Η δημοσιοποίηση της απόφασης του Μόνιμου Διαιτητικού Δικαστηρίου στη Χάγη υπέρ των Φιλιππίνων στην αντιδικία με την Κίνα για τις αξιώσεις της στη Νότια Σινική Θάλασσα, βρήκε τον υπουργό Εξωτερικών κ. Ν. Κοτζιά και το επιτελείο του να ετοιμάζουν τις βαλίτσες τους για τη μακρινή Μογγολία και την 11η συνάντηση Ευρώπης και Ασίας. Το πρώτο, ταχύτατο συμπέρασμα που εξήγαγαν στο υπουργείο Εξωτερικών, είναι ότι η απόφαση αυτή δεν δημιουργεί κάποιο δεδικασμένο, ωστόσο άμεσα η ομάδα περί τον κ. Κοτζιά επιδόθηκε στη λεπτομερή ανάλυση των περίπου 500 σελίδων της απόφασης. Ο κ. Κοτζιάς εκτιμά ότι η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου κρύβει στοιχεία και ευρήματα τα οποία μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμα για την Ελλάδα.
Η δεύτερη πρωτοβουλία του κ. Κοτζιά εκδηλώθηκε στο Ουλάν Μπατόρ της Μογγολίας όπου –ούτως ή άλλως– ήταν παρόντες αρκετοί Eυρωπαίοι ηγέτες και υπουργοί Εξωτερικών αλλά και αξιωματούχοι της Ε.Ε. Αξιόπιστες διπλωματικές πηγές αναφέρουν στην «Κ» ότι η ανακοίνωση που εξέδωσε την Παρασκευή η Υπατη Εκπρόσωπος της Ε.Ε. κ. Φεντερίκα Μογκερίνι για την απόφαση του Διαιτητικού Δικαστηρίου δεν ήταν εξαρχής ούτε τόσο ουδέτερη ούτε τόσο γενική. Για τη συγγραφή του μονοσέλιδου κειμένου της κ. Μογκερίνι υπήρξε έντονο παρασκήνιο, καθώς ορισμένες πλευρές στην Ε.Ε. επιθυμούσαν μια πιο λεπτομερή παρέμβαση με νομικές αλλά και τεχνικές λεπτομέρειες.
Οι ίδιες πηγές ανέφεραν στην «Κ» ότι προς στιγμήν υπήρξε ο κίνδυνος να συνταχθεί «στο πόδι» ένα κείμενο που θα σχολίαζε μια απόφαση που αναφέρεται σε ΑΟΖ, αιγιαλίτιδα ζώνη, την επήρεια νήσων, βράχων και βραχονησίδων, καθώς και ζητήματα που άπτονται κρατικής κυριαρχίας. Το γεγονός ότι το κείμενο της κ. Μογκερίνι δημοσιοποιήθηκε την τέταρτη μέρα μετά τη δημοσιοποίηση της απόφασης του Διαιτητικού Δικαστηρίου, είναι ενδεικτικό στοιχείο της δυσκολίας εξεύρεσης κοινού παρονομαστή μεταξύ των κρατών-μελών.
«Ασφαλές» κείμενο
Σύμφωνα με πηγές του ΥΠΕΞ, η Ελλάδα εξ αρχής ετάχθη υπέρ ενός «ασφαλούς» κειμένου, με λίγες λεπτομέρειες και σαφή αναφορά στην ανάγκη σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου. Δεν είναι τυχαίο ότι αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση της ανακοίνωσης της Ε.Ε., ο κ. Κοτζιάς προέβη σε δηλώσεις για τη σημασία που έχει η απόφαση του Διαιτητικού Δικαστηρίου. Επί τούτου ήδη ο κ. Κοτζιάς από τη Μογγολία, έσπευσε να τονίσει το γεγονός ότι η Ε.Ε. θέτει ως προϋπόθεση για κάθε υποψήφιο προς ένταξη κράτος, τον σεβασμό της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Σημειώνεται ότι τη συγκεκριμένη Σύμβαση έχουν υπογράψει και η Ελλάδα και η Τουρκία σε αντίθεση με την υπόθεση Φιλιππινών-Κίνας, όπου το Πεκίνο δεν την έχει αναγνωρίσει.
Επί της ουσίας, στην Αθήνα γνωρίζουν ότι μια απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου έχει κυρίως διδακτικό χαρακτήρα για το πώς μπορεί να εξελιχθεί μια αντιδικία που διαθέτει κάποια χαρακτηριστικά που –σε κάποιες περιπτώσεις–θα μπορούσαν να θυμίζουν το Αιγαίο. Παράλληλα, αντιλαμβάνονται ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποτελέσει δεδικασμένο το οποίο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί σε μια ενδεχόμενη ανάλογη αντιδικία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Aλλωστε, στο Διαιτητικό Δικαστήριο προσέφυγαν οι Φιλιππίνες μονομερώς και η Κίνα δεν αποδέχεται την απόφαση που ελήφθη. Ωστόσο, μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει ένα ακόμη κείμενο νομολογίας στην ελληνική φαρέτρα επιχειρημάτων. Βέβαια, στην Αθήνα τα τελευταία πολλά χρόνια τα ζητήματα που αφορούν τις θαλάσσιες ζώνες έχουν αναλυθεί ποικιλοτρόπως από σειρά ειδημόνων και μη. Πηγές αναφέρουν ότι ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, παραδίδοντας το χαρτοφυλάκιο στον κ. Κοτζιά τον Ιανουάριο του 2015, άφησε και μια σειρά κειμένων που αφορούν ακριβώς τα ζητήματα για τις θαλάσσιες ζώνες και είχαν επεξεργαστεί οι υπηρεσίες του ΥΠΕΞ την περίοδο 2013-2015.
Eμπειροι διπλωμάτες τονίζουν προς την «Κ» ότι η υπόθεση «Φιλιππίνες εναντίον Κίνας» έχει τα εξής σημεία που χρήζουν διεξοδικής ανάλυσης: Πρώτον, το γεγονός ότι το Διαιτητικό Δικαστήριο αποδίδει στις Φιλιππίνες ίση επιρροή στην ανοιχτή θάλασσα με εκείνη της Κίνας. Επί τούτου σημειώνουν, ωστόσο, ότι η Ελλάδα δεν είναι μόνο νησιωτική χώρα. Δεύτερον, το γεγονός ότι εντός της ζώνης των 200 μιλίων παραχωρείται στις Φιλιππίνες το δικαίωμα οικονομικής εκμετάλλευσης. Τρίτον, ο χαρακτηρισμός των τεχνητών νησιών που έχει κατασκευάσει σε ατόλες και υφάλους η Κίνα, ως οικονομικά μη βιώσιμων. Αυτή η διατύπωση συνιστά στην πραγματικότητα «δίκοπο μαχαίρι» για την Αθήνα. Και, τέταρτον, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, ότι η απόφαση αυτή αμφισβητείται ως μονομερής από την πλευρά της Κίνας.