Αν σας ρωτούσε κανείς «πόσα κτίρια νομίζετε ότι στεγάζουν τις υπηρεσίες των 15 υπουργείων της χώρας», τι θα του απαντούσατε; Στοιχηματίζω ότι θα πολλαπλασιάζατε το 15 επί 4 ή, άντε, επί 5 και θα λέγατε έναν αριθμό ανάμεσα στο 60 και στο 80.
Και τώρα καθίστε αναπαυτικά για να μάθετε την αλήθεια. Τα ελληνικά υπουργεία στεγάζονται σε 604 κτίρια! (Μόνο στην Αττική). Το δε, ακόμη πιο απίθανο στην έκθεση που θα διαβάσετε και δεν έχει ξαναδημοσιευθεί, είναι ότι σχεδόν το 45% των κτιρίων αυτών –τα 263– δεν ανήκει στο κράτος, αλλά σε ιδιώτες και η πολιτεία τα νοικιάζει. Θέλετε να μάθετε και ποιο είναι το ποσό που καταβάλλεται ως ενοίκιο; Καθίστε ακόμη πιο αναπαυτικά. Κάθε χρόνο το κράτος –δηλαδή όλοι εμείς– δίνει περισσότερα από 100 εκατ. ευρώ μόνο για ενοίκια κτιρίων τη στιγμή που έχει στην κατοχή του εκατοντάδες αναξιοποίητα ακίνητα.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, γιατί η άγνωστη ιστορία που ακολουθεί, επιβεβαιώνει ότι, αν υπήρχε από την αρχή της κρίσης πραγματική πολιτική βούληση, σήμερα η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι μια εντελώς διαφορετική χώρα. Το 2010, λοιπόν, μια από τις επιταγές του 1ου μνημονίου ήταν η πλήρης καταγραφή τόσο των κυβερνητικών κτιρίων, όσο και των αρμοδιοτήτων των υπαλλήλων τους. Το σχέδιο λεγόταν «λειτουργική αξιολόγηση της Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης» και εντάχθηκε και στο ΕΣΠΑ με ένα τεράστιο ποσό της τάξεως των 3 δισ. ευρώ που είχε στόχο τη μετάβαση του Δημοσίου στο λεγόμενο e-government. Για να το πούμε απλά, οι «απεχθείς» εταίροι, μόλις κατάλαβαν πώς λειτουργούσαμε, ενέκριναν αμέσως ένα τόσο μεγάλο ποσό, μήπως και μετατραπεί το ελληνικό κράτος σε σύγχρονο ευρωπαϊκό.
Ω του θαύματος, μια ομάδα 200 δημοσίων υπαλλήλων με επικεφαλής τον γραμματέα της Κ.Ο. του Ποταμιού Παναγιώτη Καρκατσούλη συλλέγει τα στοιχεία μέσα σε μόλις έξι μήνες, το καλοκαίρι του 2011.
Κατεγράφησαν με αναλυτικό τρόπο όλα τα κυβερνητικά κτίρια και η πρωτοφανής διασπορά τους, καθώς διαπιστώθηκε ότι σε πολλές περιπτώσεις σε άλλο κτίριο στεγαζόταν ο υπουργός, αλλού οι υφυπουργοί, αλλού οι γενικοί και ειδικοί γραμματείς και αλλού οι διευθυντές και οι τμηματάρχες.
Απόλυτο χάος
«Εννοείται ότι υποψιαζόμασταν το διοικητικό χάος που θα βρίσκαμε, αλλά δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ώς τότε και ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα. Την πλήρη ακαταλληλότητα των περισσότερων κτιρίων που καθιστά ανέφικτη την ηλεκτρονική τους διασύνδεση, καθώς δεν πληρούν καν στοιχειώδεις προδιαγραφές», αναφέρει ο κ. Καρκατσούλης, επισημαίνοντας ότι υπάρχουν υπηρεσίες που ακόμη στεγάζονται σε προπολεμικά διαμερίσματα.
