Λίγες ώρες –το πολύ ημέρες– απέμειναν για να μάθουμε εάν η κυβέρνηση θα πετύχει κάποια συμφωνία με τους δανειστές ή όχι. Τα ανοικτά μέτωπα είναι πολλά, με την Αθήνα να προσπαθεί να εντάξει στο πλαίσιο της επιδιωκόμενης συμφωνίας την επίλυση όλων των ζητημάτων –σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον– με στόχο την καλύτερη πολιτική διαχείριση της συμφωνίας στο εσωτερικό της χώρας.
Ωστόσο, αυτήν τη στιγμή κανείς δεν μπορεί να προδιαγράψει με ασφάλεια το αποτέλεσμα της αυριανής Συνόδου Κορυφής. Ο αμεσότερος κίνδυνος σε περίπτωση μη συμφωνίας αφορά την εισαγωγή μέτρων ελέγχου της κίνησης κεφαλαίων στις τράπεζες (capital controls), ενώ θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι η Ελλάδα δεν θα αποπληρώσει τις υποχρεώσεις προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ).
Δεδομένων των συνθηκών και των συζητήσεων, η «Κ» απαντά σε όλες τις κρίσιμες ερωτήσεις για το πού βρίσκεται η διαπραγμάτευση, τις πιθανότητες συμφωνίας ή ρήξης, τις επιπτώσεις κάθε επιλογής και το μέλλον της ελληνικής οικονομίας.
1. Σε ποια θέματα υπάρχει διάσταση μεταξύ κυβέρνησης και δανειστών;
Η κάλυψη του δημοσιονομικού κενού με νέα μέτρα τόσο για το 2015, όσο κυρίως για το 2016, είναι το σημαντικότερο ανοικτό θέμα. Οι δανειστές επιμένουν στη λήψη επιπλέον μέτρων, που θα επιτυγχάνουν δημοσιονομική προσαρμογή της τάξεως των 4 δισ. ευρώ, αλλά η κυβέρνηση δεν το αποδέχεται. Ασφαλιστικό, εργασιακά και ΦΠΑ παραμένουν ακόμη και τώρα τα θέματα όπου καταγράφεται η μεγαλύτερη απόσταση.
2. Ποιες είναι οι διαφορές στο ασφαλιστικό;
Οι θεσμοί δεν υποχωρούν από την απαίτηση για υιοθέτηση μέτρων εξοικονόμησης δαπανών 1,8 δισ. ευρώ από το συνταξιοδοτικό σύστημα, με την κυβέρνηση να αναζητά τρόπους να το πετύχει χωρίς να μειώσει τις συντάξεις. Είναι σαφές ότι η εξίσωση αυτή είναι δυσεπίλυτη, καθώς το ποσό της εξοικονόμησης δεν επιτρέπει «μικροπαρεμβάσεις» ή διοικητικού χαρακτήρα μέτρα, αλλά απαιτεί σημαντικές περικοπές σε συντάξεις. Στο θέμα των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, η Ελλάδα αποδέχεται περιορισμό τους από την 1/1/2016, με προστασία των θεμελιωμένων δικαιωμάτων για τις μητέρες με ανήλικα, τους τρίτεκνους και τους εργαζομένους σε ΒΑΕ. Εως το 2022 τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα αυξάνονται 6 μήνες ανά έτος και από το ’23 έως το ’25 ένα χρόνο ανά έτος. Ωστόσο, οι θεσμοί ζητούν περιορισμό των πρόωρων από 1/7/2015 και ολοκλήρωση έως το 2025, με προστασία των νομικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων. Για τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος, η κυβέρνηση ζητεί αναστολή για δύο χρόνια, ενώ οι δανειστές καλούν την Αθήνα εάν δεν την εφαρμόσει να εντοπίσει ισοδύναμα μέτρα, χωρίς όμως αυτά να περιλαμβάνουν κρατική χρηματοδότηση.
