Τη μορφή μιας στρατηγικής, πολυεπίπεδης και με μακρύ ορίζοντα, συνεργασίας «αληθινών φίλων» λαμβάνει η σχέση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ. Στη δεδομένη κοινή πορεία των δύο πρώτων, προστίθεται πλέον και το Ισραήλ που επενδύει στην τριμερή γεωπολιτική διασύνδεση που οικοδομείται μεθοδικά τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στις «μόνες πραγματικές δημοκρατίες σε αυτή τη δύσκολη περιοχή».
Η ανακάλυψη τεράστιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην περιοχή προσέδωσε στη διαδικασία μείζονα οικονομική διάσταση, κάτι που αναδείχθηκε τις προηγούμενες ημέρες, τόσο στις συμφωνίες που υπεγράφησαν και τις διακηρύξεις που έγιναν στο πλαίσιο του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ, όσο και στην πρώτη τριμερή συνάντηση Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου που ακολούθησε στη Λευκωσία.
Βασική παράμετρος της συνεργασίας είναι η ενέργεια και αφορά τη μεταφορά όχι μόνο αερίου αλλά και ηλεκτρικού ρεύματος μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου που θα συνδέει τις τρεις χώρες, ενώ έμφαση δίνεται και στην αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών. Οπως τόνισε Ισραηλινός αξιωματούχος, είναι η πρώτη φορά που η χώρα του γίνεται δεκτή, και μάλιστα όχι διστακτικά αλλά με ενθουσιασμό, σε ένα περιφερειακό διακρατικό σχήμα. Εξέφρασε, δε, την προσδοκία η συνεργασία να διευρυνθεί και με άλλες χώρες της περιοχής όπως την Ιορδανία και την Αίγυπτο.
Πύλη εισόδου
Οι Ισραηλινοί αποδίδουν μεγάλη σημασία, όπως και οι Αιγύπτιοι στο πλαίσιο της δικής τους τριμερούς συνεργασίας με Ελλάδα και Κύπρο, στο γεγονός ότι οι δύο τελευταίες είναι μέλη της Ε.Ε. και λειτουργούν ως πύλη εισόδου στις ευρωπαϊκές αγορές, ενώ επηρεάζουν, στον βαθμό που τους αναλογεί, την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική.
Στη Λευκωσία, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου τόνισε ότι ως γιος ιστορικού ο ίδιος δεν χρησιμοποιεί εύκολα τον όρο «ιστορική», αλλά η συγκεκριμένη συνεργασία έχει όντως «ιστορικές προεκτάσεις, καθώς η τελευταία φορά που Ελληνες, Κύπριοι και Εβραίοι κάθισαν μαζί και συζήτησαν για ένα κοινό πλαίσιο ήταν πριν από δύο χιλιάδες χρόνια».
Ειδικότερα, οι ελληνοϊσραηλινές σχέσεις εξελίσσονται με ταχείς ρυθμούς μετά τη μεταστροφή της ελληνικής προσέγγισης που εγκαινίασε πριν από έξι χρόνια ο Γ. Παπανδρέου, την οποία συνέχισε αποφασιστικά ο Αντ. Σαμαράς και τώρα εμβαθύνει χωρίς ιδεολογικούς ενδοιασμούς ο Αλ. Τσίπρας. Αυτή η διακομματική διάσταση έπεισε τους Ισραηλινούς ότι πρόκειται για στρατηγική και μακρόπνοη επιλογή της Αθήνας και υπό αυτό το πρίσμα η ανταπόκριση Νετανιάχου ήταν άμεση. Οικοδόμησε προσωπικές σχέσεις με όλους τους Ελληνες πρωθυπουργούς, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι αν και με τον Αλέξη Τσίπρα συναντήθηκαν και πάλι μόλις πριν από δύο μήνες, επέμειναν στην άμεση σύγκληση του δεύτερου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας (το πρώτο ήταν τον Οκτώβριο του 2013) και να υπογραφούν μνημόνια και συμφωνίες, όπως και έγινε.
Το τρίτο Συμβούλιο αναμένεται να συγκληθεί στις αρχές του 2017.
Οι δύο πλευρές επενδύουν και στον τουρισμό, με έμφαση στην προώθηση «κοινών πακέτων» για τουρίστες από χώρες όπως η Κίνα και η Ιαπωνία. Επίσης, οι Ισραηλινοί προσβλέπουν στη «βοήθεια» της Ελλάδας για την τουριστική διασύνδεσή τους (κυρίως με κρουαζιέρες που θα περιλαμβάνουν και το Ισραήλ) με χώρες όπως το Μαρόκο, η Τυνησία και η Αίγυπτος.
Κοινές δράσεις
Οι Ισραηλινοί αποδίδουν μεγάλη σημασία στη συνεργασία στον επιχειρηματικό τομέα και ειδικότερα στην καινοτομία. Ηδη, υπάρχουν κοινές δράσεις. Συγκεκριμένα, 31 ελληνικές επιχειρήσεις συνεργάζονται με ισάριθμες ισραηλινές για την παραγωγή νέων προϊόντων και αυτή η προοπτική θα ενθαρρυνθεί με κίνητρα, ανταλλαγές στελεχών, και άλλες δράσεις ώστε να υπάρξουν σύντομα αποτελέσματα. Στο πλαίσιο αυτό η Αθήνα ενδιαφέρεται για τη συμμετοχή ελληνικών κατασκευαστικών εταιρειών σε έργα που γίνονται στο Ισραήλ, αλλά και συνεργασίες στην παραγωγή φαρμάκων. Ψηλά στην ατζέντα βρίσκεται και η περαιτέρω ανάπτυξη και χρήση της τεχνολογίας αφαλάτωσης.
