Φταίνε οι ερευνητές ή οι ψηφοφόροι που για μία ακόμη φορά τα exit polls δεν κατόρθωσαν να προβλέψουν το αποτέλεσμα; Οσο κι αν φαίνεται οξύμωρο, η μεγαλύτερη ευθύνη μάλλον βαραίνει τους πολίτες καθώς –ηθελημένα ή μη– παραπλάνησαν και πάλι τους δημοσκόπους. Μόνον έτσι άλλωστε μπορεί να εξηγηθεί ότι –με ελάχιστες εξαιρέσεις– οι περισσότερες δημοσκοπικές εταιρείες τα τελευταία 24ωρα προ των εκλογών δεν έπεφταν έξω ως προς τη μεγάλη διαφορά που θα είχε ο ΣΥΡΙΖΑ από τη Ν.Δ. (την εκτιμούσαν από 5 έως 8 μονάδες). Ενώ τα exit polls την εκτίναξαν αρχικώς στις 12,5 μονάδες, για να τη «διορθώσουν» πολύ αργότερα στο 8,5%, που ήταν το αποτέλεσμα.
«Πώς συνέβη πάλι το ίδιο;» θα αναρωτηθείτε. Οι δημοσκόποι λένε ότι τούτη τη φορά δεν απεδείχθησαν μόνο οι ΣΥΡΙΖΑίοι υπερπρόθυμοι να μετάσχουν στα exit polls (αυτό το είχαν προβλέψει καθώς συνέβη και στις ευρωεκλογές). Απρόθυμοι απεδείχθησαν παράλληλα και πολλοί Νεοδημοκράτες, οι οποίοι αρνούνταν να ψηφίσουν στα polls. Με συνέπεια στα «μπρούτα», όπως ονομάζουν οι ειδικοί τα ανεπεξέργαστα στοιχεία τους, ο ΣΥΡΙΖΑ να εμφανίζεται να προηγείται της Ν.Δ. ακόμη και με 17% (!), στοιχείο που τους δυσκόλεψε πάρα πολύ στην περιβόητη στάθμιση και τους οδήγησε εν τέλει σε λάθος πρόβλεψη.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι επιμέρους απαντήσεις των ψηφοφόρων προσέφεραν για μία ακόμη φορά πολύ χρήσιμα συμπεράσματα. Μακάρι δε κάποια από αυτά να προβληματίσουν τους πολιτικούς, και θα καταλάβετε γιατί: Aπό την οριστική επεξεργασία των exit polls (σταθμίστηκαν εκ των υστέρων με τα πραγματικά αποτελέσματα) προέκυψε το άκρως εντυπωσιακό εύρημα ότι μόνο 6 στους 10 ψηφοφόρους είχαν αποφασίσει την ψήφο τους πριν από την προεκλογική περίοδο. Αντιθέτως, το 9% είπε ότι το αποφάσισε αφού προκηρύχθηκαν εκλογές, το 13% την τελευταία εβδομάδα και το 15% κατά κυριολεξία λίγο πριν πάει στην κάλπη!
Το εύρημα αυτό έχει τεράστια σημασία όχι μόνο γιατί αποδεικνύει τον ρόλο που διαδραματίζει τελικά η καμπάνια των κομμάτων. Αν κάτι εντόπισαν οι δημοσκόποι ότι επέδρασε ακόμη περισσότερο τούτη τη φορά, ήταν η δημοσιοποίηση των δημοσκοπήσεων έως την Παρασκευή. Και τούτο διότι οι πολίτες ήξεραν πριν πάνε στις κάλπες ότι η διαφορά ΣΥΡΙΖΑ – Ν.Δ. ήταν μη αναστρέψιμη, με συνέπεια αρκετοί να ψηφίσουν με «στρατηγικό τρόπο». Δηλαδή όχι κατ’ ανάγκην το κόμμα που θα επέλεγαν.
Οι ειδικοί (βλ. και ανάλυση του Ν. Μαραντζίδη) υπογραμμίζουν, βέβαια, ότι η δημοσιοποίηση των δημοσκοπήσεων δεν καθόρισε το τελικό αποτέλεσμα ως προς τον νικητή. Αλλά συμφωνούν ότι αδιαμφισβήτητα το επηρέασε. Και μάλλον εις βάρος της Ν.Δ. –δηλαδή διευρύνοντας την ψαλίδα– καθώς ένα τμήμα δυνάμει «γαλάζιων» ψηφοφόρων ξέροντας ότι το κόμμα τους θα χάσει, αποσχίστηκαν την τελευταία στιγμή προς το «Ποτάμι», το ΠΑΣΟΚ ή και τους ΑΝΕΛ για να δημιουργήσουν ένα «κυβερνητικό φρένο» στον ΣΥΡΙΖΑ.
Τα exit polls έδειξαν για παράδειγμα ότι από τις 4,7 μονάδες που έλαβαν οι ΑΝΕΛ, τις 2 τις κέρδισαν την τελευταία εβδομάδα, ενώ ακόμη μεγαλύτερη ήταν η ενίσχυση του «Ποταμιού» που μπήκε στην προεκλογική περίοδο έχοντας ως πυρήνα ψηφοφόρων μόνο 2%. Για να γίνει κατανοητό πόσο ενισχύθηκαν τα μικρότερα κόμματα (δηλαδή και το ΠΑΣΟΚ, αλλά και το κόμμα Παπανδρέου), αρκεί το στοιχείο ότι από το 15% ψηφοφόρων που αποφάσισαν τι θα ψηφίσουν λίγο πριν μπουν στο παραβάν, μόνον οι μισοί επέλεξαν τη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ. Ολοι οι υπόλοιποι επέλεξαν μικρά κόμματα, συνυπολογίζοντας ως δεδομένο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα κερδίσει.
Το γεγονός αυτό, όπως παραδέχονται ακόμη και οι δημοσκόποι, πρέπει να προβληματίσει όλα τα κόμματα. Διότι, όπως λένε, μπορεί την προηγούμενη Κυριακή οι δημοσκοπήσεις να μην έκριναν τον νικητή, αλλά σε μια μελλοντική αμφίρροπη αναμέτρηση η δημοσιοποίηση των ερευνών λίγο πριν ανοίξουν οι κάλπες μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική ακόμη και για το αποτέλεσμα. Δηλαδή να το χειραγωγήσουν. Σημειωτέον, δε, ότι το ενδεχόμενο αυτό γίνεται ακόμη πιο πιθανό από δύο εξίσου σημαντικά ευρήματα των exit polls. Στην ερώτηση πόσο συνδέεστε με το κόμμα που ψηφίσατε, θετικά απάντησε μόνο το 56%, ενώ την προηγούμενη Κυριακή το 41% των ψηφοφόρων επέλεξε άλλο κόμμα από αυτό που είχε εμπιστευθεί το 2012!