Εντονο διπλωματικό παρασκήνιο και λεπτές παραμέτρους που αφορούν ζητήματα εθνικής κυριαρχίας υποκρύπτουν οι θορυβώδεις δηλώσεις των προηγούμενων ημερών σε Βρυξέλλες και Βερολίνο σχετικά με την ανάγκη φύλαξης των ελληνοτουρκικών συνόρων και την ανάληψη κοινής δράσης των δύο χωρών με κοινές περιπολίες. Οι ιδέες αυτές δεν ήταν τυχαίες αλλά ήταν καταγεγραμμένες σε κείμενα εργασίας της Επιτροπής και σε non paper τα οποία βρίσκονταν σε γνώση της ελληνικής πλευράς.
Η ελληνική διπλωματία έχει κάθε λόγο να ανησυχεί από τις προτάσεις που διακινούνται, καθώς θεωρεί ότι με το πρόσχημα του προσφυγικού προβλήματος και των πιέσεων για γρήγορες λύσεις, υπάρχει κίνδυνος να διαβρωθούν οι πάγιες θέσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και να περάσουν, έστω έμμεσα, κάποιες θέσεις της Αγκυρας περί γκρίζων ζωνών. Η αναφορά στο κοινό σχέδιο δράσης Ε.Ε. – Τουρκίας για ένταση των προσπαθειών της Αγκυρας, ως προς την αντιμετώπιση των διακινητών και την έρευνα και διάσωση, εντείνουν τον προβληματισμό, καθώς την έρευνα και διάσωση στο Αιγαίο έχει η Ελλάδα σε συντριπτικό ποσοστό. Οι συγκεκριμένες ιδέες, διατυπωμένες σε έγγραφα και σε συζητήσεις, έχουν αδρανοποιηθεί προς το παρόν, αλλά σύμφωνα με έγκυρες πηγές θα επανέλθουν, καθώς το προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόβλημα θα οξυνθεί εξαιτίας της κλιμάκωσης της σύρραξης στη Συρία.
Ενόψει της επίσκεψης του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν στις Βρυξέλλες στις 5-6 Οκτωβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφιέρωσε πολύ χρόνο για την προετοιμασία της, προκειμένου να πιέσει και να πείσει την Τουρκία ώστε να αυξήσει τον βαθμό ετοιμότητας και συνεργασίας για τον έλεγχο των προσφυγικών ροών.
Διπλωματικές πηγές τονίζουν ότι στο πλαίσιο αυτής της προετοιμασίας, στην οποία συμμετείχαν και Τούρκοι διπλωμάτες, διατυπώθηκαν ιδέες τόσο από γερμανικής πλευράς όσο και από την Κομισιόν σχετικά με τις αποφάσεις που θα ληφθούν και οι οποίες, για να εφαρμοστούν, θα έπρεπε να έχουν και τη σύμφωνη γνώμη της Αθήνας.
Η ελληνική κυβέρνηση είχε απορρίψει εξαρχής κάθε ιδέα για κοινές περιπολίες Ελλήνων και Τούρκων με το απλό σκεπτικό ότι αν η Τουρκία φυλάσσει τα χωρικά της ύδατα και τα περάσματα των δουλεμπόρων που γνωρίζουν οι πάντες, οι προσφυγικές ροές θα ελεγχθούν πολύ καλά. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η Frontex είναι πλήρως ενημερωμένη, έχει καταγράψει δορυφορικά και με φωτογραφίες τις κινήσεις αυτές και, κατά συνέπεια, οι κοινές περιπολίες Ελλήνων και Τούρκων είναι εφεύρημα και μάλιστα περίεργο και όχι κάποια λύση. Εμμεσος στόχος της Ε.Ε., κυρίως της Γερμανίας και της Αυστρίας, είναι να καταστήσει συνυπεύθυνες την Ελλάδα και την Τουρκία. Οι προτάσεις μπορεί να μην πέρασαν προς το παρόν, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν θα επανέλθουν, καθώς η προσφυγική κρίση θα είναι μακροχρόνια.
Οπως παρατηρεί έμπειρος διπλωμάτης, είναι ωστόσο περίεργο ότι η Ελλάδα και η Τουρκία δεν συνομίλησαν απευθείας για να διευθετήσουν, όσο αυτό ήταν δυνατό, το ζήτημα της μεταξύ τους συνεργασίας, με αποτέλεσμα ο Ερντογάν να διαπραγματευθεί εφ’ όλης της ύλης και δη πάνω σε θέματα που αφορούν την Ελλάδα.
Ειδικότερα, ο Τούρκος πρόεδρος ζήτησε στο παρασκήνιο να ασκηθεί πίεση στην Κυπριακή Δημοκρατία προκειμένου να άρει το βέτο των διαπραγματευτικών κεφαλαίων 15 (Ενέργεια), 24 (Δικαιοσύνη, Ελευθερία και Ασφάλεια) και 31 (Εξωτερική Πολιτική, Ασφάλεια και Αμυνα), καθώς και το άνοιγμα του κεφαλαίου 17 (Οικονομική και Νομισματική Πολιτική) που έχει μπλοκάρει η Γαλλία.
Επίσης, ο Ερντογάν ζήτησε να επισπευσθεί η άρση του μέτρου των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες, ώστε να ταξιδεύουν στις χώρες της Ε.Ε. χωρίς βίζα, κάτι που είναι πολύ δύσκολο να αποδεχθούν Γάλλοι και Γερμανοί. Ο Ερντογάν πήρε ασαφείς διαβεβαιώσεις ως προς τα θέματα αυτά, ενώ η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία έχει ενημερωθεί σχετικά, δεν φαίνεται διατεθειμένη να υποχωρήσει.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έτσι και αλλιώς διέρχονται περίοδο παρατεταμένης ακινησίας, καθώς η πολύμηνη ακυβερνησία στην Τουρκία έχει καθηλώσει και τα ΜΟΕ και τις συνομιλίες για το Αιγαίο.