστόσο, το σύστημα δεν είναι ακόμη πλήρως βιώσιμο, καθώς μέρη του πληθυσμού, όπως οι αγρότες και οι αυτοαπασχολούμενοι, εξακολουθούν να εξαιρούνται.
Επιπλέον, μια βεβιασμένη κίνηση για πρόωρη συνταξιοδότηση με γενναιόδωρες συντάξεις έλαβε χώρα τα τελευταία χρόνια ως αντίδραση στις εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας. Πάραυτα, είναι κατανοητό ότι η κυβέρνηση παραμένει απρόθυμη για μια περαιτέρω μεταρρύθμιση του συστήματος: με την ανεργία να βρίσκεται στο 27%, οι συντάξεις συνεχίζουν να υποστηρίζουν πολλές ελληνικές οικογένειες και μερικές φορές αντιπροσωπεύουν ακόμη τη μοναδική πηγή εσόδων όταν άλλες μορφές στοχευμένης εισοδηματικής ενίσχυσης απουσιάζουν. H Τρόικα θα είναι πιο ευέλικτη με τα μέτρα για την αγορά εργασίας από ό,τι για τις συντάξεις. Δεδομένης της τεράστιας αναδιάρθρωσης της αγοράς εργασίας που έχει ήδη λάβει χώρα στην Ελλάδα, ο οικονομικός αντίκτυπος αυτών των πρόσθετων μέτρων θα ήταν κατά πάσα πιθανότητα οριακός, παρά το γεγονός ότι φέρουν σημαντικό πολιτικό κόστος. Επίσης, υπάρχουν καθυστερήσεις στις ιδιωτικοποιήσεις και τηναπελευθέρωση του τομέα παροχής υπηρεσιών.
– Η μεγάλη πίεση στην κυβέρνηση Σαμαρά να λάβει επιπλέον μέτρα, διευκολύνει την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Είναι αυτό κάτι το οποίο λαμβάνει υπόψη της η κα Μέρκελ;
– Αφήνω τον ελληνικό λαό να αποφασίσει εάν είναι η δεξιά ή αριστερή παράταξη αυτή που θα μπορούσε να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις. Ενισχύεται η πεποίθηση ότι οι Γερμανοί θα υποστηρίξουν την επέκταση του τρέχοντος προγράμματος δίνοντας στην ελληνική κυβέρνηση τον χρόνο και τον χώρο να αποφύγει τις προεδρικές εκλογές και να διαχειριστεί καλύτερα το ρίσκο των πρόωρων εκλογών. Αλλά υποθέτω ότι αυτό είναι το λιγότερο ρεαλιστικό και αξιόπιστο σενάριο σε σχέση με αυτό που προβλέπει ότι οι θέσεις της ελληνικής κυβέρνησης και της Τρόικας γίνονται πιο ευέλικτες. Αυτό από την μεριά του αυξάνει την πιθανότητα ενός πολιτικού συμβιβασμού για τον ακριβή προσδιορισμότων συνταξιοδοτικών, εργασιακών και φορολογικών μέτρων που απαιτούνται για την σύναψη της πέμπτης αναθεώρησης και ναξεφύγει από την εποπτεία της Τρόικας. Πιστεύω ότι η καγκελάριος Μέρκελ είναι σαφής σχετικά με το γεγονός ότι αυτά θα αντιπροσωπεύουν μια πολιτική επιτυχία του Σαμαρά και ένα επιχείρημα λιγότερο για τον ΣΥΡΙΖΑ στις προσεχείς εκλογές.
-Ο ΣΥΡΙΖΑ υπόσχεται αύξηση του κατώτατου μισθού, καθώς και των συντάξεων.
-Με τις σημερινές συνθήκες αυτές οι αυξήσεις δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν. Μόνο εάν οι εξαγωγές συνεχίσουν να αυξάνονται, θα μπορέσουν μισθοί και συντάξεις να αυξηθούν ξανά.
-Πώς θα δουν οι αγορές και οι εταίροι μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ;
-Θα επικρατεί νευρικότητα. Αλλά οι Ευρωπαίοι εταίροι έχουν αποφασίσει για την ώρα ότι η Ελλάδα δεν αποτελεί πια συστημικό κίνδυνο και έτσι είναι έτοιμοι να εμφανίζονται σκληροί. Εκτός εάν υπάρξει ένας πολιτικός συμβιβασμός για τις επακριβείς λεπτομέρειες των συνταξιοδοτικών, εργασιακών και φορολογικών μέτρων που θα χρειαστούν για να ολοκληρωθεί η 5η αξιολόγηση και να ξεφύγουν από τους περιορισμούς της επίβλεψης της Τρόικας και αυτό πείσει τους ψηφοφόρους για τις δυνατότητες της κυβέρνησης Σαμαρά.
– Κάνουν λάθος όσοι στην Ευρώπη, στο ΔΝΤ, και στις ΗΠΑ, πιέζουν τη Γερμανία για περαιτέρω επεκτατική πολιτική στην Ευρωζώνη;
– Ακόμη και οι πιο ισχυρές επεκτατικές πολιτικές στην Γερμανία δεν μπορούν να απαλλαξουν την Ελλάδα και το νότιο κομμάτι της ευρωζώνης από τα προβλήματά τους.