Ηταν προφανές εδώ και κάποιο διάστημα ότι αποτέλεσε τρομακτικό λάθος η δημιουργία του ευρώ. Ποτέ δεν υπήρχαν στην Ευρώπη οι προϋποθέσεις ώστε να είναι επιτυχημένο το κοινό νόμισμα- πάνω απ' όλα το είδος δημοσιονομικής και τραπεζικής ένωσης που θα διασφάλιζε, για παράδειγμα, ότι όταν σκάσει μια “φούσκα” ακινήτων στην Φλόριντα, η Ουάσιγκτον θα προστατεύσει αυτομάτως τους ηλικιωμένους από απειλές προς τις τραπεζικές τους καταθέσεις ή προς την ιατρική τους περίθαλψη.
Παρόλα αυτά το να εγκαταλείψει κανείς μια νομισματική ένωση είναι πολύ πιο δύσκολη απόφαση από το να μην είχε γίνει ποτέ μέλος. Μέχρι σήμερα ακόμη και οι πλέον προβληματικές οικονομίες της Ευρώπης έκαναν πίσω από το χείλος του γκρεμού. Ξανά και ξανά οι κυβερνήσεις υποχωρούσαν μπροστά στις απαιτήσεις των δανειστών για επιβολή σκληρής λιτότητας, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατάφερνε να περιορίσει τον πανικό στις αγορές.
Ομως η κατάσταση στην Ελλάδα φαίνεται ότι έχει φτάσει στο σημείο χωρίς επιστροφή. Οι τράπεζες έχουν κλείσει προσωρινά και η κυβέρνηση έχει επιβάλλει ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων. Φαντάζει πολύ πιθανό ότι σύντομα η κυβέρνηση θα πρέπει να πληρώνει συντάξεις και μισθούς με υποσχετικές, δημιουργώντας στην ουσία ένα παράλληλο νόμισμα. Στο τέλος της εβδομάδας η χώρα οργανώνει δημοψήφισμα σχετικά με την αποδοχή ή όχι των απαιτήσεων της τρόικας για ακόμη περισσότερη λιτότητα.
Η Ελλάδα θα πρέπει να ψηφίσει “όχι” και η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι έτοιμη, αν χρειαστεί, να εγκαταλείψει το ευρώ.
Προκειμένου να γίνει κατανοητό γιατί το λέω αυτό, θα πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι τα περισσότερα- όχι όλα, αλλά τα περισσότερα- απ' όσα έχετε ακούσει για την σπατάλη και την ανευθυνότητα στην Ελλάδα είναι ψέμματα. Οντως, η ελληνική κυβέρνηση ξόδευε περισσότερα απ' όσα άντεχε στα τέλη της δεκαετίας του 2000. Εκτοτε όμως έχει επανειλημμένως μειώσει τις δαπάνες και έχει αυξήσει τους φόρους. Ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 25% και οι συντάξεις (οι οποίες ήταν πράγματι υπερβολικά γενναιόδωρες) έχουν μειωθεί έντονα. Αν προσθέσετε όλα τα μέτρα λιτότητας, ήταν περισσότερο από επαρκή ώστε να εξαλειφθεί το αρχικό έλλειμμα και να μετατραπεί σε μεγάλο πλεόνασμα.
Οπότε γιατί δεν συνέβη κάτι τέτοιο; Γιατί κατέρρευσε η ελληνική οικονομία, σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα αυτών ακριβώς των μέτρων λιτότητας, παρασύροντας μαζί της τα φορολογικά έσοδα.
Με την σειρά της αυτή η κατάρρευση σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με το ευρώ το οποίο έχει παγιδεύσει την Ελλάδα σε έναν ζουρλομανδύα. Συνήθως τα παραδείγματα επιτυχημένης επιβολής λιτότητας, όπου οι κυβερνήσεις περιορίζουν τα ελλείμματα χωρίς να προκαλούν μεγάλη ύφεση, περιλαμβάνουν σημαντική υποτίμηση νομίσματος η οποία καθιστά περισσότερο ανταγωνιστικές τις εξαγωγές τους. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, στον Καναδά τη δεκαετία του 1990 και αυτό συνέβη σε σημαντικό βαθμό πιο πρόσφατα στην Ισλανδία. Η Ελλάδα όμως, χωρίς το δικότης νόμισμα, δεν είχε αυτή την επιλογή.