3. Τι θα γίνει με τους νέους συντελεστές ΦΠΑ;
Η Αθήνα δεν θέλει σε καμία περίπτωση να επιβάλει συντελεστή ΦΠΑ 23% στους λογαριασμούς της ΔΕΗ και προτείνει τρεις συντελεστές (6%, 13% και 23%). Από την πλευρά τους, οι δανειστές προτείνουν δύο συντελεστές (11% και 23%) με το ηλεκτρικό ρεύμα να εντάσσεται στον υψηλό συντελεστή. Επίσης, οι θεσμοί ζητούν από τις αλλαγές στον ΦΠΑ να αυξηθούν τα έσοδα κατά 1,8 δισ. ευρώ, ενώ οι ελληνικές προτάσεις οδηγούν σε αύξηση κατά 1,3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων μάλιστα τα 300 εκατ. ευρώ θα επιστραφούν. Γι’ αυτό και οι θεσμοί θέλουν ισοδύναμα μέτρα από την κυβέρνηση.
4. Τι άλλα μέτρα έρχονται;
Η κυβέρνηση έχει προτείνει σειρά παρεμβάσεων, που αποσκοπούν κυρίως στην αύξηση των εσόδων και ιδίως από τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, οι δανειστές αμφισβητούν την αποδοτικότητα αρκετών από τα προτεινόμενα μέτρα και θεωρούν ότι οι προβλέψεις που έχουν γίνει από την ελληνική πλευρά είναι υπεραισιόδοξες. Πάντως, εκτιμάται ότι εάν βρεθεί λύση για τα μέτρα στο ασφαλιστικό σύστημα, τότε θα επέλθει κάποιος συμβιβασμός και στα υπόλοιπα.
5. Τι συμβαίνει στο μέτωπο των εργασιακών αλλαγών;
Η Ελλάδα ζητεί την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων και την αύξηση του κατώτατου μισθού στα 751 έως το τέλος του 2016. Αντιθέτως, οι δανειστές δεν θέλουν καμία αλλαγή, τουλάχιστον για το επόμενο 6μηνο, και δέχονται την έναρξη διαλόγου με τη συμμετοχή διεθνούς οργανισμού για τις βέλτιστες πρακτικές στην Ε.Ε. σε θέματα όπως οι συμβάσεις, οι ομαδικές απολύσεις και ο συνδικαλιστικός νόμος.
6. Δεδομένων των διαφορών στα παραπάνω θέματα, μπορεί να υπάρξει συμφωνία;
Είναι πλέον σαφές από όλες τις εμπλεκόμενες μεριές ότι η οποιαδήποτε συμφωνία επιτευχθεί θα είναι πολιτική και όχι επειδή σε τεχνικό επίπεδο θα έχει υπάρξει σύγκλιση των δύο πλευρών. Η Αθήνα επιδιώκει στο τελικό πακέτο να εμπεριέχεται και η λύση για το χρέος, με την Ευρωζώνη να είναι διατεθειμένη να προχωρήσει μόνο σε επαναδιατύπωση της δέσμευσης που είχε αναλάβει το 2012 για το χρέος.
7. Μία συμφωνία θα περιλαμβάνει παράταση του υφιστάμενου προγράμματος;
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ακόμα και στο καλύτερο σενάριο, θα δοθεί νέα παράταση στο πρόγραμμα. Η διαφορά είναι ότι η Αθήνα επιδιώκει μακρά παράταση (ακόμη και 9 μηνών) για να αποφύγει νέο Μνημόνιο, ενώ οι δανειστές θέλουν μικρή παράταση (3 ή το πολύ 6 μήνες) ώστε στο διάστημα αυτής να συμφωνηθούν το νέο χρηματοδοτικό πακέτο προς την Ελλάδα, η διευθέτηση του χρέους και οι όροι του νέου προγράμματος.
