Εντονο διπλωματικό παρασκήνιο με πολύ σημαντικές γεωπολιτικές παραμέτρους έκρυβαν οι συνομιλίες που είχε ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας τόσο στην Τεχεράνη, στις 8 Φεβρουαρίου, όσο και με τον πρόεδρο της Αρμενίας Σερζ Σαρκισιάν, στην Αθήνα, στις 15 Μαρτίου. Και αυτό γιατί, όπως πληροφορούμαστε, η Αρμενία και το Ιράν πρότειναν τη θεσμοθέτηση τριμερούς συνεργασίας στρατηγικού χαρακτήρα, αν και η Αθήνα είναι ιδιαίτερα επιφυλακτική.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, κατά την επίσκεψη του πρωθυπουργού στην Τεχεράνη, η ιρανική κυβέρνηση πρότεινε την επανασύσταση της τριμερούς με την Ελλάδα και την Αρμενία, μια συνεργασία που είχε αναπτυχθεί πριν από το 2000, προχώρησε μέχρι το 2002 –είχαν μάλιστα υπογραφεί και κάποιες συμφωνίες– αλλά σταδιακά εγκαταλείφθηκε. Οι κυρώσεις κατά του Ιράν και οι πιέσεις δυτικών χωρών –κυρίως των ΗΠΑ– οι αντιρρήσεις του Ισραήλ, αλλά και οι αντιδράσεις της Τουρκίας παρέλυσαν την εν λόγω συνεργασία.
Λίγο πριν από την επίσκεψη του κ. Τσίπρα στην Τεχεράνη, το Ιράν ζήτησε την επανασύσταση της τριμερούς, καθώς έχει άριστες σχέσεις με τη γειτονική Αρμενία, ενώ φιλοξενεί στο έδαφός του μια δυναμική αρμενική μειονότητα. Η μετατροπή της τριμερούς σε τετραμερή με την ένταξη και της Κυπριακής Δημοκρατίας προφανώς θα αποτελούσε ένα σημαντικό γεωπολιτικό σχήμα για την ευρύτερη περιοχή, αλλά θα προκαλούσε και αντιδράσεις, γι’ αυτό και το υπουργείο Εξωτερικών φρέναρε τη διαδικασία.
Στις 19 Μαρτίου 2015, δηλαδή ένα χρόνο πριν από την επίσκεψή του στην Αθήνα, ο Σερζ Σαρκισιάν, μιλώντας σε εκδήλωση για τα 100 χρόνια από τη γενοκτονία των Αρμενίων, δήλωσε ότι η ιδέα μιας συνεργασίας ή και συμμαχίας Ελλάδας, Αρμενίας και Ιράν είχε αρχίσει να σχεδιάζεται και να πραγματοποιείται στη δεκαετία του 1990, έκτοτε όμως παρήκμασε και εγκαταλείφθηκε. Αν όμως, προσέθεσε, «υπάρξει συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα και με τη θετική προσέγγιση της νέας ελληνικής κυβέρνησης, μια τέτοια συμμαχία, που δεν στρέφεται εναντίον οποιουδήποτε τρίτου μέρους, είναι χρήσιμη και ίσως μπορεί η ιδέα της συγκρότησής της να αναγεννηθεί».
Στις συνομιλίες Τσίπρα – Σαρκισιάν στην Αθήνα, ο πρόεδρος της Αρμενίας έθεσε το θέμα. Ο κ. Τσίπρας προφανώς γνώριζε ότι, σχεδόν πιεστικά, τόσο η Αρμενία όσο και το Ιράν επιδιώκουν την τριμερή. Με στόχο να μην δείξει ότι η Ελλάδα αρνείται τη συνεργασία, αλλά και παράλληλα να μην αφήσει να εννοηθεί ότι είναι ιδιαίτερα θερμός, δήλωσε μετά τη συνάντηση με τον Αρμένιο πρόεδρο: «Συμφωνήσαμε, λοιπόν, στην ιδέα να διερευνήσουμε το πεδίο μιας τριγωνικής σχέσης ανάμεσα στην Ελλάδα, το Ιράν και την Αρμενία, στο πλαίσιο των τριγωνικών συνεργασιών που με πολύ μεγάλη επιτυχία έχουμε αναπτύξει εμείς εδώ στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ, ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο». Ο πρωθυπουργός είπε ακριβώς αυτό που επιδιώκει. Η λέξη-κλειδί είναι η «διερεύνηση», γιατί ούτε απορρίπτει ούτε αποδέχεται την πρόταση. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, αντιδρούν το Ισραήλ και η Τουρκία, η οποία θεωρεί ότι μια τέτοιου είδους συνεργασία την περικυκλώνει και τη θεωρεί σχεδόν ως συμμαχία που στρέφεται εναντίον της.
Καλά ενημερωμένος κυβερνητικός παράγοντας, μιλώντας στην «Κ», υποβάθμισε αλλά δεν διέψευσε την ύπαρξη αντιδράσεων, τονίζοντας ότι αυτό που θέλει η Αθήνα είναι να διαμορφωθεί ένας κοινός παρονομαστής, ιδιαίτερα στην οικονομία, να εδραιωθεί δηλαδή η οικονομική συνεργασία, να υπάρξουν κοινά προγράμματα και στη συνέχεια να αναπτυχθεί η πολιτική και διπλωματική συνεργασία. Σημειώνεται ότι στις 17 Μαρτίου, αμέσως μετά την επίσκεψη Σαρκισιάν στην Αθήνα, η Αγκυρα αντέδρασε με οξύτητα στις δηλώσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου και του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα για τη γενοκτονία των Αρμενίων και των Ποντίων, ενώ η Αθήνα απάντησε με την ίδια οξύτητα. Το κλίμα αυτό δείχνει τις δυσκολίες που έχει η σχετική διαβούλευση. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζουν διπλωματικές πηγές, η ελληνική διπλωματία δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ετεροκαθορίζεται και η κυβέρνηση οφείλει να δείξει αποφασιστικότητα από τη στιγμή που μια συνεργασία δεν στρέφεται εναντίον καμιάς άλλης χώρας και υπερασπίζεται τα εθνικά συμφέροντα.