Το ελληνοϊσραηλινό παζλ συμπληρώνει η ανταλλαγή πληροφοριών για την ενίσχυση της ασφάλειας και την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, ενώ εμβαθύνεται και η στρατιωτική συνεργασία με κοινές ασκήσεις και εκπαίδευση -πρόσφατα Ισραηλινοί πιλότοι με 45 ελικόπτερα έκαναν ασκήσεις στον Ολυμπο- όπως και συμπαραγωγή συστημάτων, μεταξύ αυτών και μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Η Ελλάδα προσφέρει στην ισραηλινή αεροπορία το απαραίτητο «βάθος» στον εναέριο χώρο που της στερεί η γεωγραφία και η ψύχρανση των σχέσεων με την Τουρκία, ενώ προωθείται ταχύτατα και η ναυτική συνεργασία. Πρόσφατα επισκέφθηκαν την Ιερουσαλήμ ο αρχηγός του Λιμενικού και ο υπαρχηγός της Αντιτρομοκρατικής.
«Μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο, έχουμε πολλά κοινά οπλικά συστήματα, όπως τα F-16. Η κάθε χώρα έχει συγκεκριμένες εγκαταστάσεις που δε διαθέτει η άλλη, οπότε και εδώ συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλο», τονίζει στην «Κ» ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του πρωθυπουργού, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, υποστράτηγος Γιάκοβ Αμιντρόρ, ο οποίος ξεκαθαρίζει ότι «στον στρατιωτικό τομέα η συνεργασία έχει να κάνει περισσότερο με ασκήσεις και ανθρωπιστικές δράσεις. Δεν αναμένουμε να πολεμήσουν οι Ελληνες στο πλευρό μας εναντίον της Χεζμπολάχ, και εσείς δεν περιμένετε να προστατέψουμε εμείς τα νησιά σας».
Παράλληλα, υπογραμμίζει με έμφαση ότι η συνεργασία Ισραήλ, Ελλάδας, Κύπρου δεν στρέφεται εναντίον της Τουρκίας. «Οι κοινές ασκήσεις βοηθούν και εμάς και εσάς να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι έναντι πιθανών μελλοντικών προκλήσεων. Αλλά δεν είναι μια συμμαχία εναντίον κάποιων άλλων».
Ηλεκτρική διασύνδεση του Ισραήλ με την Κρήτη έως το 2022
Στην τριμερή συνάντηση της Λευκωσίας συμφωνήθηκε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα βάσει του οποίου έως το 2019 θα έχει ολοκληρωθεί η ηλεκτρική διασύνδεση του Ισραήλ με την Κύπρο και μέχρι το 2022 με την Κρήτη. Εχει ήδη αρχίσει η πόντιση υποθαλάσσιων καλωδίων.
Ταυτόχρονα, προχωρούν οι υπολογισμοί και σχεδιασμοί για τη μεταφορά αερίου από το Ισραήλ και την Κύπρο προς την Ελλάδα και τις ευρωπαϊκές αγορές – είτε με υποθαλάσσιο αγωγό είτε με πλοία. Στη Λευκωσία αποφασίσθηκε η σύσταση τριμερούς επιτροπής που θα παρακολουθεί την πορεία των διαδικασιών και θα εξετάσει σε βάθος όλους τους πιθανούς τρόπους μεταφοράς του αερίου, έτσι ώστε μέχρι την επόμενη τριμερή συνάντηση, στο δεύτερο εξάμηνο του 2016, να υπάρχουν συμπεράσματα και να ληφθούν αποφάσεις. Στο πλαίσιο αυτό θα συναντηθούν σύντομα οι τρεις υπουργοί Ενέργειας. Σύμφωνα με αξιωματούχους του Ισραήλ, εξετάζονται πέντε πιθανά σχέδια για την αξιοποίηση του φυσικού αερίου: 1) κατασκευή αγωγού από το κοίτασμα Λεβιάθαν και το κυπριακό οικόπεδο «12» σε τερματικό υγροποίησης στην Κύπρο και από εκεί με πλοία LNG προς τις ευρωπαϊκές αγορές, 2) αγωγός προς την Τουρκία μέσα από τις ΑΟΖ της Κύπρου, του Λιβάνου, αλλά και της Συρίας. Η διαδρομή χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη, 3) αγωγός μέσω Κύπρου και από εκεί στην Τουρκία. Είναι η φθηνότερη επιλογή, αλλά θα πρέπει να έχει λυθεί το Κυπριακό. Είναι η επιλογή που προτιμούν και οι ΗΠΑ ώστε να ενταχθεί η Τουρκία στον περιφερειακό ενεργειακό σχεδιασμό, αλλά τόσο η Ουάσιγκτον όσο και οι άλλες πρωτεύουσες της περιοχής δεν κρύβουν τον προβληματισμό τους για την απρόβλεπτη συμπεριφορά του Ταγίπ Ερντογάν, 4) αγωγοί μέχρι τα υφιστάμενα τερματικά στην Αίγυπτο και από εκεί μεταφορά του αερίου με πλοία LNG στην Ελλάδα, και 5) πλωτό τερματικό υγροποίησης (FLNG) στα ανοιχτά του Ισραήλ, που όμως, θεωρείται ιδιαίτερα ευάλωτο σε τρομοκρατική επίθεση.