Μία συμφωνία της Ελλάδας με τη Ρωσία, με «ενέχυρο» το αέριο του νέου νότιου αγωγού της Gazprom και τιτλοποίηση μελλοντικών εισπράξεων έναντι δανείου 3 δισ. ευρώ, ήταν στα «σκαριά» την περασμένη άνοιξη, όταν η ελληνική πλευρά απέτυχε να προχωρήσει έγκαιρα στη σύσταση της εταιρείας ΔΕΠΕΝΕ (Δημόσια Επιχείρηση Ενεργειακών Επενδύσεων). Αυτό επιβεβαίωσαν στην «Κ» πηγές που βρέθηκαν κοντά στη διαπραγμάτευση, αλλά και κύκλοι της Ε.Ε. που είχαν πληροφόρηση από την Αθήνα και τη Μόσχα για νομικές και τεχνικές λεπτομέρειες του εγχειρήματος.
«Δεν προβάλαμε αντιρρήσεις σε μία τέτοια συμφωνία, καθώς παρόμοια είχε κάνει και άλλη χώρα-μέλος (Αυστρία). Είπαμε ωστόσο ότι θα ήταν αμφίβολο αν μπορούσε να αποτελέσει αξιόπιστη λύση για την αναπλήρωση των ταμειακών αναγκών της χώρας σας, σε εκείνη τη φάση, καθώς χρειαζόταν δεκάδες δισ.» τόνισε στην «Κ» ευρωπαϊκή πηγή.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η προσφορά των Ρώσων ήταν για δάνειο 3 δισ. ευρώ έναντι 5 δισ. που ζητούσε η ελληνική πλευρά, μέσω του τότε υπουργού Ενέργειας Παν. Λαφαζάνη. Τον Μάρτιο του 2015, η ρωσική πλευρά είχε προτείνει το εταιρικό σχήμα του νέου αγωγού να είναι ιδιωτικό, όπως το αντίστοιχο του TAP, σε μία επένδυση χρηματοδοτούμενη από τις ρωσικές τράπεζες. Στη συνέχεια η ελληνική κυβέρνηση, ύστερα από οδηγίες του πρωθυπουργού, ζήτησε να υπάρξει μεσολάβηση κρατικής εταιρείας, της ΔΕΠΕΝΕ, στην οποία θα δινόταν οικονομική βοήθεια από τη Ρωσία ενόψει των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετώπιζε το ελληνικό κράτος στα τέλη Μαρτίου.
Η τρίπλα
Η ρωσική πλευρά πρότεινε –επειδή αυτό θα έπαιρνε χρόνο– να δημιουργηθεί εταιρεία «έξω» από τη δικαιοδοσία της Ε.Ε., ώστε οι λογαριασμοί της να είναι ακατάσχετοι και αυτή να δανεισθεί από τη Ρωσία, με ομολογιακό κοινοπρακτικό δάνειο, έναντι των ποσοτήτων της επόμενης 15ετίας. Οι Ρώσοι, με παρόμοιο τρόπο, είχαν χρηματοδοτήσει ένα από τα μεγαλύτερα projects μεταφοράς αερίου στην Ευρώπη, τον κόμβο του Μπαουμγκάρτεν στην Αυστρία. Τότε, το 2005, η αυστριακή OMV και η Gazprom συνέστησαν μία εταιρεία έχοντας από 30% των μετοχών, ενώ το χρηματιστήριο της Βιέννης και η θυγατρική της Gazprom, Centrex, από 20%. Πρακτικά, έτσι, Αυστριακοί και Ρώσοι ήλεγχαν το project 50% – 50%. Πίσω από την Centrex υπήρχαν εταιρείες στις οποίες συμμετείχαν Ρώσοι και Αυστριακοί πρωταγωνιστές του «ντιλ» στο Τσουγκ της Ελβετίας.
Αυτό όμως δεν ήταν το πρόβλημα. «Το πρόβλημα ήταν ότι η OMV ήταν μια υπαρκτή εταιρεία που μπορούσε να “σηκώσει” χρήματα από το χρηματιστήριο και τις τράπεζες όποτε ήθελε, ενώ στην ελληνική περίπτωση η αγορά αν χρειαζόταν πρόσθετα χρήματα θα έπρεπε να πεισθεί για την αξιοπιστία των εταίρων» είπε στην «Κ» Αυστριακός, τραπεζικό στέλεχος με εμπλοκή στη συμφωνία του Μπαουμγκάρτεν.
