Στις γκρίζες ζώνες των οικονομικών των κομμάτων και τις σκοτεινές πτυχές της χρηματοδότησης πολιτικών σχηματισμών, υποψηφίων βουλευτών και ευρωβουλευτών εστιάζει το ενδιαφέρον της η κυβέρνηση, με σειρά μέτρων που επεξεργάζεται. Στόχος, να τονωθεί η διαφάνεια στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτό. Ως γνωστόν, τα οικονομικά, οι χρηματοδοτήσεις και τα δάνεια των κομμάτων, πτυχές ακανθώδεις της λειτουργίας τους, έχουν προκαλέσει -κατά καιρούς- συζητήσεις επί συζητήσεων και επιπλέον έχουν προσελκύσει και το έντονο ενδιαφέρον των θεσμών αλλά και της αρμόδιας Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Το θέμα άλλωστε απασχόλησε κατ’ επανάληψη τις διαβουλεύσεις ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και τους εκπροσώπους των θεσμών την περασμένη χρονιά και αποτέλεσε μια από τις δεσμεύσεις της χώρας μας σε σχέση με την τρίτη δανειακή σύμβαση. Οι εκπρόσωποι των θεσμών, μάλιστα, προσέγγισαν το θέμα της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων με συγκεκριμένο τρόπο.
Συγκεκριμένα, έθεσαν την αναγκαιότητα να ρυθμιστούν θέματα, όπως η σύνθεση της Επιτροπής που ελέγχει ώς σήμερα τα οικονομικά των κομμάτων και τις δαπάνες τους, τα κίνητρα που θα παρέχονται σε ιδιώτες για χρηματοδοτήσεις των κομμάτων με εκπτώσεις φόρων, η ονομαστική ή μη αναφορά των δωρητών και των χρηματοδοτών, αλλά και οι ρυθμίσεις για το ακατάσχετο -και μέχρι ποίου ποσού- της κρατικής χρηματοδότησης ή των οικονομικών των κομμάτων στις περιπτώσεις που αυτά χρωστάνε.
Οι ρυθμίσεις
Τα μέτρα που επεξεργάζεται η κυβέρνηση απαντούν στις απαιτήσεις της πραγματικότητας αλλά και των θεσμών, με ρυθμίσεις που αυστηροποιούν την ισχύουσα νομοθεσία και ξεκαθαρίζουν ποιος θα ελέγχει τα οικονομικά των κομμάτων και τις δαπάνες τους, ποιοι μπορούν νομίμως να τα χρηματοδοτούν και τους όρους του δανεισμού τους. Τις κυβερνητικές προτάσεις ανέλαβε να επεξεργαστεί νομοτεχνικά η Γενική Γραμματεία Καταπολέμησης Διαφθοράς υπό τον κ. Γεώργιο Βασιλειάδη, με την εποπτεία του αρμοδίου υπουργού, Δημήτρη Παπαγγελόπουλου.
Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις η κυβέρνηση εισηγείται πλήρη απαγόρευση της ιδιωτικής χρηματοδότησης των κομμάτων αλλά και των υποψηφίων βουλευτών από εταιρείες πάσης φύσεως (ημεδαπές, αλλοδαπές, εξωχώριες) με το σκεπτικό ότι «η χρηματοδότηση των κομμάτων πρέπει να αντιστοιχεί σε προσωποπαγές δικαίωμα ως έκφραση της πολιτικής βούλησης των εκλογέων». Οι εταιρείες ως απρόσωπες νομικές προσωπικότητες κρίνεται ότι δεν μπορούν να χρηματοδοτούν κόμματα, καθώς εκτιμάται, ότι μια τέτοια πρακτική θα συνέβαλε στην αδιαφάνεια και θα ενέτεινε την καχυποψία των πολιτών για σχέσεις διαπλοκής και εξυπηρέτησης συμφερόντων.
Σημαντική είναι η ρύθμιση που προτείνεται για αλλαγή της σύνθεσης της Επιτροπής που σήμερα ελέγχει τα οικονομικά των κομμάτων με κατεύθυνση η πλειοψηφία των μελών της, στο εξής, να είναι μη πολιτικά πρόσωπα. Ειδικότερα, προτείνεται στην Επιτροπή να μετέχουν συνολικά εννέα μέλη, τρεις ανώτατοι δικαστικοί, ένας από κάθε ανώτατο δικαστήριο (Αρειος Πάγος, Συμβούλιο της Επικρατείας, Ελεγκτικό Συνέδριο) ο συνήγορος του Πολίτη, ο πρόεδρος της Αρχής για το ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος, ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και τρεις πολιτικοί, (αντιπρόεδροι της Βουλής που ορίζονται, και ο πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας).
