«Δεν αναγνωρίζω στην κυρία Μέρκελ το προνόμιο να είναι κάτι ξεχωριστό από τους υπόλοιπους ηγέτες της Ε.Ε. και, ως εκ τούτου, δεν βρίσκω λόγο να προστρέξω σε συνάντηση μαζί της», δήλωνε ο κ. Αλέξης Τσίπρας, παραμονές των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου. Ηταν μια πάγια θέση που επαναλάμβανε με κάθε αφορμή προεκλογικά, τονίζοντας ότι δεν πρόκειται να απευθυνθεί προσωπικά στη Γερμανίδα καγκελάριο για την αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος, αλλά θα διαπραγματεύεται με τους θεσμούς και με το σύνολο των ηγετών της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο πρωθυπουργός, σύμφωνα με συνεργάτες του, «βρίσκεται σε ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας με την κ. Μέρκελ» για να πετύχει αυτό που έχει περιγράψει ως «πολιτική απόφαση», προκειμένου να ξεπερασθούν τα προσκόμματα της διαπραγμάτευσης με τους θεσμούς και η επιμονή των τεχνικών κλιμακίων σε αριθμούς.
Καθώς η κυβέρνηση συμπληρώνει 100 ημέρες βίου, δεν είναι αυτή η μόνη ανατροπή σε όσα σχεδίαζε και σε όσα τελικά πράττει. Η αμείλικτη πραγματικότητα επιφέρει ανατροπές, πισωγυρίσματα, καθυστερήσεις. Το ορόσημο των 100 ημερών συνοδεύθηκε από την παραδοχή ότι έγιναν λάθη στη διαπραγμάτευση και στην τακτική που ακολουθήθηκε, παραδοχή που αποτυπώθηκε με το «ψαλίδισμα» του Γιάνη Βαρουφάκη, όσον αφορά την ευθύνη διαπραγμάτευσης, και την εύσχημη απομάκρυνση συνεργατών του από τη διαπραγματευτική ομάδα. Οι εκτιμήσεις, οι σχεδιασμοί και η στρατηγική που είχε στο μυαλό του ο κ. Τσίπρας, προφανώς, δεν επιβεβαιώθηκαν στην πράξη. Ενα κεντρικό σημείο του σχεδιασμού του κυβερνητικού επιτελείου ήταν η διαμόρφωση ενός μετώπου του Νότου, που θα ισχυροποιούσε την ελληνική θέση. Πίστευαν ο κ. Τσίπρας και οι συνεργάτες του ότι η Ευρώπη αναμένει ένα σινιάλο, την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ, για να συνταχθεί πίσω από τη νέα ελληνική κυβέρνηση στη διεκδίκηση ενός διαφορετικού μείγματος πολιτικής.
Η πραγματικότητα αποδείχθηκε διαφορετική. Ο κ. Τσίπρας, στις συναντήσεις που είχε με τον Ματέο Ρέντσι στην Ιταλία και τον Φρανσουά Ολάντ στη Γαλλία, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, εισέπραξε πολλή συμπάθεια και κατανόηση, αλλά τίποτε περισσότερο. Το σταθερό μήνυμα όλων ήταν ότι η Αθήνα θα έπρεπε να τα βρει κινούμενη στην πεπατημένη, υλοποιώντας τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει. Οι άλλες δύο χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, Ισπανία και Πορτογαλία, εμφανίσθηκαν, σχεδόν ανοιχτά, εχθρικές έναντι των διεκδικήσεων της ελληνικής κυβέρνησης, όπως φάνηκε από τη στάση τους στα Eurogroup που ακολούθησαν.
Κινήσεις προς τρίτους
Την ίδια στιγμή, αν και η επίσημη θέση της ελληνικής κυβέρνησης ήταν και παραμένει ότι αναζητεί λύση εντός της Ευρώπης, έγιναν διερευνητικές κινήσεις προς τρίτους, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν υπάρχει διάθεση και δυνατότητα οικονομικής συνδρομής, που θα έδινε χρηματοδοτική ανάσα και ενίσχυση της διαπραγματευτικής θέσης της Αθήνας. Ρωσία, Κίνα, ακόμη και το Ιράν, ήταν οι προορισμοί. Τα αποτελέσματα, ωστόσο, πενιχρά, όσον αφορά τις προοπτικές άμεσης ροής χρηματοδότησης, κατά κύριο λόγο με τη μορφή επενδύσεων.
Στο εσωτερικό, η ορμή με την οποία ξεκίνησε η νέα κυβέρνηση πολύ γρήγορα ανακόπηκε. Κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων στη Βουλή, ο κ. Τσίπρας είχε αναφέρει ότι ήταν έτοιμα προς άμεση κατάθεση δύο νομοσχέδια: για την ανθρωπιστική κρίση και για την προστασία πρώτης κατοικίας και τη ρύθμιση των «κόκκινων» δανείων. Το νομοσχέδιο για την ανθρωπιστική κρίση ψηφίστηκε, αν και με κάποια καθυστέρηση. Η μορφή με την οποία έφτασε στη Βουλή, ωστόσο, είχε πολύ περιορισμένες πρόνοιες και παροχές, σε σχέση με τις προεκλογικές εξαγγελίες. Η ρύθμιση των «κόκκινων» δανείων και η προστασία πρώτης κατοικίας παραμένουν σε εκκρεμότητα, καθώς είναι από τα θέματα που συζητούνται στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης με τους εταίρους. Το ίδιο και οι υποσχεθείσες αλλαγές στα εργασιακά, η προοπτική αποκατάστασης των πρότερων ρυθμίσεων.
Η αύξηση του βασικού μισθού στα 751 ευρώ, από άμεσης υλοποίησης μέτρο, μετετράπη σε σταδιακής, μέχρι το 2016, ενώ άδηλη παραμένει η τύχη της χορήγησης 13ης σύνταξης. Από τις πιο σημαντικές υπαναχωρήσεις είναι αυτή σε σχέση με τον ΕΝΦΙΑ. Η κατάργηση του φόρου και η αντικατάστασή του από φόρο Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας, με παράλληλη αλλαγή των αντικειμενικών αξιών, ήταν από τις «σημαίες» του ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά. Ο φόρος, όπως όλα δείχνουν, παραμένει για το 2015, ενώ έχει σχεδόν εκλείψει οποιαδήποτε αναφορά σε επαναφορά του αφορολόγητου στα 12.000 ευρώ. Η κυβέρνηση νομοθέτησε τη ρύθμιση ληξιπρόθεσμων οφειλών και έφερε στη Βουλή το νομοσχέδιο για την επανασύσταση της ΕΡΤ. Το νομοσχέδιο για την αποσυμφόρηση των φυλακών προκάλεσε διπλωματική κρίση με τις ΗΠΑ, που αντέδρασαν στο ενδεχόμενο αποφυλάκισης του Σάββα Ξηρού.
Παρά τους υψηλούς τόνους για αντιμετώπιση της διαφθοράς, της ανομίας, της διαπλοκής, η κυβέρνηση δεν κινήθηκε ακόμα σε αυτά τα μέτωπα, ενώ η κατάργηση προνομίων της εξουσίας και ειδικών παροχών σε υπουργούς και βουλευτές, που υποσχέθηκε ο κ. Τσίπρας στις προγραμματικές, επίσης έμεινε υπόσχεση. Η απόφαση από τη Βουλή εκταμίευσης κονδυλίου για την πληρωμή διοδίων στους βουλευτές, μόλις την περασμένη Πέμπτη, μάλλον στην αντίθετη κατεύθυνση κινείται.