Οπως και να το δει κανείς, το 2015 ήταν μια κολασμένη χρονιά για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η επόμενη χρονιά μπορεί να αποδειχτεί ακόμη χειρότερη αν οι Βρετανοί ψηφίσουν για να αποχωρήσουν από την Ενωση. Από το 1989, τη χρονιά που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, είχε να κουνηθεί τόσο έντονα το γεωπολιτικό καλειδοσκόπιο της Ευρώπης. Σε αντίθεση με εκείνη τη χρονιά της χαρούμενης αναταραχής, η οποία άνοιξε τον δρόμο προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, οι κρίσεις του 2015 απείλησαν την Ενωση με διάσπαση και την άφησαν πίσω τους κακοποιημένη, μωλωπισμένη, καταπονημένη και διάσπαρτη με νέα σύνορα.
Τα πολιτικά και οικονομικά σοκ που προκλήθηκαν από την εισροή μεταναστών, το ελληνικό χρέος, την ισλαμιστική βία και τις ενέργειες του ρωσικού στρατού οδήγησαν στην επιστροφή των συνοριακών ελέγχων σε πολλές χώρες, στην άνοδο λαϊκίστικων πολιτικών δυνάμεων που στρέφονται κατά της Ε.Ε. και σε αντεγκλήσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο οποίος περιγράφει την Κομισιόν του ως την «τελευταία ευκαιρία», προειδοποίησε πως απειλείται η ζώνη Σένγκεν και ότι αν κλείσουν τα εσωτερικά σύνορα, τότε είναι απίθανο να επιβιώσει το ευρώ από την κρίση. Ο απαισιόδοξος τόνος του Γιούνκερ έρχεται ως συνειδητοποίηση της πραγματικότητας για την Αγκελα Μέρκελ και το πνεύμα «μπορούμε να τα καταφέρουμε» που επιχείρησε να εφαρμόσει στο προσφυγικό ζήτημα. Η κ. Μέρκελ δεν απέσπασε σημαντική υποστήριξη από τους εταίρους της όσον αφορά στο μοίρασμα των προσφύγων. Οι περισσότεροι επέμειναν ότι προτεραιότητα πρέπει να είναι το σφράγισμα των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. και όχι το καλωσόρισμα νέων προσφύγων, παρά μόνον ελαχίστων ως συμβολική κίνηση. Η εξέλιξη οφείλεται εν μέρει στην καλυμμένη δυσαρέσκεια για τη γερμανική κυριαρχία στην Ε.Ε. και απάντηση στη διστακτικότητα της Γερμανίας να μοιραστεί περισσότερους οικονομικούς κινδύνους στην Ευρωζώνη.
Ορισμένοι εταίροι κατηγορούν επίσης το Βερολίνο για υποκρισία απέναντι στη Ρωσία με αφορμή τους ενεργειακούς δεσμούς του με τη χώρα, ενώ φιλικές χώρες όπως η Γαλλία, η Ολλανδία και η Δανία είναι αποσβολωμένες από την άνοδο στο εσωτερικό τους δεξιών, λαϊκίστικων δυνάμεων που τάσσονται κατά των μεταναστών. Οι επικριτές της κ. Μέρκελ την έβαλαν στο στόχαστρο στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής. Ιταλία, Ελλάδα και Πορτογαλία επέκριναν την άρνηση της κ. Μέρκελ να αποδεχτεί την πρόταση για κοινή ευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων. Οι χώρες της Βαλτικής, η Βουλγαρία και η Ιταλία επέκριναν την υποστήριξη του Βερολίνου για πετρελαιαγωγό που θα συνδέει απευθείας τη Γερμανία με τη Ρωσία τη στιγμή που η Ε.Ε. επιβάλλει κυρώσεις στη Μόσχα για την εισβολή στην Κριμαία και που επέβαλε την ακύρωση ενός πετρελαιαγωγού στη νότια Ευρώπη. «Ουσιαστικά ήταν όλοι εναντίον της Μέρκελ» στη Σύνοδο Κορυφής, λέει ένας διπλωμάτης.
Ενα πρόβλημα που είναι πιθανό να επιδεινωθεί στη διάρκεια του 2016 είναι ότι οι Ευρωπαίοι είναι αδύναμοι και τόσο απορροφημένοι από εγχώριες προκλήσεις ώστε αδυνατούν να αναλάβουν την απαραίτητη συλλογική δράση. Η πολιτική επιβίωση της κ. Μέρκελ εξαρτάται από την ικανότητά της να περιορίσει τον αριθμό των προσφύγων που εισρέουν στη Γερμανία. Η επιρροή της Γαλλίας στην Ευρώπη μειώνεται εξαιτίας της οικονομικής της αδυναμίας τη στιγμή που ο Φρανσουά Ολάντ δίνει μάχη να επανεκλεγεί το 2017 απέναντι στην ακροδεξιά λαϊκίστρια Μαρίν Λεπέν και στον συντηρητικό προκάτοχό του Νικολά Σαρκοζί. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ενδιαφέρεται μόνο να καταλήξει σε συμφωνία με την Ευρώπη τον Φεβρουάριο ώστε να σώσει τα προσχήματα και να μπορέσει να κερδίσει το δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι στην Ενωση. Αν η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Ε.Ε. και η μία από τις δύο στρατιωτικές της δυνάμεις γίνει το πρώτο μέλος που θα εγκαταλείψει την Ενωση, αυτό θα αποτελέσει συντριπτικό χτύπημα για την εμπιστοσύνη και το διεθνές κύρος της.