ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Το σημείο χωρίς επιστροφή που φοβούνταν στις Βρυξέλλες το προηγούμενο διάστημα έφτασε απότομα τα ξημερώματα της περασμένης Παρασκευής, προκαλώντας σοκ αλλά και τρόμο στην καρδιά της Ε.Ε. Και αυτό γιατί, παρά την προετοιμασία κατά τους προηγούμενους μήνες για όλα τα ενδεχόμενα, ουδείς μπορεί να προβλέψει με σιγουριά τις οικονομικές, πολιτικές, αλλά και γεωστρατηγικές επιπτώσεις στη Γηραιά Ηπειρο.
Ασφυκτική πίεση άρχισε χθες να ασκεί η ΕΚΤ στη Βρετανία, με το μέλος της διοικούσας επιτροπής της, Φρανσουά Βιλρουά ντε Γκαλό, να αναφέρει ότι οι τράπεζες του Σίτι του Λονδίνου κινδυνεύουν να απολέσουν το «ευρωπαϊκό τους διαβατήριο», που τους επιτρέπει να δραστηριοποιούνται χωρίς προσκόμματα στην ηπειρωτική Ευρώπη. Την ίδια ώρα, ο οίκος Moody’s υποβάθμιζε την προοπτική της πιστοληπτικής ικανότητας της Βρετανίας, εκτιμώντας ότι η χώρα θα αντιμετωπίσει σημαντικές δυσκολίες για να διαπραγματευθεί επιτυχώς την έξοδό της από την Ενωση.
Εισερχόμενος χθες σε σύσκεψη των ΥΠΕΞ των έξι ιδρυτικών χωρών της Ε.Ε. και με τους ηγέτες της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας να αναμένεται να συναντηθούν αύριο, ο Γερμανός υπουργός Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ δήλωσε ότι είναι ώρα να διαπιστωθεί ποιες είναι οι προσδοκίες των λαών στα 27 εναπομείναντα κράτη-μέλη της Ενωσης.
Η Ευρώπη τα τελευταία χρόνια φαίνεται να αποφεύγει το ένα ατύχημα μετά το άλλο την τελευταία στιγμή. Και παρόλο που δείχνει σαν εγκλωβισμένη σε ομόκεντρους κύκλους παρόμοιων προβλημάτων, δεν φαίνεται να έχει βρει τον τρόπο για τη ριζική αντιμετώπισή τους. Είναι ενδεικτικό ότι πριν από ακριβώς ένα χρόνο η ελληνική κυβέρνηση είχε προκηρύξει και αυτή δημοψήφισμα, που στα μάτια πολλών ήταν ανάλογο του βρετανικού.
Τότε, στις 29 Ιουνίου 2015, ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, σε μια κατάμεστη αίθουσα Τύπου, είχε απευθυνθεί στους Ελληνες ψηφοφόρους λέγοντας σε δραματικό τόνο: «Η Ελλάδα είναι Ευρώπη και η Ευρώπη είναι Ελλάδα». Ενα χρόνο αργότερα, την περασμένη Παρασκευή, 24 Ιουνίου 2016, ο κ. Γιούνκερ βρέθηκε πάλι σε μια κατάμεστη αίθουσα με δημοσιογράφους. Το ατύχημα αυτήν τη φορά δεν είχε αποφευχθεί και στην ερώτηση εάν η έξοδος των Βρετανών σημαίνει και το τέλος της Ε.Ε., η απάντησή του ήταν ένα δραματικό «όχι» και μια έξοδος του ιδίου από την αίθουσα Τύπου…
Ενδοσκόπηση
Αυτό που είναι σίγουρο, για να μην επαναληφθούν οι ίδιες σκηνές και το 2017, είναι ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι θα πρέπει να ξεκινήσουν μια διαδικασία ενδοσκόπησης του τι πήγε λάθος. Ενδεχομένως από αύριο, σε μια άτυπη Σύνοδο Κορυφής. Αξιωματούχοι τονίζουν πως ο μέσος Ευρωπαίος «δεν καταλαβαίνει τι κάνουμε εδώ και τι αποφάσεις παίρνουμε» και πως «αν αυτό δεν αλλάξει άμεσα, τότε η κατάρρευση είναι θέμα χρόνου».
