Η πρόσφατη έρευνα της Μονάδας Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (22-24/2/2016) αποτύπωσε το καθαρό προβάδισμα της Ν.Δ. έναντι του ΣΥΡΙΖΑ (6,5 μονάδες). Είναι σαφές πως σε σχέση με δύο-τρεις μήνες νωρίτερα η Ν.Δ. δείχνει να διευρύνει τη διαφορά της από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Το προβάδισμα αυτό είναι αποτέλεσμα της υψηλής συσπείρωσης της εκλογικής βάσης της Ν.Δ. και της σημαντικής αποσυσπείρωσης που καταγράφει η αντίστοιχη του ΣΥΡΙΖΑ. Κάτω από το 50% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ του περασμένου Σεπτεμβρίου δηλώνουν τώρα τη διάθεσή τους να τον ξαναψηφίσουν εάν είχαμε εκλογές την επομένη Κυριακή. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως σημαντικό τμήμα των ψηφοφόρων της κυβέρνησης αισθάνεται απογοητευμένο από τις κυβερνητικές επιδόσεις και δυσκολεύεται να δει με κάποια αισιοδοξία το μέλλον. Αν και υπαρκτές οι μετακινήσεις από τον ΣΥΡΙΖΑ προς τη Ν.Δ. ή άλλα κόμματα, εντούτοις δεν αποτελούν το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της συγκυρίας. Το γεγονός πως οι εκλογές διεξήχθησαν πριν από μερικούς μήνες παίζει ως προς αυτό βασικό ρόλο.
Η αποσυσπείρωση του ΣΥΡΙΖΑ, εκτός από τη Ν.Δ., ευνοεί τον «πολιτικό κυνισμό» και την αποστασιοποίηση των ψηφοφόρων από την πολιτική. Δίπλα στο μάλλον συνηθισμένο για την εποχή 24% που δηλώνει αναποφάσιστο, ένα παρόμοιο σχεδόν ποσοστό ερωτηθέντων ψηφοφόρων δηλώνει πως θα επιλέξει είτε την αποχή (18,5%) είτε θα ψηφίσει άκυρο/λευκό (6%). Φαίνεται πως το υψηλό αυτό ποσοστό αποστασιοποιημένων ψηφοφόρων σχετίζεται με το «βαρύ» και γεμάτο απαισιοδοξία κλίμα που καταγράφεται.
Γενικότερα μιλώντας, η ελληνική κοινή γνώμη εμφανίζεται ιδιαίτερα απογοητευμένη από την υφιστάμενη κατάσταση αλλά και την προοπτική της χώρας. Το 87% των ερωτώμενων δηλώνει δυσαρεστημένο από τις επιδόσεις της κυβέρνησης, ενώ πάνω από το 80% εκτιμά πως η έξοδος από το μνημόνιο στο τέλος της τετραετίας δεν είναι εφικτή. Ακόμη, περισσότεροι από 9 στους 10 εκτιμούν πως η οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους τούς επόμενους 12 μήνες θα είναι η ίδια και χειρότερη από τη σημερινή.
Στις μικρότερες ηλικίες η κατάσταση εμφανίζεται ακόμα πιο δυσάρεστη. Στους 18-34 ετών οι επιδόσεις της κυβέρνησης κρίνονται αρνητικά σε ποσοστά της τάξεως του 90%, και το 84% εκτιμά πως η έξοδος από το μνημόνιο δεν θα γίνει πραγματικότητα. Παρ’ όλα αυτά πρέπει να σημειωθεί πως ανάμεσα στους νέους αυτοί που πιστεύουν πως θα χειροτερεύσει η οικονομική τους κατάσταση είναι περίπου το 53%, ποσοστό που υπολείπεται σημαντικά του 73% των άνω των 55 ετών. Οι τελευταίοι εμφανίζουν εμφανώς μεγαλύτερη οικονομική απαισιοδοξία, λόγω της καθημερινής συζήτησης για τη μείωση των συντάξεων.
Η απογοήτευση από τις κυβερνητικές επιδόσεις καταγράφεται εντονότερη ανάμεσα σε όσους έχουν δηλώσει πως δεν θα πάρουν μέρος σε ενδεχόμενες εκλογές ή σε περίπτωση που προσέλθουν στις κάλπες θα επιλέξουν άκυρο ή λευκό.
Αυτοί κρίνουν αρνητικά το έργο της κυβέρνησης σε ποσοστό 93,5%. Αντίθετα, όσοι δηλώνουν κάποια κομματική προτίμηση κρίνουν –αρνητικά πάλι– το έργο της κυβέρνησης σε ποσοστό 85%. Σε όμοια κατεύθυνση, 9 στους 10 που δηλώνουν αποχή ή άκυρο/λευκό εκτιμούν πως η κυβέρνηση δεν θα τα καταφέρει να πετύχει την έξοδο της χώρας από το μνημόνιο, ενώ αυτό το ποσοστό είναι αρκετά χαμηλότερο (78%) ανάμεσα σε όσους δήλωσαν κάποια κομματική προτίμηση. Οι απέχοντες εκτιμούν πως τα πράγματα θα είναι ίδια και χειρότερα σε ποσοστό 96%, ενώ οι έχοντες κομματική προτίμηση σε ποσοστό 91%.
Η απογοήτευση και η αποστροφή, ή διαφορετικά ο «πολιτικός κυνισμός», σε ένα τμήμα των εκλογέων έχουν κάνει την εμφάνισή τους από καιρό. Συγκριτικά με τις εκλογές του 2009, τον περασμένο Σεπτέμβριο ψήφισαν περίπου 1,5 εκατ. λιγότεροι. Οι μισοί από όσους απείχαν στις προηγούμενες εκλογές δηλώνουν πως θα απέχουν ξανά, ενώ 2 στους 10 από όσους είχαν ψηφίσει δηλώνουν πως θα απέχουν. Ολα αυτά δημιουργούν ένα ρευστό μείγμα με ενισχυμένα αντιπολιτικά χαρακτηριστικά.
*Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
**Διευθυντής ερευνών της Μονάδας Ερευνών Κοινής Γνώμης Αγοράς του ΕΠΙ του ΠΑΜΑΚ.