8. Θα υπάρξει νέο πρόγραμμα;
Εφόσον επιτευχθεί συμφωνία αύριο ή τις επόμενες ημέρες, αυτή θα κλείνει επί της ουσίας τον τρέχοντα έλεγχο. Ωστόσο, δεν αναμένεται να καθορίζει πλήρως και λεπτομερώς τους όρους για την επόμενη ημέρα της Ελλάδας. Αθήνα και δανειστές θα πρέπει να προσδιορίσουν το πώς θα χρηματοδοτηθεί η οικονομία από εδώ και στο εξής, ενώ η Ευρωζώνη έχει καταστήσει σαφές ότι οι όποιες νέες διευκολύνσεις στο θέμα του χρέους θα ενταχθούν σε νέο πρόγραμμα και η παροχή τους θα συνδεθεί με την υλοποίηση προαπαιτούμενων μέτρων. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σαφές ότι οι δύο πλευρές θα πρέπει να συμφωνήσουν σε νέο πρόγραμμα αμέσως μετά τη συμφωνία.
9. Τι θα συμβεί εάν δεν υπάρξει συμφωνία;
Η Ελλάδα για πρώτη φορά θα βρεθεί χωρίς το δίχτυ προστασίας της Ευρωζώνης και ο βαθμός των επιπτώσεων είναι άγνωστος. Οι επενδυτές είναι βέβαιο ότι θα αποσύρουν το όποιο ενδιαφέρον μπορεί να έδειχναν έως τώρα για την ελληνική οικονομία, με το πλήγμα στην πραγματική οικονομία να είναι μεγάλο, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αναμένεται να σταματήσει να στηρίζει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα μέσω του έκτακτου μηχανισμού ρευστότητας (ΕLA).
10. Υπάρχει κίνδυνος να επιβληθούν capital controls στις τράπεζες;
Από τη στιγμή που η ΕΚΤ θα διακόψει τον ELA, η εισαγωγή των capital controls θα είναι επιβεβλημένη για να διατηρηθεί σε ισορροπία το τραπεζικό σύστημα. Ηδη, την τελευταία εβδομάδα οι εκροές καταθέσεων κυμάνθηκαν στα 4-5 δισ. ευρώ, με τους καταθέτες να τις αποσύρουν φοβούμενοι τους κινδύνους που ενέχει το σενάριο της ρήξης με τους εταίρους.
11. Θα αποπληρωθεί η δόση του Ιουνίου προς το ΔΝΤ;
Από τη στιγμή που δεν θα υπάρξει συμφωνία, είναι βέβαιο ότι η Αθήνα θα επιλέξει να μην αποπληρώσει το 1,6 δισ. ευρώ προς το Ταμείο. Γεγονός το οποίο θα είναι «χρεοκοπία έναντι του Ταμείου». Αλλωστε, το συγκεκριμένο ποσό δεν είναι διαθέσιμο σήμερα στα κρατικά ταμεία, ενώ η κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές ότι, εάν βρεθεί στο δίλημμα «καταβολή μισθών και συντάξεων ή αποπληρωμή του ΔΝΤ», θα προχωρήσει στην πληρωμή των μισθών και των συντάξεων.
12. Ρήξη σημαίνει και Grexit;
Υπάρχουν αρκετοί που υποστηρίζουν ότι μπορεί να χρεοκοπήσει η Ελλάδα εντός του ευρώ και να μην αλλάξει το νόμισμά της. Ωστόσο, η επικρατούσα άποψη στις κυβερνήσεις της Ευρώπης και στους οικονομολόγους είναι ότι οι δυσκολίες στη χάραξη οικονομικής πολιτικής θα είναι τέτοιες που μοιραία, κάποια στιγμή, η χώρα θα επιλέξει να έχει δικό της νόμισμα για να καλύψει τις ανάγκες της σε χρήμα.
13. Τι επιπτώσεις στην καθημερινότητα των πολιτών θα έχει η μη επίτευξη συμφωνίας και η έξοδος από το ευρώ;
Η οικονομική δραστηριότητα θα περιοριστεί δραστικά τόσο από τις επιχειρήσεις, όσο και από τα νοικοκυριά, η οικονομία θα επιστρέψει σε βαθιά ύφεση, τα έσοδα του κράτους δεν θα μπορούν να καλύψουν τις δαπάνες του και θα απαιτηθούν δραστικές περικοπές, ενώ και οι εισαγωγές βασικών αγαθών (τρόφιμα, φάρμακα κ.λπ.) θα μειωθούν, με τις ελλείψεις να είναι δυσαναπλήρωτες.