Οι χορηγοί
Σε ό,τι αφορά το μείζον θέμα αν οι χρηματοδότες των κομμάτων πρέπει να είναι γνωστοί και να ανακοινώνονται, η κυβέρνηση προκρίνει ένα μεικτό σύστημα. Για ποσά μέχρι 150 ευρώ οι χρηματοδοτήσεις να είναι ανώνυμες (κάτι τέτοιο ισχύει και στη Γαλλία) όπως ανώνυμες προτείνεται να είναι οι δωρεές μέχρι 100.000 τον χρόνο. Τα αναφερόμενα ποσά αντιστοιχούν σε δωρεές που συγκεντρώνονται με οικονομικές εξορμήσεις, τα γνωστά κουπόνια.
Η αιτιολόγηση του μέτρου σχετίζεται με την προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών που προσφέρουν μέσα από κουπόνια ενισχύσεις σε πολιτικά κόμματα εκφράζοντας, έτσι, την πολιτική τους συμμετοχή.
Σχετικά με το ακατάσχετο της κρατικής χρηματοδότησης των κομμάτων, από την κυβέρνηση προτείνεται η κατάργηση της ρύθμισης που ορίζει το 40% ως ανώτατο όριο, με την προσθήκη πως ακόμα και αν πρόκειται για μισθούς εργαζομένων το ακατάσχετο δεν μπορεί να ξεπερνά το 15%. Φειδωλή είναι η προτεινόμενη ρύθμιση για την παροχή κινήτρων σε εκείνους που θέλουν να χρηματοδοτήσουν τα κόμματα.
Προτείνεται η έκπτωση στον φόρο να είναι στο 50% και όχι στο 100% για τα ποσά που θα δαπανήσουν για χρηματοδοτήσεις κομμάτων. Το σκεπτικό είναι να ισχύσει ό,τι ισχύει και για τις χρηματοδοτήσεις και δωρεές σε κοινωφελή ιδρύματα.
Δάνεια και έλεγχος στα κόμματα
Σημαντικές είναι οι ρυθμίσεις για τα δάνεια των κομμάτων, τις δυνατότητες τραπεζικού δανεισμού αλλά και τον έλεγχο των οικονομικών τους, με την πρόβλεψη να δημοσιεύουν ισολογισμούς και να ελέγχονται από ορκωτούς λογιστές. Εως τώρα για τα κόμματα και τους υποψηφίους βουλευτές και ευρωβουλευτές προβλέπεται μόνον έλεγχος για τις δαπάνες που κάνουν. Οχι όμως και για τα έσοδα. Ελέγχεται, δηλαδή, τι ξοδεύουν ως προεκλογικές ή άλλες δαπάνες και όχι τι μπαίνει στο «ταμείο» τους.
Η κυβερνητική πρόταση περιλαμβάνει έλεγχο και σε δαπάνες και σε έσοδα, ενώ ρυθμίζει, παράλληλα, τις προϋποθέσεις για δανειοδοτήσεις των κομμάτων από τις τράπεζες. Η πρακτική που ακολουθήθηκε για χρόνια με αρνητικές συνέπειες, να δανείζουν οι τράπεζες προσβλέποντας ακόμα και σε μελλοντικές κρατικές χρηματοδοτήσεις των κομμάτων, εκτιμάται ότι θα πρέπει οριστικά να εκλείψει.
Τα κόμματα -αυτό προτείνεται- μπορούν και στο εξής να παίρνουν δάνεια αλλά να τα πληρώνουν με τους όρους της τραπεζικής αγοράς και επιπλέον προβλέπεται ότι αν υπάρξει διαγραφή χρέους από πιστωτικό ίδρυμα, πρέπει να ενημερώνεται ο πρόεδρος της Επιτροπής που ελέγχει τα οικονομικά των κομμάτων. Πάντως, όπως σημειώνεται από τη Γενική Γραμματεία Καταπολέμησης της Διαφθοράς ουδέποτε εφαρμόστηκαν για τα οικονομικά των κομμάτων, ώς σήμερα, όσα η νομοθεσία προβλέπει.