Η αβεβαιότητα και η απαισιοδοξία για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος κυριάρχησαν στην κλειστή εκδήλωση για τις συνέπειες του βρετανικού δημοψηφίσματος, που έλαβε χώρα χθες στην πρεσβεία της Αυστραλίας. Οι συμμετέχοντες – ακαδημαϊκοί, διπλωμάτες και δημοσιογράφοι, υπό τον συντονισμό του πρέσβη της Αυστραλίας Τζον Γκρίφιν– έθεσαν την απόφαση των Βρετανών ψηφοφόρων υπέρ του Brexit στο πλαίσιο των ευρύτερων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ε.Ε., μοιράστηκαν τις εκτιμήσεις τους για το πώς θα αντιδράσουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες και για το τι επιφυλάσσουν οι εξελίξεις για την Ελλάδα.
Oπως σημείωσε ένας εκ των ομιλητών, υπάρχουν τρεις σχολές σκέψης στην Ευρώπη σχετικά με το μήνυμα που εξέπεμψε το βρετανικό δημοψήφισμα. Οι αντι-Ευρωπαίοι λαϊκιστές θεωρούν ότι πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα της διάλυσης της Ε.Ε. Οι δυνάμεις της Κεντροδεξιάς, με κορυφαίους τους Γερμανούς Χριστιανοδημοκράτες, δεν βλέπουν περιθώρια για περαιτέρω ενοποίηση. Αντιθέτως, η γερμανική Σοσιαλδημοκρατία, αλλά και ο πρόεδρος της Κομισιόν, θεωρούν ότι πρέπει να χρησιμοποιηθεί το Brexit ακριβώς για τον σκοπό αυτό – την εμβάθυνση της ενοποίησης.
Μέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε στο άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισσαβώνας, που καθορίζει –πολύ ασαφώς– τον τρόπο αποχώρησης ενός κράτους-μέλους από την Ε.Ε. Αναδείχθηκαν οι επιπλοκές της διαδικασίας που θα ξεκινήσει όταν το Λονδίνο κάνει επίκληση του άρθρου, τέτοιες που –σύμφωνα με εκτίμηση– μπορεί να οδηγήσουν τη νέα βρετανική κυβέρνηση να εγκαταλείψει το εγχείρημα και να προκηρύξει νέο δημοψήφισμα υπέρ της παραμονής. Εκφράστηκε η άποψη ότι είναι καλό που υπάρχει κάτι σαν το άρθρο 50, αλλά ότι μία αντίστοιχη διάταξη για έξοδο από το ευρώ θα ήταν καταστροφική.
Οι ομιλητές εστίασαν, επίσης, σε βάθος στο ζήτημα της Ιταλίας. Οπως αναφέρθηκε, ο συνδυασμός ενός άκρως προβληματικού τραπεζικού τομέα και ενός δυσθεώρητου δημόσιου χρέους, η εξυπηρέτηση του οποίου εξαρτάται άμεσα από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, επαναφέρουν την Ιταλία στην πρώτη γραμμή της ευρω-κρίσης. Αν προστεθούν στα οικονομικά της προβλήματα τα πολιτικά –μια αντιπολίτευση και μια κοινή γνώμη που τάσσονται κατά του ευρώ και η σημαντική πιθανότητα παραίτησης του Ματέο Ρέντσι αν χάσει το δημοψήφισμα που έχει προκηρύξει για τη συνταγματική αναθεώρηση–, είναι φανερό ότι δεν αποκλείεται το φθινόπωρο να αναζωπυρωθεί η κρίση στην Ευρωζώνη.
Για την Ελλάδα, οι οιωνοί σίγουρα δεν είναι θετικοί. Στο πλαίσιο της ευρύτερης –υπαρξιακής– κρίσης που καλούνται να αντιμετωπίσουν, όπως εκτιμήθηκε (και όπως ήδη έχει φανεί από δηλώσεις αξιωματούχων), οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα δείξουν μεγάλα περιθώρια ευελιξίας σε σχέση με τους όρους του ελληνικού προγράμματος. Επιπλέον, αν μετά τις εκλογές στη Γαλλία και τη Γερμανία το 2017 υπάρξει μια σοβαρή πρωτοβουλία προς μια Ευρωζώνη με πιο συγκεντρωτική διακυβέρνηση, ελλοχεύει ο κίνδυνος η Ελλάδα να μείνει στη δεύτερη ταχύτητα – ή και να επανέλθουν οι πιέσεις για την αποχώρησή της.