Η πρόταση που έφερε στην Αθήνα ο Αμερικανός υφυπουργός Οικονομικών για την Ευρώπη Νταλίπ Σινγκ δεν είναι νέα: πριν από περίπου δύο μήνες, ο κ. Σινγκ είχε βρεθεί και πάλι στην πρωτεύουσα, παρουσιάζοντας τις θέσεις των ΗΠΑ για την επόμενη ημέρα του ελληνικού προγράμματος στην τότε κυβέρνηση. Ο γοργά ανερχόμενος απεσταλμένος του υπουργού, Τζακ Λου, είχε υποστηρίξει την ελάφρυνση του ελέγχου της τρόικας, τη μείωση του στόχου για τα πρωτογενή πλεονάσματα, την αναδιάρθρωση του χρέους και την παροχή μιας «εγγύησης» 30 δισ. ευρώ διά παν ενδεχόμενον. Τότε, ούτε αυτές οι ιδέες, αλλά ούτε μία παρέμβαση των Αμερικανών για το ξεκλείδωμα των διαπραγματεύσεων με την τρόικα εισακούσθηκαν, καθώς σκόνταψαν στην απαίτηση του ΔΝΤ για περισσότερες μεταρρυθμίσεις. Σήμερα, είναι ίσως η τελευταία ευκαιρία να αποτελέσουν τη βάση ενός συμβιβασμού με τους πιστωτές της χώρας.
Κατά το προηγούμενο ταξίδι του στην Αθήνα, ο κ. Σινγκ συναντήθηκε με τον υπουργό Οικονομικών Γκίκα Χαρδούβελη, τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, αλλά και με τον ίδιο τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά. Πλησίαζε ήδη το τέλος Νοεμβρίου, και τα περιθώρια για μία επιτυχή ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης εξαντλούνταν. Η τρόικα αρνιόταν να έρθει στην Αθήνα, πιέζοντας για περισσότερες μεταρρυθμίσεις, καθώς αυτή θα ήταν η τελευταία επιθεώρηση του ευρωπαϊκού προγράμματος.
Ηταν η εποχή που η κυβέρνηση ήθελε μεν να κλείσει η διαπραγμάτευση μέχρι τα τέλη του έτους, από την άλλη, όμως, είχε βάλει «κόκκινες γραμμές» που δυσκολευόταν να πάρει πίσω: για το ασφαλιστικό και τις ομαδικές απολύσεις, τη ρύθμιση των οφειλών σε 100 δόσεις, το νέο μισθολόγιο του Δημοσίου… Και σαν να μην έφταναν αυτά, η τρόικα προέβλεπε ένα τεράστιο δημοσιονομικό κενό και ζητούσε νέα μέτρα για το 2015.
Τέσσερις προτάσεις
Η συνάντηση στο υπουργείο Οικονομικών έκλεισε για το απόγευμα της Πέμπτης 20 Νοεμβρίου. Ο Αμερικανός υφυπουργός Οικονομικών εμφανίσθηκε με τέσσερις συνεργάτες του και παρουσίασε στον κ. Χαρδούβελη τέσσερις προτάσεις:
1. Την ελάφρυνση του ελέγχου της τρόικας, με αλλαγή στη δομή της ή και τον τρόπο της αξιολόγησης.
2. Τη χαλάρωση της δημοσιονομικής προσαρμογής με μείωση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα στο 3% του ΑΕΠ.
3. Μία παράλληλη και ουσιαστική ελάφρυνση του χρέους ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητά του.
4. Μία «φθηνή ασφάλεια», όπως χαρακτήρισε την πρότασή του για μία προληπτική γραμμή στήριξης ύψους μέχρι και 30 δισ. ευρώ.
Τα 20 – 30 δισ. ευρώ που υπολόγιζε ότι χρειάζονται ως εγγύηση η αμερικανική κυβέρνηση ήταν στη λογική μιας πολιτικής «σοκ και δέους», η οποία πίστευε ότι θα καθησύχαζε τις αγορές. Σε αντίθεση με την αξιοποίηση των 11,5 δισ. του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που συζητούσαν τότε οι Ευρωπαίοι, το ποσό ήταν αρκετά μεγάλο ώστε να καλύψει και το όποιο δημοσιονομικό κενό του 2015, στο ύψος του οποίου διαφωνούσαν οι δύο πλευρές.