Από την ίδια έρευνα, όμως, αναδείχθηκε και κάτι ακόμη πιο απρόσμενο. Οτι οι περίπου 58.000 υπάλληλοι των υπουργείων έχουν 23.140 διαφορετικές αρμοδιότητες, εκατοντάδες των οποίων είναι κενού περιεχομένου. Εκπληκτη η ομάδα Καρκατσούλη διαπίστωσε ότι υπήρχαν ολόκληρες γενικές διευθύνσεις που είχαν χρόνια να εκδώσουν έστω μια εκτελεστική πράξη (όπως, π.χ., η 92μελής Γ.Δ. Θρησκευμάτων που η τελευταία ενέργειά της ήταν να εγκρίνει τη χειροτονία ενός κληρικού τρία χρόνια νωρίτερα), ενώ ακόμη πιο αναπάντεχη απεδείχθη η «εξειδίκευση» των υπαλλήλων. Για έναν απλό έλεγχο καυσαερίων υπάρχουν στο Δημόσιο 5 διαφορετικές ειδικότητες (αναλόγως αν το όχημα είναι δίκυκλο, τρίκυκλο, Ι.Χ. ή φορτηγό), ενώ στις πιο σουρεαλιστικές αρμοδιότητες που κατεγράφησαν ήταν οι… σπερματεγχύτες για τη βελτίωση της αναπαραγωγής των βοοειδών (στο υπ. Αγρ. Ανάπτυξης).
Πελατειακό τέρας
Ολα τούτα είναι εξηγήσιμα, αν αναλογιστεί κανείς το πελατειακό τέρας που δημιούργησαν διαχρονικά τα κόμματα. Οι μεν αρμοδιότητες αυξάνονταν χρόνο με τον χρόνο για να γίνονται οι υπάλληλοι τάχα αναντικατάστατοι, ενώ η διασπορά της διοίκησης δεν είναι καθόλου άσχετη με τη διαφθορά, μικρή και μεγάλη. Στα υπουργεία σπανίως θα δεις ανοιχτούς χώρους εργασίας, όπως στις ιδιωτικές εταιρείες. Ακόμη και σήμερα, παντού στα υπουργεία υπάρχουν πολλά μικρά δωμάτια και κυρίως κλειστές πόρτες, πίσω από τις οποίες ουδείς ξέρει πότε και ποιοι βρίσκονται και κυρίως τι ακριβώς κάνουν.
Θα αναρωτιέστε τι απέγιναν όλα αυτά τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν. Η ομάδα Καρκατσούλη όχι μόνον τα παρέδωσε στον ΟΟΣΑ όπως ήταν ο σχεδιασμός, αλλά τα συνόδευσε με ρηξικέλευθες λύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν εκατοντάδες εκατ. ευρώ κατ’ έτος. Προτάθηκε, για παράδειγμα, οι αμέτρητες αρμοδιότητες των υπουργείων που σχετίζονται με την παροχή υπηρεσιών στους πολίτες να μεταφερθούν σε δήμους και περιφέρειες (όπως σε όλα τα προηγμένα κράτη), ενώ όλες οι υποστηρικτικές (καθαρισμοί, συντηρήσεις κ.λπ.) να δοθούν στον ιδιωτικό τομέα. Οι δε εναπομείνασες εκτελεστικές υπηρεσίες προτάθηκε να ανακατανεμηθούν σε 19 διακριτές ομάδες αρμοδιοτήτων, με την παράλληλη δυνατότητα οι υπάλληλοι ίδιου αντικειμένου να μετακινούνται εύκολα όπου χρειάζονται. Για την αντιμετώπιση του κτιριακού η ομάδα Καρκατσούλη εισηγήθηκε δεκάδες συγχωνεύσεις ομοειδών υπηρεσιών στα κτίρια που πληρούν τις προδιαγραφές για να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακος και η ηλεκτρονική τους διασύνδεση, και μεσοπρόθεσμα τη δημιουργία ενός κυβερνητικού πάρκου, εκτός κέντρου, στο οποίο θα μπορούσαν να μεταφερθούν τα περισσότερα υπουργεία.
Ο Γιάννης Ραγκούσης, που ήταν τότε υπουργός Εσωτερικών, ήταν ο μόνος που πήρε ζεστά τις προτάσεις και άρχισε να σχεδιάζει την υλοποίησή τους. Ολως αιφνιδίως, όμως, αντικαταστάθηκε από τον Δημ. Ρέππα που μάλλον τα θεώρησε όλα αυτά μεγαλεπήβολα και ανέφικτα. Στο μεσοδιάστημα είχαν έρθει και οι Γάλλοι της Task Force που είχαν κάθε λόγο να υποβαθμίσουν την ελληνική έκθεση για να αμειφθούν για μια καινούργια δική τους, ενώ η στενότητα στα οικονομικά της χώρας ανέτρεψε και το ΕΣΠΑ. «Την τελευταία, ίσως, ευκαιρία αναδιοργάνωσης του Δημοσίου, την “έφαγαν” νομίζω οι βρεφονηπιακοί σταθμοί, καθώς για τη λειτουργία τους διατέθηκαν, απ’ ό,τι έμαθα, τα κονδύλια που είχαν εγκριθεί το 2010», λέει με πόνο ψυχής ο κ. Καρκατσούλης…