Ηταν που ήταν πολύ δύσκολο να ξαναβρεί κάποιο χρήμα η ελληνική αγορά κεφαλαίων, μετά τη βρετανική κρίση που σπέρνει ανησυχία στις διεθνείς αγορές, το ήδη οξύ πρόβλημα ρευστότητας γίνεται εξόχως οξύτερο. Παρά τις προσπάθειες των κεντρικών τραπεζών, δηλαδή την ΕΚΤ, της Ομοσπονδιακής στις ΗΠΑ και της Τραπέζης της Αγγλίας, να τροφοδοτήσουν με απεριόριστη, πρακτικά, ρευστότητα τις τράπεζές «τους», η απώλεια εμπιστοσύνης καθιστά τις συνθήκες αναχρηματοδότησης κρατών, τραπεζών και επιχειρήσεων δυσκολότερες.
Για την Ελλάδα η κατάσταση είναι αφόρητη. Η χώρα βρίσκεται, από την άνοιξη του 2010 και μέχρι σήμερα, εκτός αγορών κεφαλαίων, επειδή η πιστοληπτική βαθμολογία του κράτους είναι στο όριο της χρεοκοπίας.
Το παράθυρο ευκαιρίας που δημιουργήθηκε την άνοιξη του 2014, έκλεισε απότομα με την απώλεια του «πιστοποιητικού» (waiver) από την ΕΚΤ, όταν η κυβέρνηση τίναξε στον αέρα την πορεία απεμπλοκής από τα μνημόνια. Η επαναφορά του waiver πριν από λίγες μέρες ελάχιστα θα βοηθήσει, όπως θα εξηγήσουμε στη συνέχεια.
Ακόμη, το Δημόσιο επιμένει –από τότε που στράγγισε τα ταμεία, πριν υποχρεωθεί να καταφύγει στη μερική τραπεζική αργία– να αντλεί όλα σχεδόν τα ρευστά διαθέσιμα των τραπεζών, προκειμένου να χρηματοδοτεί το συνεχώς διευρυνόμενο, από τους πρώτους μήνες του 2015 και μέχρι σήμερα, ταμειακό έλλειμμα του κράτους. Τέλος, η κυβέρνηση επιμένει στη στείρα και αντιαναπτυξιακή πολιτική χρηματοδότησης του κρατικού τομέα, με συνεχώς περισσότερους και βαθύτερους φόρους, μειώνοντας ακόμη περισσότερο τη διαθέσιμη ρευστότητα πολιτών και επιχειρήσεων.
«Χωρίς λεφτά»
Με δυο λόγια, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, έχουμε τράπεζες «χωρίς λεφτά». Προσέξτε το εξής: πριν εισέλθουμε στη διαλυτική κρίση, δηλαδή μεταξύ Φεβρουαρίου 2004 και Οκτωβρίου 2008, οι τράπεζες προσέθεταν νέα δάνεια ύψους 2 δισ. και 617 εκατ. κάθε μήνα! Το ποσό είναι ιλιγγιώδες. Αντιθέτως, από τον Νοέμβριο 2008 και μέχρι τον Απρίλιο που πέρασε, η τραπεζική χρηματοδότηση μειωνόταν κατά 509 εκατ. τον μήνα. Ανατροπή συντριπτική.
Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι οι συνθήκες ρευστότητας θα βελτιωθούν. Δεν είναι αληθές και δεν επιβεβαιώνεται από τίποτε. Πρώτον, η επαναφορά του waiver από την πλευρά του Μάριο Ντράγκι, προέδρου της ΕΚΤ, δεν αναμένεται να προσθέσει στα ταμεία των τραπεζών περισσότερα από 2,5 δισ. ευρώ. Οι τράπεζες παραμένουν εξαρτημένες από τον πανάκριβο μηχανισμό ELA κατά 60 δισ. στον οποίο έχουν εκχωρήσει σχεδόν όλα, καλύτερα και χειρότερα, τα στοιχεία του χαρτοφυλακίου τους.
Αυτό που χρειαζόμαστε είναι δύο τουλάχιστον βαθμούς βελτίωση της πιστοληπτικής ικανότητας του κράτους, ώστε να μπορέσουν οι τράπεζες να μεταφέρουν εγγυήσεις που σήμερα δίνουν στον ELA προς επενδυτικούς οίκους του εξωτερικού, οι οποίοι θα είναι πρόθυμοι να αναχρηματοδοτήσουν τον ελληνικό κίνδυνο. Είναι προφανές ότι επεισόδια όπως η πολιτικοποίηση μιας διεθνούς σύμβασης (περίπτωση Cosco), σε συνδυασμό με τον κίνδυνο που έφερε το Brexit, δεν διευκολύνουν. «Στην καλύτερη περίπτωση, οι τράπεζες θα απελευθερώσουν αξίες μέχρι 10 δισ. και από την επαναχρηματοδότησή τους μπορεί να σηκώσουν ρευστότητα 5 δισ.», εξηγεί έμπειρο στέλεχος της αγοράς.
Η χώρα μας άφησε πολλαπλές ευκαιρίες να χαθούν και όλα τώρα είναι δυσκολότερα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος να «καεί» αντί να προστεθεί ρευστότητα ήταν πάντοτε η διευθέτηση των «κόκκινων» δανείων. Ο κίνδυνος «Μαρινόπουλος» αναδεικνύει πόσο δύσκολο είναι να βγει το σύστημα από το τέλμα στο οποίο έχουν οδηγηθεί ιδιώτες και επιχειρηματίες από την ιδεολογία του «δεν πληρώνω» ή την κακοδιαχείριση μεγάλων εταιρειών σε συνθήκες πολιτικής κακοκαιρίας.
Ρευστότητα δεν πρόκειται να προσφέρουν ούτε οι καταθέτες. Η κυβέρνηση αδυνατεί να προσφέρει φορολογικά κίνητρα και κατάλληλες εγγυήσεις για την επιστροφή κεφαλαίων. Το αδιέξοδο που συστηματικά οργάνωσε η κυβέρνηση πλησιάζει. Μέχρι τα τέλη του έτους, το πολύ την ερχόμενη άνοιξη, τα πράγματα θα έχουν καταστεί ανυπόφορα.