Οπότε μόλις επιχειρηματολόγησα υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ; Οχι απαραίτητα. Ανέκαθεν το πρόβλημα με την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ είναι η απειλή χρηματοπιστωτικού χάους, ενός τραπεζικού συστήματος που θα λυγίσει εξαιτίας μαζικών αναλήψεων καταθέσεων εν μέσω πανικού και επιχειρήσεων που θα παραπαίουν εξαιτίας των προβλημάτων στις τράπεζες και εξαιτίας της αβεβαιότητας περί του νομικού καθεστώτος των δανείων. Για αυτό το λόγο σειρά ελληνικών κυβερνήσεων υπέκυψε στις απαιτήσεις για λιτότητα και γιατί ακόμη και ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν πρόθυμος να αποδεχτεί την λιτότητα που είχε ήδη επιβληθεί. Στην ουσία το μόνο που ζήτησε ήταν “πάγωμα” περαιτέρω λιτότητας.
Ομως η τρόικα αρνήθηκε να το δεχτεί. Είναι εύκολο να χαθεί κανείς στις λεπτομέρειες, όμως τώρα το σημαντικό ζήτημα είναι ότι προσφέρθηκε στην Ελλάδα μια τελική πρόταση που στην ουσία είναι απαράλλακτη από τις πολιτικές των τελευταίων πέντε ετών.
Αυτή είναι, και πιθανότατα αυτός ήταν ο σκοπός της, μια προσφορά που δεν μπορεί να αποδεχτεί ο Ελληνας πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας διότι θα κατέστρεφε την πολιτική του υπόσταση. Συνεπώς ο σκοπός πρέπει να ήταν να τον οδηγήσει εκτός εξουσίας, πράγμα που πιθανότατα θα συμβεί αν η σύγκρουση με την τρόικα αποδειχτεί αρκετά τρομακτική ώστε να ψηφίσουν “ναι” στο τέλος της εβδομάδας.
Ομως δεν θα έπρεπε να φοβηθούν για τρεις λόγους. Πρώτον, γνωρίζουμε πλέον ότι η αενάως σκληρότερη λιτότητα οδηγεί σε αδιέξοδο: μετά από πέντε χρόνια η Ελλάδα βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από ποτέ. Δεύτερον, μεγάλο μέρος και ίσως το μεγαλύτερο από το χάος που θα προκαλούσε η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ έχει ήδη συμβεί. Με τις τράπεζες κλειστές και την επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων δεν μπορεί να προκληθεί ακόμη πολύ ζημιά.
Τέλος, η αποδοχή του τελεσιγράφου της τρόικας θα κατέρριπτε την τελευταία επίφαση ανεξαρτησίας για την Ελλάδα. Μην δεχτείτε τον ισχυρισμό ότι οι αξιωματούχοι της τρόικας είναι τεχνοκράτες που εξηγούν στους ανίδεους Ελληνες τι πρέπει να γίνει. Αυτοί οι υποτιθέμενοι τεχνοκράτες είναι στην πραγματικότητα φαντασιόπληκτοι που έχουν αγνοήσει οτιδήποτε γνωρίζουμε για την μακροοικονομία και έχουν αποδείξει ότι έκαναν λάθος σε κάθε βήμα. Δεν είναι πλέον ζήτημα ανάλυσης, αλλά εξουσίας, της εξουσίας των πιστωτών να τραβήξουν την ελληνική οικονομία από την πρίζα, η οποία θα συνεχιστεί για όσο θεωρείται αδιανόητη η έξοδος από το ευρώ.
Οπότε είναι καιρός να τεθεί τέλος σε αυτό που θεωρείται αδιανόητο. Αλλιώς η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει ατελείωτη λιτότητα και ύφεση χωρίς να υπάρχει σημάδι ότι θα τελειώσει.