Επιφυλακτικά ήταν τα συγχαρητήρια που απέστειλαν στον Αλέξη Τσίπρα οι ηγέτες της ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς, οι οποίοι παρακολούθησαν με ανάμεικτα συναισθήματα την επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές.
Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Αν η κυβερνητική θητεία της ελληνικής ριζοσπαστικής αριστεράς –του πρώτου κόμματος που κερδίζει εκλογές στην Ευρωζώνη με πρόγραμμα ευθέως αντίθετο στη λογική της λιτότητας και των διαρθρωτικών αλλαγών– εξελιχθεί επιτυχώς, θα καταστήσει δεινή τη θέση των κεντροαριστερών κομμάτων ανά την Ευρώπη. Θα έχει αποδειχθεί –όπως ήδη βιάζονται να σχολιάσουν αριστεροί αναλυτές– ότι οι παλαιάς κοπής αριστερές πολιτικές είναι εφικτές.
Από την άλλη, οι Ευρωπαίοι κεντροαριστεροί στηρίζουν εμπράκτως το αίτημα του ΣΥΡΙΖΑ για μια πιο χαλαρή δημοσιονομική πολιτική. Ο Ματέο Ρέντσι πρόσφατα στο Νταβός τόνισε ξανά ότι η ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική κινείται στη λάθος κατεύθυνση, ότι εστιάζει μόνο στη σταθερότητα και καθόλου στην ανάπτυξη. Οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές επιχειρούν να προωθήσουν την εξαίρεση των δημόσιων επενδύσεων από τον κανόνα του 3% του ΑΕΠ για τα δημοσιονομικά ελλείμματα.
«Οσοι ανήκουμε στην ευρωπαϊκή κεντροαριστερά αναγνωρίζουμε το αίσθημα οργής που επικρατεί στην Ελλάδα, μαζί με την επιθυμία για αξιοπρέπεια και οικονομική ανάκαμψη. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν έχουν ιδιαίτερη κατανόηση των θεμελιωδών και οδυνηρών μεταρρυθμίσεων που έχει βιώσει ο ελληνικός λαός την τελευταία πενταετία», σημειώνει στην «Κ» ο Πίτερ Μάντελσον, από τις κορυφαίες φιγούρες των Βρετανών Νέων Εργατικών και μέλος της Βουλής των Λόρδων. «Την ίδια στιγμή όμως, είναι σημαντικό να μην πάνε χαμένα τα επιτεύγματα των μεταρρυθμίσεων αυτών. Αυτό που έχει σημασία είναι η πιο δίκαιη κατανομή των καρπών της αλλαγής – να μοιραστούν όλοι τα οφέλη της ανάκαμψης».
«Πολλοί στην Ευρώπη θεωρούμε τον Τσίπρα παθιασμένο και ιδεαλιστή. Πρέπει όμως να είναι και πραγματιστής», τονίζει ο Μάντελσον. «Αυτό δεν είναι κάτι ντροπιαστικό – αντιθέτως, είναι ο δρόμος προς την οικοδόμηση μακροχρόνιας συναίνεσης αριστερών τάσεων στην Ελλάδα. Ολοι πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η σύγκρουση θα είναι επιβλαβής τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ευρώπη».
Η στάση της Ρωσίας
Πέρα από τις πιεστικές οικονομικές εκκρεμότητες μεταξύ Ελλάδας και Ευρώπης, η πρώτη εβδομάδα της νέας κυβέρνησης σημαδεύτηκε από την τάση αυτονόμησής της στο θέμα της ουκρανικής κρίσης (βλ. ρεπορτάζ σελ.7). Πριν εκφραστεί η τάση αυτή, το βράδυ των εκλογών είχε επικοινωνήσει με τον νέο Ελληνα πρωθυπουργό ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν για να τον συγχαρεί. Το ίδιο βράδυ, η ρωσική κρατική τηλεόραση μιλούσε για το τέλος της επιρροής της Ε.Ε. επί της Ελλάδος. Τη Δευτέρα, ο Ρώσος πρέσβης στην Αθήνα ήταν ο πρώτος ξένος διπλωμάτης τον οποίο συνάντησε ο κ. Τσίπρας.