Προϋπόθεση ήταν η Ελλάδα να δεσμευθεί στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων. Στη συνάντηση, ο κ. Σινγκ είχε αναφερθεί ιδιαίτερα στην ανάγκη να συνεχιστεί το άνοιγμα των αγορών προϊόντων. Οι Αμερικανοί πίστευαν και πιστεύουν ότι η Ελλάδα χρειάζεται να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις. Αναφέρουν συγκεκριμένα όσες περιλαμβάνονται στην εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, καθώς θεωρούν ότι μόνο έτσι θα αντιμετωπισθούν τα καρτέλ και θα αυξηθεί η παραγωγικότητα, ώστε η Ελλάδα να γίνει ανταγωνιστική όχι επειδή είναι φθηνή, αλλά επειδή παράγει με αποδοτικό τρόπο προϊόντα με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Την Ημέρα των Ευχαριστιών
Ολα αυτά ακούγονταν πολύ ωραία στο υπουργείο Οικονομικών, το οποίο όμως είχε ένα αμεσότερο πρόβλημα: η τρόικα ούτε που δεχόταν να έρθει στην Αθήνα για μία διαπραγμάτευση, που η ελληνική κυβέρνηση ήλπιζε να είναι η τελευταία. Αντιθέτως, πίεζε ώστε να γίνουν οι περισσότερες από τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που είχε υποσχεθεί η κυβέρνηση. Σύμφωνα με αξιωματούχο του τότε οικονομικού επιτελείου, η παρέμβαση των Αμερικανών ήταν καθοριστική για να κλειστεί το ραντεβού στο Παρίσι με τους εκπροσώπους της τρόικας. Η συνάντηση κανονίστηκε την τελευταία στιγμή, το βράδυ της Κυριακής 23 Νοεμβρίου, για την ερχόμενη Τρίτη και Τετάρτη. Οταν όμως οι συνομιλίες στο Παρίσι ολοκληρώθηκαν χωρίς ημερομηνία επιστροφής της τρόικας, ο κ. Αντώνης Σαμαράς βρέθηκε με το μαχαίρι στον λαιμό. Την Παρασκευή 28 Νοεμβρίου, την επομένη της Ημέρας των Ευχαριστιών, που είναι επίσης αργία στις ΗΠΑ, η απελπισία του ήταν τόση που, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», πήρε στο κινητό του τον κ. Λου και του ζήτησε να παρέμβει στο ΔΝΤ για την άρση του αδιεξόδου.
Δεν ήταν η πρώτη φορά ούτε η πρώτη κυβέρνηση που ζητούσε από τις ΗΠΑ να ασκήσουν την επιρροή τους στο ΔΝΤ για να μετριάσει τη στάση του. Ο κ. Σαμαράς είχε μάλιστα τηλεφωνήσει στον κ. Λου και τον Νοέμβριο του 2013, και μάλιστα την Ημέρα των Ευχαριστιών, για να του ζητήσει να μεσολαβήσει ώστε να μετριάσει το ΔΝΤ τη στάση του στο θέμα του δημοσιονομικού κενού.
Τον περασμένο Νοέμβριο, οι Αμερικανοί προσπάθησαν και πάλι να διαμεσολαβήσουν για να χαλαρώσουν οι απαιτήσεις της τρόικας. Αυτή τη φορά, ωστόσο, η προσπάθειά τους δεν απέδωσε καρπούς. Σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο, το Ταμείο, με την υποστήριξη των Γερμανών αλλά και της ΕΚΤ, επέμεινε ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει μείνει πολύ πίσω στις μεταρρυθμίσεις. Οπως τόνιζαν τα στελέχη του ΔΝΤ, είχε ικανοποιήσει «μόλις έναν από τους δώδεκα διαρθρωτικούς στόχους» στους οποίους είχε δεσμευθεί.
Το οικονομικό επιτελείο το έβλεπε διαφορετικά, εκτιμώντας ότι τους είχε καλύψει «κατά 90%». Η επίπονη προσπάθεια να κλείσει η συμφωνία συνεχίστηκε για μία ακόμη εβδομάδα, με την ελληνική πλευρά να συμφωνεί στην αύξηση του κατώτερου ΦΠΑ και άλλα μέτρα, αλλά το ΔΝΤ επέμεινε ότι δεν είναι αρκετά. Αφού διασφάλισε μία παράταση της διαπραγμάτευσης στο Eurogroup της 8ης Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση «πέταξε την πετσέτα» και επέσπευσε τη διαδικασία εκλογής Πρόεδρου της Δημοκρατίας, μία απόφαση που τελικά οδήγησε στις πρόωρες εκλογές.