Οι Ρώσοι θα έλυναν το πρόβλημα, δίνοντας ένα δάνειο 15ετίας με περίοδο χάριτος πέντε ετών και επιτόκιο κοντά σε εκείνο του ΔΝΤ (3,6%). Ομως επειδή και αυτοί δεν ήσαν βέβαιοι ότι η ελληνική κυβέρνηση θα εξυπηρετούσε το δάνειο «κανονικά», ζητούσαν τον Μάιο πρόσθετες εξασφαλίσεις που καθιστούσαν σαφές στην ελληνική πλευρά ότι «η αγορά είναι αγορά».
Σε αυτό το σημείο έπαιξε ρόλο ο Ρώσος υφυπουργός Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων Σεργκέι Στόρτσακ. Οντας ειδικός στις διαπραγματεύσεις με το «κλαμπ» των Παρισίων (πιστωτές) για την αποπληρωμή του ρωσικού χρέους, γνώριζε και τις δύο άκρες του τραπεζιού σε αυτή τη διαπραγμάτευση… Ηθελε να κρατήσει την Ελλάδα στο τραπέζι των συζητήσεων, καθώς η Ρωσία επείγετο να δημιουργήσει εναλλακτική οδό στην «ουκρανική διαδρομή», αλλά και να ανταποκριθεί στο ελληνικό αίτημα για «άμεση ρευστότητα». Η Ελλάδα υπολόγιζε ότι με τα ρωσικά χρήματα θα μπορούσε να αναχρηματοδοτήσει τις ανάγκες για αγορά ομολόγων, η ΔΕΠΕΝΕ θα τα αγόραζε, όπως έκαναν άλλοι φορείς, ενώ το ελληνικό Δημόσιο θα έπρεπε σε κάποια φάση και να αποπληρώσει το χρέος αλλά και έναντι των χρημάτων αυτών να συμβάλει στην κατασκευή του αγωγού που θα αναλάμβανε η ρωσική πλευρά.
Σχέδιο εν ζωή
«Το παραπάνω δεν πρόκειται για μια ιστορία του 2015» υπογράμμισε στην «Κ» πηγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με πολύ καλή γνώση των συζητήσεων μεταξύ Ρωσίας και Βουλγαρίας για την αναβίωση του νότιου αγωγού. Την περασμένη εβδομάδα, η Βουλγαρία σηματοδότησε σε «ανώτατο επίπεδο» την πρόθεσή της να παραλάβει ρωσικό αέριο στη Βάρνα. Πρόκειται για την ίδια βουλγαρική κυβέρνηση (Μπορίσοφ) που ύστερα από αντιδράσεις της Ε.Ε. και κυρίως των ΗΠΑ είχε αντιδράσει στη λειτουργία του αγωγού που υποθαλάσσια θα συνέδεε τα τερματικά της Gazprom με εκείνα της Βάρνας, όπου οι Ρώσοι είχαν εμμέσως αγοράσει γη και μηχανήματα. Ευρωπαϊκές πηγές τόνισαν στην «Κ» ότι οι Βούλγαροι έχουν πάρει το «πράσινο φως» («go ahead»), καθώς ουδείς θεωρεί ότι ρεαλιστικά υπάρχει άλλος τρόπος να τροφοδοτηθούν τα νότια και δυτικά Βαλκάνια με ενέργεια.
Στη λίστα με τα επενδυτικά εγχειρήματα κοινού ενδιαφέροντος, η Ε.Ε. μιλάει για νότιο διάδρομο παράδοσης αερίου, υποστηρίζει χρηματοδοτικά τη σύνδεση της Στάρα Ζαγόρα, στη Βουλγαρία, με την Κομοτηνή, αλλά και την ανανέωση των σταθμών συμπίεσης και αποθήκευσης αερίου, τη σύνδεση της Ρουμανίας με τη Βουλγαρία, αλλά και τη σύνδεση της Σερβίας με τη Βουλγαρία όπως και της Βουλγαρίας με τα Σκόπια.