Ποιος τελικά είναι ο «κακός λύκος» που απειλεί το παρόν και υπονομεύει το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης; Αν πιστέψει κανείς τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, μία είναι σήμερα η μεγαλύτερη απειλή κατά της Ε.Ε. Και δεν πρόκειται για τις πολιτικές της ύφεσης ή τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό. Πρόκειται για την πρόταση της αξιωματικής αντιπολίτευσης για την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση. Ο κ. Σαμαράς επιχειρεί να εμφανίσει την πρόταση αυτή ως «ατύχημα» που φυσικά δεν πρέπει να συμβεί στη χώρα, ειδάλλως…
Ωστόσο η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Και δυστυχώς για τον κύριο Σαμαρά αυτό πλέον δεν το διαπιστώνουν τα στελέχη και τα μέλη της αξιωματικής αντιπολίτευσης αλλά άτομα που κάθε άλλο παρά υποστηρικτές της μπορούν να θεωρηθούν – αναλυτές, οικονομολόγοι, καθηγητές, δημοσιογράφοι, Ελληνες και ξένοι. Κοινή συνισταμένη, ότι η Ελλάδα μπορεί να αλλάξει ρότα, να ζητήσει ακύρωση μεγάλου μέρους του χρέους και νέους όρους πληρωμής του, στο πλαίσιο ανοικοδόμησης της ελληνικής οικονομίας. Την ίδια στιγμή πολλές φωνές συνδέουν την οικονομική με την κρίση Δημοκρατίας.
Πράγματι η εναλλακτική πρόταση απέναντι στην καταστροφολογία του κ. Σαμαρά αφορά και τα δύο αυτά μέτωπα – της Δημοκρατίας και της οικονομίας.
Δεν προτάσσω τυχαία το ζήτημα της Δημοκρατίας. Γιατί αυτό δεν αφορά αποκλειστικά την Ελλάδα. Αλλά συνολικά το ευρωπαϊκό εγχείρημα, του οποίου η επιβίωση σε μεγάλο βαθμό κρίνεται σήμερα στη χώρα μας. Ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι σήμερα στην Ε.Ε. υφίσταται βαθύ δημοκρατικό έλλειμμα.
Στις ευρωεκλογές του περασμένου Μαΐου, οι 6 στους 10 πολίτες προτίμησαν να μην πάνε στις κάλπες. Το ποσοστό συμμετοχής άγγιξε το ιστορικό χαμηλό από το 1979, χρονιά διεξαγωγής των πρώτων ευρωεκλογών: 42,54%. Πρόκειται για τη σαφέστερη ένδειξη της κρίσης αντιπροσωπευτικότητας που υπονομεύει σήμερα το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Και για την κρίση αυτή δεν ευθύνεται ο «μπαμπούλας» ο ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά οι πολιτικές των σημερινών πολιτικών ηγεσιών της Ενωσης. Οι πολιτικές της λιτότητας, η γραφειοκρατία, η αδιαφάνεια, οι καλπάζουσες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες. Κάποτε η Ευρώπη, με όλες τις ατέλειες και τα μειονεκτήματά της, φάνταζε, σε σχέση με χώρες – πρότυπα του νεοφιλελευθερισμού (ΗΠΑ, Βρετανία), ως πρότυπο διασφάλισης ορισμένων βασικών εργασιακών και κοινωνικών κατακτήσεων των πολιτών – κατακτήσεων μέσα από δύσκολους και πολυετείς αγώνες των εργαζομένων. Σήμερα η κατάσταση αυτή τείνει να ανατραπεί με γοργούς ρυθμούς. Με πρόσχημα την κρίση χρέους, πάγια οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα ανατρέπονται, και τη θέση τους παίρνει κυρίαρχα η βούληση των θεωρούμενων «παντοδύναμων» αγορών. Αγορών που, όπως φαίνεται από την ελληνική περίπτωση, δεν διστάζουν να κηρύξουν πόλεμο κατά των κοινωνιών. Αλλά και κατά της πολιτικής.
Ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν στις αναλύσεις του κάνει λόγο για «παράπλευρες απώλειες» αναφερόμενος στις κοινωνικές ανισότητες που αυξάνονται ραγδαία. Χρησιμοποιεί έναν πολεμικό όρο και αυτό δεν είναι τυχαίο. Στην Ελλάδα, με πρόσχημα την κρίση χρέους, επιδιώχθηκε, μέσα από τις πολιτικές λιτότητας να ξεθεμελιωθεί ο κοινωνικός ιστός αλλά και να χαλκευτεί η πολιτική βούληση των πολιτών, με τη διατήρηση μιας συγκυβέρνησης που βρίσκεται σε ολοφάνερη αναντιστοιχία με την κοινωνία.
Και αυτή η αναντιστοιχία της βούλησης των πολιτών με την έκφρασή τους σε επίπεδο διακυβέρνησης είναι διάχυτη σε όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Δεν είναι αντι-ευρωπαϊστής ο Γιούργκεν Χάμπερμας όταν αναφέρεται στην κρίση της Ευρωπαϊκής Ενωσης με όρους λειψής δημοκρατικής αντιπροσωπευτικότητας. Γιατί αν η επιβίωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος είναι αποτέλεσμα επιβολής των ισχυρότερων στους πιο αδύναμους – τότε δεν θα είναι επιβίωση αλλά… αυτοκτονία. Ηδη, η οικονομική πολιτική των κυρίαρχων, έως σήμερα, κύκλων της Ε.Ε. αποδείχθηκε εντελώς λάθος. Το χρέος της Ελλάδας έχει σκαρφαλώσει στο 177% και δεν ευθύνεται ο… ΣΥΡΙΖΑ για αυτό αλλά η πολιτική της δραστικής λιτότητας και της εσωτερικής υποτίμησης. Οι πάντες ομολογούν πλέον ότι το χρέος αυτό είναι μη βιώσιμο και δύσκολα εξυπηρετήσιμο. Την ίδια στιγμή, οι προβλέψεις οικονομικής ανάκαμψης στην Ε.Ε. θα είναι στην καλύτερη των περιπτώσεων 1%…
Συνοπτικά: κρίση δημοκρατίας συν οικονομικός μαρασμός λόγω εμμονής στη λιτότητα, ίσον τέλος του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Υπαίτιοι; Οι πολιτικές που υποστηρίζει και εφαρμόζει ο κ. Σαμαράς…
Από την Ελλάδα ξεκίνησε ένα γαϊτανάκι κακών οικονομικών πολιτικών που συνοδεύτηκε από σοβαρή έκπτωση των δημοκρατικών θεσμών. Το φάντασμα της διπλής κρίσης -οικονομικής και θεσμικής- πλανάται πλέον πάνω από όλες τις χώρες της Ευρώπης.
Από την Ελλάδα μπορεί το φάντασμα αυτό να διαλυθεί. Με περισσότερη δημοκρατία, αναπτυξιακές πολιτικές, κοινωνική δικαιοσύνη.
* Η κ. Ρένα Δούρου είναι περιφερειάρχης Αττικής.