Στην «Κ» της 30ής Αυγούστου ετέθη από τον διευθυντή της εφημερίδας εμμέσως το ερώτημα: γιατί τόσο «λίγοι» άνθρωποι σε καίριες θέσεις; Ο βασικός λόγος είναι οι θεσμοί που έχουμε και πιο συγκεκριμένα το εκλογικό σύστημα των τελευταίων 41 ετών. Η χώρα να είναι διαιρεμένη σε 56 εκλογικές περιφέρειες αλλά το 45% του εκλογικού σώματος αντιστοιχεί σε μόλις 9 από αυτές. Εμβληματική περίπτωση είναι η κτηνώδης Β΄ Αθηνών με 1,5 εκατ. ψηφοφόρους και 44 έδρες.
Πώς θα κατέβει ένας νέος άνθρωπος ως υποψήφιος στις συγκεκριμένες περιφέρειες; Δεν έχει καμία πιθανότητα να τις γυρίσει. Υποχρεωτικώς, θα πρέπει να στραφεί στη διαμεσολάβηση της τηλεοράσεως. Για να εμφανισθεί εκεί είτε θα πρέπει να είναι κάποιος ήδη γνωστός στα ΜΜΕ (π.χ. λόγω συναφούς με αυτά επαγγέλματος -ηθοποιός ή δημοσιογράφος- ή λόγω γνωριμίας με τον δημοσιογράφο ή τον καναλάρχη) είτε θα πρέπει να έχει υποδειχθεί από το κόμμα του ως κατάλληλος να το εκπροσωπεί είτε θα είναι κάποιος γραφικός στις απόψεις και αντιδράσεις, στοιχείο που ανεβάζει την τηλεθέαση. Οι υπόλοιποι υποψήφιοι δεν έχουν ελπίδα να εμφανισθούν συστηματικά «στο γυαλί» για να καθιερωθούν στη συνείδηση των ψηφοφόρων.
Η αδυναμία αναδείξεως νέων προσώπων στις συγκεκριμένες 9 εκλογικές περιφέρειες φαίνεται από το γεγονός ότι εκλέγονται επί χρόνια περίπου οι ίδιοι με μικρές μόνον αλλαγές στη σειρά εκλογής. Αντιθέτως, στις λοιπές εκλογικές περιφέρειες διαπιστώνεται συχνή ανανέωση των βουλευτών. Σε αυτές, όμως, οι βουλευτές εκπροσωπούν συνήθως ένα ηλικιωμένο εκλογικό σώμα (όπως συμβαίνει στο μεγαλύτερο τμήμα της επαρχίας) όπου οι προσδοκίες από τον τοπικό βουλευτή είναι σχετικές με τα προβλήματά του. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι νεότερες και πλέον δυναμικές περιοχές της χώρας εξαρτώνται ως προς την κοινοβουλευτική τους εκπροσώπηση αποκλειστικώς από τη διαμεσολάβηση της τηλεοράσεως.
Το πρόβλημα των μεγάλων εκλογικών περιφερειών φάνηκε ανάγλυφο κατά τις ευρωεκλογές. Ηταν κατ’ αρχήν σωστή η επιλογή να ψηφίζει ο λαός τους εκπροσώπους του και να μην ορίζονται αυτοί μέσω λίστας. Η ενιαία εκλογική περιφέρεια, όμως, παράλληλα με τη δυνατότητα σταυροδοσίας έως 4 υποψηφίων οδήγησε στην εκλογή των τηλεοπτικά οικείων προσώπων.
Η λύση του προβλήματος είναι γνωστή: κατάτμηση των μεγάλων εκλογικών περιφερειών. Οσοι, όμως, επιθυμούν τη διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος (και είναι αρκετοί) φροντίζουν να βάζουν τρικλοποδιές στις προσπάθειες αλλαγών. Αλλoτε συνδέουν την κατάτμηση των περιφερειών με το ευρύτερο θέμα της αλλαγής του εκλογικού νόμου. Αλλοτε επιμένουν ότι ο σχεδιασμός των νέων εκλογικών περιφερειών χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη διότι αλλιώς θα δημιουργηθούν περιοχές-κάστρα για το ένα ή το άλλο κόμμα. Κάπως έτσι αναβάλλεται η συζήτηση…
Εάν, όμως, θέλουμε να μην είναι οι κυβερνώντες «λίγοι» για την καρέκλα τους, εάν θέλουμε να προχωρήσουμε σε εκσυγχρονιστικές αλλαγές που δεν αναφέρονται σε μνημόνια, πρέπει να κατατμήσουμε τις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες. Ασφαλές κριτήριο μπορούν να είναι τα όρια των υφιστάμενων δήμων. Σε μία τέτοια περίπτωση οι δύο μεγαλύτερες εκλογικές περιφέρειες, το Περιστέρι και η Καλλιθέα, θα εκλέγουν 4 και 3 βουλευτές αντιστοίχως. Στους μεγάλους δήμους (Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Πειραιώς) μπορούν να ακολουθηθούν τα όρια των δημοτικών κοινοτήτων με ζητούμενο η κάθε νέα εκλογική περιφέρεια να εκλέγει κατ’ ανώτατο αριθμό 4 βουλευτές με μονοσταυρία για να γνωρίζει ο ψηφοφόρος ότι ψηφίζει τον δικό του βουλευτή. Στόχος είναι να μπορεί ο υποψήφιος να γνωρίσει τους ψηφοφόρους του χωρίς τηλεοπτική διαμεσολάβηση. Πρόνοια θα πρέπει να υπάρξει για τα μικρά κόμματα που θα μπορούν να αναδείξουν βουλευτές βάσει του πανελλαδικού ποσοστού τους στις περιοχές που έχουν τα υψηλότερα ποσοστά.
Είναι σφόδρα πιθανόν ότι η επτάμηνη διακυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ θα έχει στον ελληνικό λαό τα ίδια αποτελέσματα που είχαν για το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ τα Δεκεμβριανά του 1944. Τα απολύτως ανυπόληπτα μετά το 1936 αστικά κόμματα των Λαϊκών και Φιλελευθέρων, οι εξαφανισμένοι καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής παλαιοί πολιτικοί, ο απαξιωμένος Γεώργιος Β΄, επανήλθαν και βρήκαν όλοι τη θέση τους στο σύστημα μετά το 1945. Ηταν η αντίδραση του τρομοκρατημένου κόσμου στην τυφλή βία που συνόδευσε την ένοπλη προσπάθεια αρπαγής της εξουσίας τον Δεκέμβριο του 1944 από το έως τότε θριαμβεύον ΕΑΜ/ΕΛΑΣ.
Το 2015 το στοίχημα για την ποιότητα της δημοκρατίας είναι να μην επιστρέψουν μαζί με τα αστικά κόμματα και αρκετοί φαύλοι πολιτικοί που συνήθως τα συνόδευαν. Η δημιουργία σωστών θεσμών θα επιτρέψει στον λαό να εκκαθαρίσει το σύστημα.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
