Η περυσινή αρνητική εμπειρία ως προς τη διαχείριση των ταμειακών διαθεσίμων του κράτους έχει λειτουργήσει θετικά φέτος. Εχοντας στο πρώτο εξάμηνο του 2015 περάσει αρκετές ημέρες και νύχτες αγωνίας στο οικονομικό επιτελείο για το εάν θα μπορέσουν την επόμενη ημέρα να πληρωθούν μισθοί, συντάξεις ή χρέος, στο υπουργείο Οικονομικών έχουν αποφασίσει να προχωρήσουν σε κινήσεις διασφάλισης επαρκούς ρευστότητας για αντιμετώπιση πιθανής κρίσης –ανεξαρτήτως είδους– τους επόμενους μήνες. Στην πράξη, εφαρμόζουν αυτό που λέει το γνωστό ρητό: «πριν πεινάσουν, μαγειρεύουν».
Δεδομένου ότι η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό στήριξης είναι για πολύ συγκεκριμένους σκοπούς (χρέος και ληξιπρόθεσμες οφειλές) και ότι οι αγορές παραμένουν κλειστές για την Ελλάδα, το οικονομικό επιτελείο έχει στραφεί και πάλι στη χρήση του εργαλείου του εσωτερικού δανεισμού μέσω βραχυπρόθεσμων πράξεων (repos). Πρόκειται για το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε πέρυσι σε μεγάλη έκταση, ώστε να μη χρεοκοπήσει η χώρα σε κάποια από τις υποχρεώσεις της προς τους πιστωτές της και ταυτόχρονα να συνεχίσει να καταβάλλει μισθούς και συντάξεις.
Φέτος, δεν χρησιμοποιείται για τους ίδιους λόγους, αλλά κυρίως για να δημιουργηθεί ένα «μαξιλάρι» ασφαλείας ενόψει του φθινόπωρου και του χειμώνα. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ποσό του καθαρού δανεισμού μέσω repos από τους δημόσιους φορείς το 2015 ήταν περίπου 11 δισ. ευρώ. Για το 2016 το οικονομικό επιτελείο έχει θέσει ως στόχο το ποσό αυτό να αυξηθεί στα επίπεδα των 13 δισ. ευρώ, καθώς:
1. Κανείς δεν γνωρίζει πόσο θα διαρκέσει ο δεύτερος έλεγχος του προγράμματος. Μπορεί να μην υπάρχουν οι δυσκολίες του πρώτου ελέγχου και όλοι να πιέζουν για μια γρήγορη ολοκλήρωσή του, αλλά τόσο το θέμα των αλλαγών στις εργασιακές σχέσεις όσο και η εφαρμογή ενός μεγάλου όγκου νομοθετημένων μέτρων δημιουργούν προβληματισμό για το πότε θα κλείσει η αξιολόγηση. Το Δημόσιο δεν έχει μεγάλες ταμειακές ανάγκες μέχρι τις αρχές του έτους (οι λήξεις που πρέπει να καλυφθούν στο διάστημα Αυγούστου – Δεκεμβρίου δεν ξεπερνούν τα 3 δισ. ευρώ), αλλά σε κάθε περίπτωση στο οικονομικό επιτελείο προτιμούν να μη βρίσκονται με την πλάτη στον τοίχο όσο η διαπραγμάτευση για την αξιολόγηση είναι σε εξέλιξη.
2. Είναι άγνωστο πώς θα αντιδράσουν οι φορολογούμενοι κατά τη διάρκεια του δύσκολου δεύτερου εξαμήνου ως προς τις πληρωμές των φόρων τους. Οι αυξημένες υποχρεώσεις για φέτος, μετά και τα τελευταία μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση, δημιουργούν ανησυχία στο οικονομικό επιτελείο ότι μπορεί τελικώς τα έσοδα να βρεθούν εκτός τροχιάς, παρά το γεγονός ότι στο πρώτο εξάμηνο του έτους έχουν κινηθεί πολύ καλά ξεπερνώντας ελαφρώς τους στόχους. Σε αυτή την εξέλιξη έχει συμβάλει η πολύ καλή πορεία των εσόδων του ΦΠΑ, εξαιτίας της εκτεταμένης χρήσης του πλαστικού χρήματος.
Φόροι 29 δισ.
Το θέμα είναι, όμως, ότι οι φορολογούμενοι ξεκινούν από αυτό τον μήνα να καταβάλλουν τον φόρο εισοδήματος, από τον Αύγουστο (εκτός απροόπτου) θα ακολουθήσει ο ΕΝΦΙΑ, ενώ μέχρι το τέλος του έτους υπάρχουν κι άλλες υποχρεώσεις (π.χ. τέλη κυκλοφορίας) που θα πρέπει να εξοφληθούν. Ολα αυτά, σε συνδυασμό με το ότι θα είναι υψηλότερη η επιβάρυνση δεδομένων των αλλαγών σε φόρο εισοδήματος και ΕΝΦΙΑ για μεγάλο μέρος φορολογουμένων, έχουν οδηγήσει το οικονομικό επιτελείο τόσο στο να έχει συγκρατήσει τις δαπάνες του κράτους αισθητά κατά το πρώτο εξάμηνο όσο και στο να προχωρήσει σε εσωτερικό δανεισμό από τους φορείς του Δημοσίου για να διαμορφωθεί ένα επιπλέον «μαξιλάρι» στα κρατικά ταμεία. Να σημειωθεί ότι στο δεύτερο εξάμηνο του 2016 θα πρέπει να καταβληθούν φόροι ύψους σχεδόν 29 δισ. ευρώ, όταν στο πρώτο εξάμηνο το ποσό διαμορφώθηκε στα 20 δισ. ευρώ (παραδοσιακά το πρώτο εξάμηνο κάθε έτους είναι πιο ελαφρύ).
Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι υπό φυσιολογικές συνθήκες θα έπρεπε οι κρατικοί φορείς να έχουν ήδη μεταφέρει τα ταμειακά τους διαθέσιμα στον ειδικό λογαριασμό που τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) για τον σκοπό αυτό. Η Βουλή έχει ψηφίσει εδώ και μήνες νόμο ο οποίος προβλέπει τη μεταφορά των διαθεσίμων όλων των φορέων στον εν λόγω λογαριασμό, στο πλαίσιο της καλύτερης διαχείρισης των ταμειακών διαθεσίμων τους και εν γένει του Δημοσίου. Προς το παρόν, όμως, δεν έχουν ανταποκριθεί όλοι στις διατάξεις του νόμου.
Στο υπουργείο Οικονομικών θεωρούν ότι αν οι φορείς είχαν ανταποκριθεί στις νομικές τους υποχρεώσεις, το Δημόσιο θα είχε ένα πολύ σημαντικό «μαξιλάρι» για να διαχειριστεί καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, ενώ θα μπορούσε το υπουργείο να έχει πλήρη εικόνα τού τι συμβαίνει στα κρατικά ταμεία ολόκληρου του δημόσιου τομέα.