Πότε έχασε η πρώτη κυβέρνηση Τσίπρα τη δεδηλωμένη; Τυπικά, θα μπορούσε να πει κανείς, στις 11 Ιουλίου, όταν έπειτα από μια μαραθώνια, ολονύκτια κοινοβουλευτική διαδικασία (μία από τις πολλές του χρόνου που πέρασε) 17 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, ψηφίζοντας «όχι» ή «παρών», αρνήθηκαν να εκχωρήσουν στον πρωθυπουργό εξουσιοδότηση να διαπραγματευθεί για ένα νέο μνημόνιο, επιμένοντας ότι κάτι τέτοιο συνιστούσε κατάφωρη παραβίαση της εντολής που είχε δώσει ο λαός λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 5 Ιουλίου, με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και την επικράτηση του «όχι».
Ουσιαστικά σε εκείνη την ψηφοφορία η κυβερνητική πλειοψηφία των 162 εδρών που απέδωσε η σύμπραξη ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, απωλέσθη. Μια αναδρομή, ωστόσο, στη χρονιά που πέρασε, δείχνει ότι η αμφισβήτηση σε κεντρικές επιλογές του κ. Τσίπρα από μερίδα του κόμματός του είχε αρχίσει πολύ καιρό νωρίτερα. Οι πρώτοι σοβαροί κραδασμοί, που ωστόσο δεν επέφεραν ρήξη με την υπόσχεση πως η διαπραγμάτευση συνεχιζόταν και το τελικό αποτέλεσμα θα ήταν διαφορετικό, αποτυπώθηκαν στις 25 Φεβρουαρίου. Δηλαδή μία μόλις ημέρα μετά την τηλεδιάσκεψη του Eurogroup, στην οποία έκλεισε η συμφωνία για τετράμηνη παράταση της δανειακής σύμβασης, με την ελληνική κυβέρνηση να δεσμεύεται για μεταρρυθμίσεις και αξιολόγηση, για συνέχιση των ιδιωτικοποιήσεων, αλλαγές στον ΦΠΑ, επανεξέταση για ρυθμίσεις οφειλών και δανείων και ότι για την κατάργηση του ΕΝΦΙΑ απαιτούνταν συμφωνία με την άλλη πλευρά.
Την επομένη της συμφωνίας συνεδρίασε η Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ, σε εξαιρετικά φορτισμένο κλίμα, καθώς η εσωκομματική αντιπολίτευση θεωρούσε ότι η συμφωνία παράτασης συνιστούσε καίριας σημασίας υποχώρηση και ουσιαστικά αποδοχή από τη νέα κυβέρνηση συνέχισης του μνημονιακού πλαισίου. Ο κ. Τσίπρας, θέλοντας να ξεκαθαρίσει το τοπίο, ζήτησε, αφού άκουσε τις σε υψηλούς τόνους ενστάσεις, να πραγματοποιηθεί άτυπη ψηφοφορία. Το αποτέλεσμα προκάλεσε αναταραχή. Περισσότεροι από 30 βουλευτές ψήφισαν κατά της συμφωνίας παράτασης ή παρόντες, ανάμεσά τους κυβερνητικά στελέχη όπως οι κ. Π. Λαφαζάνης και Δ. Στρατούλης, αλλά και η πρόεδρος της Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου. Εκείνη η άτυπη ψηφοφορία ήταν η αρχή ενός ρήγματος που θα οδηγούσε, τελικά, στη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ λίγους μήνες αργότερα, αλλά και η έναρξη της πορείας αυτονόμησης της κ. Κωνσταντοπούλου, η οποία επέλεξε ως πρόεδρος της Βουλής να κινηθεί με αυτονομημένο από την κυβέρνηση τρόπο, προκαλώντας συν τω χρόνω σφοδρή ενόχληση στον ίδιο τον κ. Τσίπρα.
Το τρίτο μνημόνιο
Η υπογραφή του τρίτου μνημονίου σηματοδότησε ένα ρήγμα που δεν θα μπορούσε πλέον να γεφυρωθεί. Ουσιαστικά, από τις 11 Ιουλίου και μετά, η κυβέρνηση συνέχισε να υφίσταται χάρη στην ανοχή των κομμάτων της αντιπολίτευσης, που δεν έθεσαν ζήτημα δεδηλωμένης. Η ψηφοφορία για την επικύρωση του νέου μνημονίου, το πρωί της 14ης Αυγούστου, οριστικοποίησε τη διάσπαση στις τάξεις του ΣΥΡΙΖΑ. Μόλις 118 κυβερνητικοί βουλευτές ψήφισαν «ναι». Επέλεξαν το «όχι» 31 εξ αυτών, 12 δήλωσαν «παρών» και δύο απουσίασαν από την ψηφοφορία. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 20 Αυγούστου, ο κ. Τσίπρας υπέβαλε την παραίτησή του ζητώντας εκλογές και ο κ. Λαφαζάνης ανακοίνωνε την ίδρυση της ΛΑΕ και την αποχώρηση συνολικά 25 βουλευτών από την Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ. Το «διαζύγιο» συνοδεύθηκε από σκληρές αλληλοκατηγορίες για υπονόμευση της κυβέρνησης και κρυφό σχέδιο να οδηγηθεί η χώρα στη δραχμή από τη μία πλευρά και για άνευ όρων υποταγή στα μνημονιακά κελεύσματα, πλήρη απομάκρυνση από τις αριστερές και προγραμματικές θέσεις από την άλλη.
Αν αυτή ήταν η πιο μαζική αποχώρηση από τον ΣΥΡΙΖΑ, η πιο εμβληματική ήταν η παραίτηση του κ. Γαβριήλ Σακελλαρίδη, η οποία ήρθε στις 19 Νοεμβρίου. Ο κ. Σακελλαρίδης, εκ των στενότερων συνεργατών του κ. Τσίπρα και κυβερνητικός εκπρόσωπος της πρώτης κυβέρνησής του, φάνηκε να αποστασιοποιείται από τις επιλογές της ηγεσίας ήδη από την εποχή του δημοψηφίσματος. Η πρόθεσή του να μην είναι υποψήφιος τον Σεπτέμβριο μετεβλήθη, υπό την πίεση του επιχειρήματος ότι κάτι τέτοιο θα προκαλούσε δυσμενείς συνειρμούς για τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Αρνούμενος να συμμετάσχει στην κυβέρνηση που σχηματίστηκε τον Σεπτέμβριο, ο κ. Σακελλαρίδης συντάχθηκε με την κοινή πορεία μέχρι την ψήφιση του δεύτερου πακέτου προαπαιτουμένων για την εκταμίευση των χρημάτων της νέας συμφωνίας, οπότε και αποχώρησε, δηλώνοντας ότι δεν μπορούσε να στηρίξει την κυβέρνηση στις επιλογές της.