Από τους σημαντικότερους υποστηρικτές του κ. Πούτιν στην Ευρώπη είναι το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία, που αντέδρασε ενθουσιωδώς στην εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Οπως δηλώνει στην «Κ» ο Λουντοβίκ ντε Νταν, μέλος του Πολιτικού Γραφείου του Εθνικού Μετώπου, η στήριξη προς τον ΣΥΡΙΖΑ «δεν αφορά τη Δεξιά ή την Αριστερά, αλλά το γεγονός ότι οι Ελληνες παίρνουν ξανά την τύχη τους στα χέρια τους». Ο Ντε Νταν εκφράζει την ικανοποίηση του κόμματός του για τη συνεργασία του ΣΥΡΙΖΑ με τους Ανεξάρτητους Ελληνες και την ελπίδα του πως η νέα κυβέρνηση θα προχωρήσει σε δημοψηφίσματα που «θα δώσουν στον λαό τη δυνατότητα να εκφραστεί σχετικά με το κοινό νόμισμα αλλά και το ομοσπονδιακό ευρωπαϊκό εγχείρημα» (με άλλα λόγια, την παραμονή στην Ε.Ε.).
Στη Γερμανία, τέλος, το ευρωσκεπτικιστικό AfD, που ασκεί δεξιά αντιπολίτευση στην κ. Μέρκελ, αντέδρασε στην επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ υιοθετώντας την ιδέα του «κουρέματος» του ελληνικού χρέους – αλλά υπό τον όρο ότι η Ελλάδα θα αποχωρήσει από την Ευρωζώνη.
Το πολιτικό τρίλημμα
Για τον Ντάνι Ρόντρικ, τον διεθνούς φήμης οικονομολόγο και συγγραφέα του «The Globalization Paradox», oι εκλογές είναι «το τέλειο παράδειγμα» του φαινομένου που έχει βαπτίσει «το πολιτικό τρίλημμα της παγκόσμιας οικονομίας»: «Δεν μπορείς να έχεις δημοκρατία, υπερ-παγκοσμιοποίηση και εθνική κυριαρχία μαζί. Τώρα που η δημοκρατία μίλησε, το ερώτημα είναι αν η Ελλάδα μπορεί να παραμείνει στο ευρώ».
Ο καθηγητής Ρόντρικ, μιλώντας στην «Κ», χαρακτηρίζει «πολύ δύσκολη» τη θέση του ΣΥΡΙΖΑ. «Ανησυχώ ότι η νίκη του θα γεννήσει μη ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με το τι μπορεί να επιτύχει βραχυπρόθεσμα, και ότι όταν γίνει αντιληπτό ότι δεν γίνεται να εκπληρωθούν –τουλάχιστον όχι άμεσα– η διάθεση του κόσμου θα σκοτεινιάσει ξανά».
Παράλληλα, όμως, ο οικονομολόγος του φημισμένου Institute for Advanced Study σημειώνει ότι «η Γερμανία και οι υπόλοιποι πρέπει να ανησυχούν σχετικά με το τι σημαίνουν οι ελληνικές εκλογές για το μοντέλο διακυβέρνησης της Ευρωζώνης». Ακόμη και αν μπορέσουν να απομονώσουν την Ελλάδα προκειμένου να μη μεταδοθεί η νέα όξυνση της ελληνικής κρίσης σε άλλες χώρες, η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ «δείχνει ότι το ισχύον πρότυπο διακυβέρνησης δεν είναι βιώσιμο. Η Ευρωζώνη πρέπει να αποφασίσει: είτε θα κινηθεί προς βαθύτερη πολιτική ένωση είτε προς πιο χαλαρή οικονομική ένωση».