Πέρα από αυτή την πολύ σημαντική κρίση ταυτότητας που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν σύντομα τα ευρωπαϊκά όργανα, τα προβλήματα που θα εμφανιστούν τους επόμενους μήνες είναι πολλά και σημαντικά, και ιδίως στον ευρωπαϊκό Νότο. Σύμφωνα με τον αναλυτή Μιτζ Ράχμαν του Eurasia Group, ακόμα και χωρίς την έξοδο της Βρετανίας, η Πορτογαλία, η Ισπανία, αλλά σε κάποιο βαθμό και η Ελλάδα, θα βρεθούν αντιμέτωπες με σοβαρές κρίσεις. Συγκεκριμένα, στην Πορτογαλία «υπάρχει μεγάλο ρίσκο να τεθεί σε κίνδυνο η πρόσβαση της χώρας στις αγορές» κάποια στιγμή το φθινόπωρο. Και αυτό θα έχει μεγάλες οικονομικές και πολιτικές συνέπειες, καθώς λίγους μήνες πριν από τις εκλογές στη Γαλλία και κυρίως σε Ολλανδία και Γερμανία, δεν θα υπάρχει καμία διάθεση για τη διάσωση μιας χώρας του Νότου. «Θα είναι δύσκολο να εγκρίνουν καινούργιο πρόγραμμα πριν από τις εκλογικές αναμετρήσεις τους», τονίζει ο Ράχμαν.
Συγχρόνως, η Ισπανία θα κληθεί να προβεί σε δημοσιονομική προσαρμογή του προϋπολογισμού της, η οποία θα είναι ιδιαίτερα επίπονη, ενώ λόγω των εκλογών δεν πρόκειται να υπάρξει περαιτέρω επιείκεια. Αν προσθέσει κάποιος στο μείγμα και την Ιταλία, όπου ο Ματέο Ρέντσι χάνει σημαντικά δημοτικότητα το τελευταίο διάστημα, ενώ έχει μια σειρά από δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις και τη συνταγματική αναθεώρηση μπροστά του, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν. «Αν προσθέσει κανείς και την Ελλάδα στο μείγμα, τότε όλη αυτή η περιοχή δεν φαίνεται να πηγαίνει καλά το επόμενο εξάμηνο», λέει ο Ράχμαν.
«Η σχέση μεταξύ των εκλογικών κύκλων σε Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία και τα θέματα που θα προκύψουν νότια θα είναι αρκετά δύσκολα και πιθανόν να οδηγήσουν σε έκρηξη των σχέσεων μεταξύ των χωρών του Νότου και του Βορρά», συμπληρώνει. Και η Ελλάδα δεν είναι εκτός αυτής της εξίσωσης. Για την κ. Μ. Δεμερτζή, οικονομολόγο του think tank Bruegel των Βρυξελλών, σίγουρα η έξοδος της Βρετανίας θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη προσπάθεια να μείνουν τα υπόλοιπα 27 κράτη-μέλη ενωμένα, όμως αυτό δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε επιείκεια προς την Ελλάδα, η οποία έχει ακόμη να περάσει δύσκολο φθινόπωρο.
Για τον Ράχμαν το Βrexit θα οδηγήσει αναμφίβολα τις αγορές στο να ελέγχουν πολύ πιο προσεκτικά τι συμβαίνει στην Ευρώπη. «Αυτό φυσικά είναι αρνητικό για την Ελλάδα, αλλά και για τη Ν. Ευρώπη», λέει.
Αλλωστε στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους ξένους αναλυτές, είναι πολύ πιθανή η περαιτέρω επιβολή λιτότητας στις αρχές του νέου έτους, ενώ η πολιτική σκηνή στην Αθήνα εκτιμά πως εξακολουθεί να είναι ευάλωτη, με τις πρόωρες εκλογές να παραμένουν ως πιθανό σενάριο.